skip to Main Content

1941

-Η Τρίπολη που βρίσκεται η οικογένεια Θεοδωράκη υπάγεται στην ιταλική ζώνη κατοχής.

-Ο Μίκης παίρνει μαθήματα πιάνου και θεωρίας με τον καθηγητή μουσικής του Γυμνασίου, Παπασταθόπουλο, ο όποιος του επιτρέπει να πηγαίνει στο σπίτι του δυο φορές την εβδομάδα για να χρησιμοποιεί το πιάνο του. Διευθύνει την εκκλησιαστική χορωδία και αρχίζει να γράφει μουσική επηρεασμένη από τη βυζαντινή μουσική (Χερουβικά, Σε Υμνούμεν).

Συγγράφει το πρώτο του βιβλίο. Είναι μια ποιητική συλλογή με τίτλο ΣΙΑΟ και με το ψευδόνυμο Μάης Ντίνος. Βρίσκεται στο Αρχείο του στη Μουσική Βιβλιοθήκη.

1942

-25/3: Πρώτη αντιστασιακή ενέργεια. Κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης την 25η Μαρτίου στην Τρίπολη, γύρω από το μνήμα του ήρωα της Επανάστασης Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο Μίκης χτύπησε έναν Ιταλό αξιωματικό συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Οργανώνεται από τους συγκρατούμενούς του και προσχωρεί στο ΕΑΜ.

-Εκδίδει την ποιητική συλλογή του Σιάο.

-Αρχίζει να γράφει μουσική για πιάνο. Συνθέτει το σπουδαιότερο έργο του αυτής της εποχής, την Κασσιανή, που παρουσιάζεται τον επόμενο χρόνο στην Αγία Βαρβάρα της Τρίπολης.

-Γράφει τραγούδια πάνω σε γνωστά ποιητικά κείμενα.

Ακούει για πρώτη φορά συμφωνική μουσική, την 9η Συμφωνία του Μπετόβεν, σε μια γερμανική ταινία. Αυτό αλλάζει όλη τη ζωή του. Αποφασίζει ότι θα γίνει συνθέτης.

ο Μ.Θ. με συμμαθητές του στην Τρίπολη στον τάφο του Κολοκοτρώνη
ο Μ.Θ. με συμμαθητές του στην Τρίπολη (στο μέσον καθήμενος)

Η παρέα των φίλων του Μίκη του παίρνει ένα χαρακτήρα πνευματικής-καλλιτεχνικής ομάδας.

Ο Μίκης και η παρέα του στην Τρίπολη
το τρίο του Μίκη Θεοδωράκη στον Πύργο του Μάκη Καρλή έξω από την Τρίπολη

1943

Μίκης Θεοδωράκης, στην Τρίπολη, με τους φίλους του Γ. Κουλούκη, Γρ. Κωνσταντινόπουλο, Τ.Δημητρακόπουλο

25 Μαρτίου του 1943 στην Τρίπολη μπροστά στο κενοτάφιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, στην πρώτη μαζική διαδήλωση κατά των κατακτητών, ο Μίκης Θεοδωράκης σε ηλικία 18 ετών  συλλαμβάνεται  από τους Ιταλούς κατακτητές και για πρώτη φορά βασανίζεται και φυλακίζεται. Στη φυλακή θα μυηθεί από συγκρατούμενό του στον μαρξισμό. Αργότερα και πριν την αλλαγή φρουράς μεταξύ Ιταλών και Γερμανών θα διαφύγει στην Αθήνα και δεν θα πέσει στα χέρια των Γερμανών. Θα καταδικαστεί ερήμην σε θάνατο.

Μτφ από Πετρίδης Παύλος, Ο πολιτικός Θεοδωράκης (1940-1996), Εκδ.Προσκήνιο,1997  σελ.28-29

“Στην Ιταλική φυλακή προσγειώθηκα. Με βασάνισαν ε­πιστημονικά, σχίζοντάς μου το δέρμα και βάζοντας αλάτι. Επενέβη ο κ. Βουγιουκλάκης και σώθηκα. Με μεταφέρανε σε ελληνική φυλακή όπου συναντήθηκα με εκπρο­σώπους του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Μυήθηκα, οργανώθηκα και, όταν βγήκα από τη φυ­λακή, έγινα γραμματέας στην οργάνωση του γυμνασίου μας. Ήταν το βάφτισμα του πυρός-. [Αφηγήσεις στους Δρόμους του Αρχάγγελου τομ. Α’, σ. 103-104 και 122-123,]

Η στράτευσή του στο αντιστασιακό κίνημα θα συμπέσει με τη φυγάδευση του στην Αθήνα όπου θα οργανωθεί στον ΕΛΑΣ Νέας Σμύρνης σε ηλικία δεκαοχτώ ετών. Η πάλη ενάντια στο Γερμανό κατακτητή, μετά τον Ιταλό φασίστα, προσλάμβανε πανε­θνικό χαρακτήρα χάρη στους αγώνες της Αριστεράς. Ο έφηβος Θεοδωράκης, παρά την ερήμην σε θάνατο καταδίκη του από τους Γερμανούς για αντιστασιακή δράση (το 1943 στην Τρίπολη), αφοσιώνεται ολόψυχα στον μαρξισμό: -Ο μαρξισμός ήρθε σε μια κρίσιμη εποχή για μένα, γιατί έπρεπε να λύσω, μέσα στη σκέψη μου, τη θέση του “άλλου”. Ο άλλος ήταν ως τότε ο αρνητικός, ο εχθρικός, ο κακός. Όμως, γιατί; Σε πολύ μεγάλες γραμμές, υποδέχτηκα και ενστερνίστηκα αυτήν τη νέα για μένα κοινω­νική θεωρία και γενικότερα φιλοσοφία, σαν ένα όπλο, ώστε η ζητούμενη Αρμονία να επιτευχθεί και σε κοινωνικό επίπεδο. Ο μαρξισμός, πίστεψα, είναι η θεωρία που ε­ναρμονίζει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Φυσικά, για να φτάσει σ’ αυτό το ε­πίπεδο, πίστευα και πιστεύω ότι θα πρέπει να λυθούν μια σειρά σοβαρά προβλήμα­τα, που εμποδίζουν τον άνθρωπο ν’ αναπτύξει την προσωπικότητά του σε τέτοιο βαθμό, ώστε να είναι ικανός να εναρμονίζει τις όποιες δραστηριότητές του μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Δέχτηκα στον καιρό της Κατοχής την παράνομη οργάνωση, γιατί δεν υπήρχε άλλη λύση-. [Αφηγήσεις στους Δρόμους του Αρχάγγελου τομ. Α’, σ. 141]”


Μέσω του θείου του, Αντώνη Πουλάκη, γνωρίζει τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη, διευθυντή του Ωδείου Αθηνών. Δίνει εξετάσεις στο Ωδείο και περνάει κατευθείαν στην πέμπτη τάξη. Μαθητεία δίπλα στο Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Συμμετέχει στη Χορωδία Αθηνών.

Επίσης δίνει εξετάσεις και περνά στην Νομική. Για λίγο διάστημα παρακολουθεί τα μαθήματα της Νομικής

Οργανώνεται στην ΕΠΟΝ και γνωρίζεται με την μετέπειτα σύζυγό του Μυρτώ Αλτίνογλου, που είναι ενεργό μέλος της. Δέκα χρόνια αργότερα θα γίνει σύζυγος του.

1944

-Με τους συμφοιτητές του στο Ωδείο Αργύρη Κουνάδη, Γιώργο Σισιλιάνο, Αλίκη Βατικιώτη, Τάτση Αποστολίδη, Γιάννη Χρονόπουλο, Σωτήρη Ταχιάτη, Γιάννη Βατικιώτη κ.ά., οργανώνουν τακτικά συναυλίες με έργα τους. Αρχίζει πλέον να ασχολείται αποκλειστικά με τη μουσική και τη σύνθεση.

-Οι γονείς του Μίκη και ο αδελφός του έρχονται στην Αθήνα.


1944:  Β’ Γραμματέας της ΚΟΒ (Κομματική Οργάνωση Βάσης του ΚΚΕ) στη Νέα Σμύρνη.

Οργανώνεται στον εφεδρικό ΕΛΑΣ. Συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο, και διασώζεται λόγω του γεγονότος ότι δήλωσε συνθέτης.

Μάχη του Δεκέμβρη. Συμμετέχει στην αρχή ως υπαξιωματικός και στο τέλος ως λοχαγός στις μάχες: Χαροκόπου, Σφαγεία, Μακρυγιάννη, Νέα Σμύρνη, Νέος Κόσμος.

-4/12: Μεγάλο συλλαλητήριο του ΕΑΜ. …Ο Μίκης συμμετέχει ενεργά σ’ όλα τα γεγονότα τα οποία και τον σημάδεψαν εντονότατα.


3/12:  MΑΡΤΥΡΙΕΣ- ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

«…κι εγώ αυθόρμητα πήρα τη σημαία, τη βούτηξα μέσα, έγινε κατακκόκινη κι έσταζε αίμα…»

Ο Μίκης Θεοδωράκης που βρέθηκε στο Σύνταγμα με τις οργανώσεις της Νέας Σμύρνης, μιλάει για τον ξεσηκωμό του αθηναϊκού λαού και την πραγματική σφαγή  εκείνη τη ματωμένη Κυριακή:

« …Όταν ξεκινήσαμε εμείς, φτάσαμε , ας πούμε , στο Φιξ αλλά και από τον Άγιο Σώστη μέχρι το Σύνταγμα. Όλοι αυτοί οι δρόμοι ήταν γεμάτοι κόσμο. Έρχονταν επίσης από την Πατησίων και από το Πεδίον του Άρεως. Είχε πήξει ο κοσμος πιά. Εκεί  στο Φιξ μπροστά , μας προσπέρασε η Καλλιθέα και γελούσαν μάλιστα, «Θα πάμε πρώτοι εμείς». Τυχαίνει τη στιγμή που είναι η Καλλιθέα μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη, εμείς να είμαστε πλέον στην είσοδο του Εθνικού Κήπου, λίγο πιο κάτω. Ήταν ένα πρωινό με πάρα πολλή ομίχλη και τότε ξαφνικά άρχισαν να πέφτουν πυροβολισμοί …

Και οι Εγγλέζοι , που είχαν τα τανκς  μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη, δυό-τρία τανκς, σημάδευαν προς τον Εθνικό Κήπο. Ήταν τα τροχιοδεικτικά βλήματα, πέρναγαν ίσως τα τρία μέτρα- εγώ ήμουν  δύο μέτρα, ένα μέτρο δηλαδή πάνω από το κεφάλι μου. Ο κόσμος φυσικά έπεσε κάτω και άρχισε να υποχωρεί. Φτάσαμε υποχωρώντας στο Ζάππειο και άρχισε να γίνεται πλέον ο ανασχηματισμός (…).

Θυμάμαι ότι πήρα μια ελληνική σημαία την οποία ανέμιζα – είμαι και ψηλός- και φώναζα τον κόσμο να ακολουθήσει. Κι όταν έφτασα ακριβώς μπροστά στο Σύνταγμα, είδα το τανκ στα είκοσι μέτρα, γιατί όπως είπα, είχε ομίχλη. Το τανκ πρόβαλε με τον Εγγλέζο μπροστά. Εκεί, στα είκοσι μέτρα …

Κοιτάζω μπροστά μου και ήταν γεμάτο κορμιά, άλλοι σπάραζαν, άλλοι φώναζαν, άλλοι ήταν ακίνητοι, ήταν όμως όλοι μέσα σε μια λίμνη αίματος. Είχε φτάσει το αίμα τόσο πολύ , περίπου στους πέντε πόντους πάνω από το κράσπεδο, κι εγώ αυθόρμητα πήρα τη σημαία, τη βούτηξα μέσα, έγινε κατακκόκινη κι έσταζε αίμα…

Εκείνη τη μέρα σκότωσαν εβδομήντα και τραυμάτισαν κάπου διακόσιους πενήντα, αλλά το αίμα ήταν τόσο πολύ… Κι ήταν όλοι από την Καλλιθέα. Αν δεν μας προσπερνούσαν στην πορεία, θα ήμασταν εμείς πιο πριν στη σειρά…».

(« Μίκης Θεοδωράκης -Άξιος εστί», σ. 142,143, εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2004).


Ο 19 χρονος Μίκης Θεοδωράκης στο συλλαλητήριο της πλατείας Συντάγματος κρατώντας μια Ελληνική σημαία βουτηγμένη στο αίμα, στις 3 Δεκεμβρίου του 1944.
1944-12-3 Photo Dmitri Kessel Οχυρωμένοι αστυνομικοί πυροβολούν τους άοπλους διαδηλωτές στο Σύνταγμα
1944-12-3 Photo Dmitri Kessel Οι αστυφύλακες πυροβολούν στο ψαχνό πάνω στον άοπλο λαό.
1944-12-3, Photo Dmitri Kessel, νεκροί διαδηλωτές στη λεωφόρο Αμαλίας

Ο Μικης Θεοδωράκης για τα Δεκεμβριανά (σπάνιο video)

Στα τέλη της δεκαετίας του 70 ο Μίκης Θεοδωράκης περιγράφει στιγμές από τον Δεκέμβρη του ’44. (Από το ντοκιμαντέρ του Σπύρου Μελετζή για την Εθνική Αντίσταση)


1945

Παρά τη συντριβή του λαϊκού κινήματος και την ανακωχή που επακολούθησε οι ελπίδες και ο ενθουσιασμός δεν τον εγκατέλειψαν: -Ο Γενάρης του 1945 με βρήκε να κρύβομαι στην οδό Υπερείδου. Την ημέρα έτρεχα να βρω κάποια επαφή. Όμως η Αθήνα είχε αδειάσει. Όλες οι οργανώσεις και χιλιάδες οπαδοί βάδιζαν προς τη Θεσ­σαλία. Οι Εγγλέζοι έκαναν χιλιάδες συλλήψεις και σε αντιπερισπασμό το κόμμα διέ­ταξε να πάρουν οι οργανώσεις μαζί τους στην οπισθοχώρηση ομήρους. Την άλλη μέ­ρα έγραψα μια “Ανοικτή Επιστολή στον Ουίνστον Τσώρτσιλ”- όπου, με δύο λόγια, του έλεγα ότι η πολιτική του δε θα περάσει και ότι τελικός νικητής θα είναι ο ελληνι­κός λαός, με πρωτοπορία το ΚΚΕ-. Οι Δρόμοι τον Αρχάγγελον, τομ. Β’, σ. 40-41

Την ίδια εποχή, «αμέσως μετά την μάχη του Δεκέμβρη, ολοκλήρωνα και καθαρόγραφα το πρώτο συμφωνικό μου έργο» την 1η συμφωνία που ονομάστηκε αργότερα «ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ – Ωδή στον Μπετόβεν»


Με­τά τα Δεκεμβριανά οργανώνει την πρώτη κομματική ομάδα (ΚΚΕ) στην Καλλιθέα.

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας συλλαμβάνεται από την Αστυνομία και παραπέμπεται στο δικαστήριο με το «ιδιώνυμο», αλλά αθωώθηκε παμψηφεί.

Αναλαμβάνει Γραμματέας Διαφώτισης V ΤΟΜΕΑ της ΕΠΟΝ.

Β’ Γραμματέας Διαφώτισης ΕΠΟΝ Αθήνας. Φοιτά στη Σχολή Στελεχών του ΚΚΕ.

Γίνεται μέλος του ΠΜΣ (Πανελλήνιου Μουσικού Συλλόγου), ο οποίος είχε συσταθεί με πρωτοβουλία του ΕΑΜ των μουσικών

Ο Μίκης Θεοδωράκης ιδρύει τη χορωδία της ΕΠΟΝ και γνωρίζεται στα γραφεία της οργάνωσης με τον συναγωνιστή του Μάνο Χατζιδάκι.

H πρώτη συνεργασία του Θεοδωράκη με τον Μάνο Χατζιδάκι έγινε στις κουίντες του θεάτρου της Βρετάνιας. Ο Χατζηδάκης είχε γράψει τη μουσική για «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» του Αλέξη Δαμιανού σε σκηνοθεσία Γιώργου Σεβαστίκογλου και ο Θεοδωράκης διηύθυνε τη μικρή χορωδία από Επονίτες.


Μαζί με συμφοιτητές του να ιδρύουν το «Μουσικό Σωματείο Νέων». «Σκοπός του Μουσικού Σωματείου Νέων είναι η ολοκλήρωσις των μουσικών σπουδών των νέων καλλιτεχνών και η όσο το δυνατόν ευρυτέρα διάδοσις της μουσικής. Η εις τα ψυχάς των νέων ανάπτυξις του καλλιτεχνικού αισθήματος και η εν γένει μουσική μόρφωσις και διαπαιδαγώγησίς των. Ο σκοπός ούτος επιτυγχάνεται δια των εξής μέσων : ……ίδρυσις λέσχης, βιβλιοθήκης, δημιουργία τμήματος ορχήστρας, χορωδίας, διαλέξεων, και εορτών με βάση την εκτέλεση προγραμμάτων από τα μέλη της ορχήστρας και της χορωδίας…..» .Μαζί του συνεργάζονται και αποτελούν το προεδρείο του σωματείου οι Αργύρης Κουνάδης, Γιώργος Σισιλιάνος, Στέλιος Καφαντάρης, Δημήτρης Φάμπας και άλλοι πολύ γνωστοί συνθέτες και εκτελεστές.»

Επισκέπτονται την Αμερικανική Βι­βλιοθήκη και ακούνε για πρώτη φορά από δίσκους συναυλίες της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης και της Μινεάπολης με διεύθυνση Τοσκανίνι και Μητρόπουλου. Επίσης για πρώτη φορά Στραβίνσκι, Ντεμπισί, Ραβέλ, Προκόφιεφ, Μπάρτοκ, Χίντεμτ και Σόνμπεργκ.

-Ιδρύεται ομάδα εργασίας από νέους και μεγαλύτερους ποιητές (Βάρναλης, Βρεττάκος, Ρίτσος, Ρώτας, Περγιάλης, Λειβαδίτης, Καμπανέλλης), που συγκεντρώνονται τακτικά και συζητούν θέματα ποίησης και τέχνης.

1946

-Στην Αθήνα βασιλεύει η «Λευκή Τρομοκρατία». Oι αριστερές παρατάξεις καλούν σε μποϊκοτάζ των προγραμματισμένων εκλογών για τις 31 Μαρτίου.

1946-3-31_ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ_ΑΠΟΧΗ

31/3: Συλλαλητήριο στην Αθήνα. Ο Μίκης στην κεφαλή της πορείας περικυκλώνεται και χτυπιέται άγρια. Μεταφέρεται στο νεκροτομείο γιατί τον θεωρούν νεκρό. Έχει υποστεί κάταγμα στο κρανίο και σημαντική απώλεια της όρασης στο δεξί του μάτι. Ο “Ριζοσπάστης” την επομένη τον αναφέρει ως νεκρό. Ημιπαρανομία.

1946, Απρ. Μ.Θ., Μυρτώ Αλτίνογλου, Κατεβαίνοντας από την Ακρόπολη

-Ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει έργα για συμφωνική ορχήστρα (Μαργαρίτα, σε ποίηση Νικηφόρου Βρεττάκου, Πανηγύρι της Αση-Γωνιάς κ.λπ.)

1947

Μαζί με τον Παύλο Παπαμερκουρίου και Βασίλη Ζάννο, υπεύθυνος για ομάδες ΑΥΤΟΑΜΥΝΑΣ (ένοπλες) στο κέντρο της Αθήνας.

Γράφει μια σειρά από έργα μουσικής δωματίου που τα παίζουν οι συμμαθητές του στο Ωδείο (Πρελούδια για Πιάνο, Τρίο, Σεξτέτο, κ.ά.).

1947-3-25, Μ.Θ. Παίζοντας αρμόνιο στο σπίτι του θείου του

9/07: Συλλαμβάνεται και εξορίζεται μαζί με δεκάδες χιλιάδες αντιστασιακούς, στην Ικαρία. Στην Ικαρία αρχίζει να ασχολείται και να μελετά τη δημοτική μουσική.

Η αμνηστία που παραχωρεί αργότερα ο πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης του επιτρέπει να επιστρέψει στην Αθήνα, σύντομα όμως αναγκάζεται να βγει στην παρανομία.

O Μ.Θ. στις Ράχες Ικαρίας, Πρώτη εξορία
O Μ.Θ. στις Ράχες Ικαρίας με συνεξόριστους
O Μίκης Θεοδωράκης με συνεξόριστούς του στην Ικαρία

1948

Μάιος: Συλλαμβάνεται στη Νέα Σμύρνη. Βασανίζεται στη Γενική Ασφάλεια.Εκτοπίζεται το για δεύτερη φορά στην Ικαρία(Δάφνη, Εύδηλος). Εξωτερικός Γραμματέας ομάδας εξόριστων. Υπεύθυνος για τα μαρξιστικά μαθήματα.

Αρχίζει τη σύνθεση της Πρώτης Συμφωνίας. Επίσης γράφει την πρώτη μορφή του έργου Οιδίπους Τύραννος για ορχήστρα εγχόρδων.

Οι εξόριστοι καλούνται να υπογράψουν την περίφημη δήλωση μετανοίας. Όσοι αρνούνται να υπογράψουν μεταφέρονται στη Μακρόνησο.

Μ. Θ. 1ος από δεξ. 3ος ο Φοίβος Ανωγιανάκης, Εξορία Εύδηλος Ικαρίας
1948-6-7, Ο Μ.Θ. εξόριστος στην Δάφνη Ικαρίας με τον Β. Κουτσούγερα Εργασίες καθαριότητος
Μ. Θ., Εύδηλος Ικαρίας. Εξορία

1949

Ιανουάριος. Ο Μίκης μεταφέρεται στη Μακρόνησο μαζί με τους «ανυπόταχτους», στο Δ’ Τάγμα Πολιτικών Κρατουμένων στη σκηνή με τον κωδικό Ε5. Αναλαμβάνει κομματικός υπεύθυνος Δ’ Κλωβού. Μετά την 5η ολομέλεια του ΚΚΕ (30-31/1/1949) εγκαταλείπει το κόμμα.

-26/3: Την επομένη της επίσκεψης της βασίλισσας Φρειδερίκης στη Μακρόνησο, ο Μίκης υπομένει για ώρες ολόκληρες φρικτά βασανιστήρια. Βασανίζεται έως τα πρόθυρα του θανάτου. Μεταφέρεται, στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Ανάπηρος μεταφέρεται και πάλι στη Μακρόνησο. Νέοι φρικτοί βασανισμοί.

-Απρίλιος-Μάιος: Ο Μίκης παραμένει στο νοσοκομείο. «Βρήκαν σπασμένα τρία πλευρά, το δεξί γόνατο εξαρθρωμένη, πολλαπλά κατάγματα. Και τέλος, το σπουδαιότερο, τον μισό πνεύμονα καταστραμμένο».

-Τέλη Μαΐου: Ο Μίκης καταδικάζεται να επιστρέψει στη Μακρόνησο. Τα βασανιστήρια συνεχίζονται. Παρά τις συνθήκες κάτω από τις οποίες είναι αναγκασμένος να ζήσει, συνεχίζει να συνθέτει έργα συμφωνικά και μουσικής δωματίου. Ακούει τα ρεμπέτικα από συνεξόριστους και αρχίζει να μελετά τη λαϊκή μουσική.

-Αύγουστος: Ο πατέρας του κατορθώνει να τον σώσει. Ο Μίκης απελευθερώνεται ως ανάπηρος.

-Πηγαίνει για πρώτη φορά στην Κρήτη, όπου βρίσκεται η οικογένεια του, και γνωρίζει από κοντά τη Κρήτη και το σόϊ του.


Στρατόπεδο-Μακρονήσου
1949 Μάρτ., ο Μ.Θ. & Πολιτικοί εξόριστοι στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, Αρχείο Νίκου Μάργαρη, ΑΣΚΙ
1949 Μάρτ., ο Μ.Θ. & Πολιτικοί εξόριστοι στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, Αρχείο Νίκου Μάργαρη, ΑΣΚΙ
1949-4-24, Πάσχα, επίσκεψη στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Ο Μ.Θ. με τη Μυρτώ και τον πατέρα του
1949, Αύγ. ο Μ.Θ με πατερίτσα,. Απελευθέρωση από τη Μακρόνησο

1950

-Ο Μίκης, τελειώνει το Ωδείο Αθηνών παίρνει με έπαινο το πτυχίο αντίστιξης και φούγκας.

1950-6-19, ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ ΜΙΚΗ ΘΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΑΠΌ ΤΟ ΩΔΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

-5/5: Παρουσιάζεται για πρώτη φορά συμφωνικό του έργο «Το Πανηγύρι της Αση-Γωνιάς» από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών με διεύθυνση του δασκάλου του Φιλοκτήτη Οικονομίδη.

 

Η εκτέλεση του έργου υπό τη διέυθυνση του Φ.Οικονομίδη θα γίνει ξανά το 1953. Τότε ο  Μανόλης Καλομοίρης συνθέτης και πατέρας της Εθνικής Σχολής Μουσικής θα γράψει στη στήλη του «Η συμφωνική» στο ΕΘΝΟΣ 9/7/1953

«… το «Πανηγύρι» αυτό γραμμένο από ένα νέο συνθέτη αποτελεί μίαν ελπιδοφόρο προσφορά και ελπίζω πως, αν ο κ. Θεοδωράκης εξακολουθήσει το δρόμο του με τα φτερά και τη δύναμη της νιότης, η ελληνική μουσική θα κερδίση έναν άριστο νέο δημιουργό.»


-Καλοκαίρι: Ο Μίκης στρατεύεται. Παρουσιάζεται στην Αθήνα και από κει το Νοέμβρη στέλνεται να υπηρετήσει στην Αλεξανδρούπολη.

Ο Μ.Θ. στρατιώτης στην Αλεξανδρούπολη

-Ο Μίκης, απελπισμένος από τις συνεχείς προκλήσεις στο στρατό, αποπειράται να αυτοκτονήσει καταπίνοντας μπαρούτι. Σώζεται στο Νοσοκομείο της πόλης και μεταφέρεται στην συνέχεια στο 424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Και πάλι, ο πατέρας του σπεύδει, να τον βοηθήσει. Καταφέρνει να τον φέρει πίσω στα Χανιά όπου θα ολοκληρώσει τη θητεία του.

1941

4/01: Θάνατος:  Ανρί Μπεργκσόν, Γάλλος φιλόσοφος.

10/01: Ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει την Κλεισούρα, σημαντικό συγκοινωνιακό κόμβο, φτάνοντας στο αλβανικό έδαφος στον κεντρικό τομέα του μετώπου (περιοχή Τρεμπεσίνας). Το μέτωπο σταθεροποιείται στη γραμμή Χιμάρα (δυτικά) – Κλεισούρα (κέντρο) – Πόγραδετς (ανατολικά). Σε διάστημα έξι μηνών οι Ιταλοί υφίστανται βαριές ήττες. Δεκαέξι ελληνικές μεραρχίες ακινητοποιούν στην Αλβανία εικοσιεπτά ιταλικές με εξοπλισμό πολύ ανώτερο των ελληνικών.

13/01: Θάνατος:  Τζαίημς Τζόυς, Ιρλανδός συγγραφέας και ποιητής.

19-20/01: Συνάντηση κορυφής των δυνάμεων του Άξονα στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας. Ο Χίτλερ ανακοινώνει στον Μουσολίνι την πρόθεσή του να άρει το βαλκανικό αδιέξοδο. Οι προθέσεις του Γερμανού δικτάτορα ωθούν τον Μουσολίνι στην ανάληψη επιθετικής δράσης εναντίον των Ελλήνων.

23/01: Έπειτα από επικό αγώνα τα ελληνικά στρατεύματα καταλαμβάνουν τα στρατηγικής σημασίας υψώματα 717 και 731 της Τρεμπεσίνας.

29/01: Θάνατος του δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά. (γέννηση: 12/4/1871)

29/01: Ο τραπεζίτης Αλέξανδρος Κορυζής διαδέχεται στην πρωθυπουργία τον αποθανόντα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά. Ο Αλέξανδρος Κορυζής ορκίζεται πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου και παραμένει στην εξουσία μέχρι την ημέρα της αυτοκτονίας του, λίγο πριν μπουν στην Αθήνα τα γερμανικά στρατεύματα (20 Απριλίου του 1941).


9/03: Αρχίζει στο βορειοηπειρωτικό μέτωπο η Εαρινή Επίθεση των Ιταλών, υπό την καθοδήγηση του Μπενίτο Μουσολίνι.

14/03: Πέντε σχεδόν ημέρες μετά την εξαπόλυση της Εαρινής Επίθεσης ο ιταλικός στρατός αριθμεί τουλάχιστον 14.000 νεκρούς και τραυματίες.

16/03: Μετά την αποτυχία της Εαρινής Επίθεσης οι ιταλικές δυνάμεις που βρίσκονται στην Αλβανία ανασυντάσσονται στις θέσεις από τις οποίες εξόρμησαν.

17/03: Φτάνουν στην Ελλάδα και προωθούνται στην περιοχή του ποταμού Αλιάκμονα, βόρεια του Ολύμπου, οι πρώτοι Βρετανοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες, για να ενισχύσουν την άμυνα της χώρας στη σχεδόν βέβαιη επίθεση των Γερμανών.

21/03: Ο Μουσολίνι, πεπεισμένος για την πλήρη αποτυχία της εαρινής Επίθεσης, φεύγει από την Αλβανία.


6/04: Η ναζιστική Γερμανία επιτίθεται στην Ελλάδα. Ο Χίτλερ βλέποντας τις διαδοχικές ήττες του ιταλικού στρατού αποφασίζει να επέμβει. Στέλνονται γερμανικές μηχανοκίνητες μεραρχίες στη Βουλγαρία, ενώ παράλληλα απευθύνεται τηλεσίγραφο στη Γιουγκοσλαβία να παραχωρήσει το έδαφός της για να περάσει ο γερμανικός στρατός στην Ελλάδα. Η γιουγκοσλαβική άρνηση όμως δεν συνοδεύεται και από αντίστοιχη αντίδραση. Οι Γερμανοί καταπνίγουν την αντίσταση των Γιουγκοσλάβων οι οποίοι συνθηκολογούν και στις 6 Απριλίου του 1941 και οι γερμανικές μηχανοκίνητες μεραρχίες εισβάλλουν στο έδαφος της Ελλάδας ταυτόχρονα από τη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία. Το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού στρατού βρίσκεται βαθιά μέσα στην Αλβανία και δεν μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του νέου εισβολέα…

Στην περιοχή των μακεδονικών οχυρών, οι Έλληνες πολεμιστές πρόβαλαν επί 4 μέρες σθεναρή αντίσταση. Τόσο τα τμήματα επιφανείας, όσο και οι υπερασπιστές των οχυρών πολέμησαν γενναία ενάντια στις πολλαπλάσιες και πάνοπλες γερμανικές δυνάμεις.

Μα μία θωρακισμένη γερμανική Μεραρχία, περνώντας από το γιουγκοσλαβικό έδαφος, παρέκαμψε τα οχυρά στις 7 Απρίλη, διείσδυσε στη κοιλάδα του Αξιού κι άνοιξε το δρόμο προς τη Θεσσαλονίκη. Στις 8 το βράδυ τα χιτλερικά μηχανοκίνητα έφθασαν στα πρόθυρα της μακεδονικής πρωτεύουσας.

Το Γενικό Στρατηγείο έδωσε τότε εντολή στα στρατεύματα, που υπερασπίζονταν την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, να παραδοθούν στους Γερμανούς.

Ο Διοικητής του Μετώπου, στρατηγός Μπακόπουλος, με βάση τη διαταγή του αρχιστρατήγου, στις 8.4.1941 απηύθυνε στο διοικητή των χιτλερικών στρατευμάτων που δρούσαν στην κοιλάδα του Αξιού, πρόταση παράδοσης άνευ όρων.

8/04: Απέδρασαν από το Σανατόριο Ασβεστοχωρίου 12 στελέχη και μέλη του ΚΚΕ. Από τις 10 ως τις 18 Μάη 130 εξόριστοι από τη Φολέγανδρο, στις 20 Μάη 36 εξόριστοι από την Κίμωλο και στις 30 Μάη 7 εξόριστοι από τη Γαύδο.

9/04: Oι γερμανικές μηχανοκίνητες μονάδες, ακολουθώντας τον ρου του ποταμού Αξιού, καταλαμβάνουν την πόλη της Θεσσαλονίκης, υπερφαλαγγίζοντας τις ελληνικές δυνάμεις που υπερασπίζουν τα οχυρά της Γραμμής Μεταξά. Την ίδια μέρα, στις 2 το μεσημέρι, συνθηκολογεί στη Θεσσαλονίκη το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (διοικητής αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Μπακόπουλος).

14/04: Ιδρύεται στη Λευκωσία από προοδευτικούς αστούς πολιτικούς και κομμουνιστές το Ανορθωτικό Κόμμα του Εργαζόμενου Λαού (ΑΚΕΛ).

15/04: Αρχίζει η σύμπτυξη του ελληνικού στρατού στην Αλβανία με στόχο την ευθυγράμμιση του μετώπου. Η Βόρεια Ήπειρος, η οποία έχει για τρίτη φορά από τις αρχές του 20ού αιώνα απελευθερωθεί από ελληνικά στρατεύματα (1912, 1915, 1940), εγκαταλείπεται οριστικά.

19/04: Ο πρωθυπουργός Αλ. Κορυζής αυτοκτονεί και τον διαδέχεται ο Εμμ. Τσουδερός.

20/04: Στο Βοτονόσι της περιοχής Μετσόβου υπογράφεται το πρωτόκολλο συνθηκολόγησης του ελληνικού στρατού ανάμεσα στον υποστράτηγο Τσολάκογλου, διοικητή του ΤΣΔΜ (Τομέας Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας) και το Γερμανό ταξίαρχο Ντίτριχ.

21/04: Τα βουλγαρικά στρατεύματα καταλαμβάνουν την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, έπειτα από έγκριση των Γερμανών.

21/04: σε ειδική στρατιωτική σύσκεψη, που συγκάλεσε ο Χίτλερ στο Βερολίνο, πάρθηκε απόφαση για την κατάληψη της Κρήτης, που κατείχε εξαιρετική στρατηγική θέση στη Μεσόγειο.

24/04: Μετά τη ραγδαία γερμανική προέλαση στο εσωτερικό της χώρας, το βρετανικό εκστρατευτικό σώμα εκκενώνει την ηπειρωτική Ελλάδα και κατευθύνεται στην Κρήτη. Ο βασιλιάς και η κυβέρνηση αναχωρούν με το θωρηκτό «Αβέρωφ», στην αρχή για την Κρήτη και στη συνέχεια για τη Μέση Ανατολή.

27/04: Τα γερμανικά στρατεύματα καταλαμβάνουν την Αθήνα. Σε λίγες μέρες οι εισβολείς θα ολοκληρώσουν την κατάληψη της χώρας. Ελεύθερη μένει η Κρήτη. Δεν άργησε, όμως, και η δική της σειρά.…

Στις 23 Aπριλίου 1941, ο βασιλιάς και η κυβέρνηση αναχώρησαν από την Αθήνα για την Κρήτη, ενώ οι Γερμανοί προέλαυναν προς την πρωτεύουσα. Χάος και παράλυση είναι τα χαρακτηριστικά του σύντομου διαστήματος από την αναχώρηση των κυβερνώντων ως την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα. Πολλοί είναι αυτοί που αναχώρησαν επίσης για την Κρήτη και τη Μέση Ανατολή ή απλώς κατέφυγαν στην Πελοπόννησο και τα νησιά. Οι συνεχείς βομβαρδισμοί δρόμων και λιμανιών από εχθρικά αεροπλάνα ολοκλήρωσαν την εικόνα της αποδιοργάνωσης και του φόβου. Στις 27 Απριλίου οι Γερμανοί εισήλθαν σε μια σχεδόν άδεια Αθήνα, αφού οι κάτοικοι έμειναν πεισματικά κλεισμένοι στα σπίτια τους. Η ύψωση της ναζιστικής σβάστικας στην Ακρόπολη σηματοδότησε την αρχή της γερμανικής κατοχής. Διόρισαν κυβέρνηση “κουΐσλιγκς” με πρώτο πρωθυπουργό το Γεώργιο Tσολάκογλου, το στρατηγό που υπέγραψε τη συνθηκολόγηση.

29/04: Ορκίζεται η πρώτη κατοχική κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον στρατηγό Γεώργιο Τσολάκογλου.

30/04: Ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου αυτοανακηρύσσεται με την υποστήριξη των Γερμανών πρωθυπουργός. Ορκίζεται η πρώτη κατοχική κυβέρνηση (παραίτηση στις 2 Δεκεμβρίου του 1942).


17/05: Με διαταγή του Χίτλερ της 17ης Μάη 1941, η Ελλάδα χωρίστηκε επίσημα σε ζώνες κατοχής. Η χιτλερική Γερμανία κράτησε τις σοβαρότερες, από στρατιωτική άποψη, περιοχές της χώρας και κυρίως τις περιοχές απ’ όπου περνούσαν οι κύριες οδικές και σιδηροδρομικές αρτηρίες. Η ιταλική ζώνη περιέλαβε την Ήπειρο και τον Αμβρακικό, τη Δυτική Μακεδονία, τη Θεσσαλία, τη Στερεά, την Πελοπόννησο, την Εύβοια, τις Κυκλάδες. Η φασιστική Βουλγαρία κατέλαβε την Ανατολική Μακεδονία και το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Θράκης. Την κεντρική πολιτική και οικονομική διοίκηση την κράτησαν οι χιτλερικοί. Στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν η 5η Γερμανική Στρατιά, η 11η Ιταλική Στρατιά και το 2ο Βουλγαρικό Σώμα Στρατού, που αριθμούσαν συνολικά 300 χιλιάδες άνδρες.

20/05: Αρχίζει η Μάχη της Κρήτης, με την κατά κύματα ρίψη Γερμανών αλεξιπτωτιστών, για την κατάληψη της Μεγαλονήσου (Επιχείρηση Ερμής)…

Η μάχη της Κρήτης:

Η αντίσταση κατά των Γερμανών μεταφέρεται στην Κρήτη. Οι Γερμανοί για να καταλάβουν την Κρήτη μεταφέρουν από τα άλλα μέτωπα τις επίλεκτες δυνάμεις των αλεξιπτωτιστών. Το κέντρο βάρος της επίθεσης στρέφεται στα δυτικά της Κρήτης, με σκοπό να καταληφθεί το αεροδρόμιο του Μάλεμε, για να μπορούν μετά να προσγειωθούν τα γερμανικά μεταγωγικά αεροπλάνα.   Η γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε με σφοδρό βομβαρδισμό και μαζικές ρίψεις αλεξιπτωτιστών. Ακολούθησαν φονικότατες μάχες από τα τακτικά ελληνικά, αγγλικά και νεοζηλανδικά στρατεύματα. Στις μάχες αυτές πήρε μέρος και πάλεψε ηρωικά και ο άμαχος πληθυσμός.  Οι Γερμανοί για να υποτάξουν την Κρήτη έχασαν τον κρίσιμο χρόνο, με αποτέλεσμα να αργήσει να ξεκινήσει η επιχείρηση Μπαρμπαρόσα για την κατάληψη της Σοβιετικής Ένωσης, και να τους προλάβει ο βαρύς ρωσικός χειμώνας, πριν κατορθώσουν να κάμψουν την αντίσταση του Σοβιετικού στρατού. Η αντίσταση στην Κρήτη προκάλεσε την καταστροφή επίλεκτων γερμανικών δυνάμεων, που θα μπορούσαν να παίξουν κεφαλαιώδη ρόλο στα μεταγενέστερα γεγονότα της Μέσης Ανατολής. “Στην Κρήτη ο Γκαίριγκ δεν κέρδισε παρά μια Πύρρειο νίκη, γιατί οι δυνάμεις που κατανάλωσε εκεί θα μπορούσαν εύκολα να του δώσουν την Κύπρο, το Ιράκ, τη Συρία και ίσως την Περσία”. Η μάχη της Κρήτης τέλειωσε στις 31 του Μάη με την αποχώρηση των τελευταίων αγγλικών τμημάτων και την κατάληψη της μεγαλονήσου από τους Γερμανούς. Με την κατάληψη της Κρήτης έκλεισε η πρώτη φάση του αγώνα του ελληνικού λαού κατά του φασιστικού άξονα.

28/05: ιδρύθηκε στην Αθήνα, με πρωτοβουλία των κομμουνιστών, η Εθνική Αλληλεγγύη. Αποστολή της ήταν η περίθαλψη των τραυματιών, των αναπήρων, των φυλακισμένων, των εξόριστων, των κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, των καταδιωκομένων κ.ά. Η Ε.Α. πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στο αγωνιζόμενο έθνος, γι’ αυτό, δικαιολογημένα, ονομάστηκε «Μάνα του αγώνα».

31/05: Δύο 19χρονοι φοιτητές ο Μανώλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας, με μία παράτολμη ενέργειά τους, κατεβάζουν από την Ακρόπολη τη γερμανική σημαία και αναρτούν την ελληνική


1/06: Λήγει η Μάχη της Κρήτης, με την κατάληψη όλου του νησιού από τους Γερμανούς.

2/06: Νέα κυβέρνηση Εμμ. Τσουδερού, έδρα της οποίας μέχρι τις 29 Ιουνίου είναι το θωρηκτό «Αβέρωφ», που ναυλοχεί στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας.

2/06: Κοντομαρί Χανίων. Η πρώτη μαζική εκτέλεση αμάχων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Γερμανοί συγκεντρώνουν όλους τους άντρες του χωριού και τους εκτελούν μπροστά στα μάτια των παιδιών και των γυναικών.

3/06: Οι Ναζί καταστρέφουν το χωριό Κάνδανος της Κρήτης και σκοτώνουν τους κατοίκους του, σε αντίποινα για τον φόνο 25 Γερμανών στρατιωτών.

10/06: Η Ελλάδα, έπειτα από απόφαση της Ανώτερης Γερμανικής Διοίκησης, χωρίζεται σε ζώνες κατοχής, τη γερμανική, την ιταλική και τη βουλγαρική.

22/06:   Στις 22 Ιούνη του 1941 η χιτλερική Γερμανία, χωρίς να κηρύξει πόλεμο, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά κατά της Σοβιετικής Ένωσης, με την οποία είχε υπογράψει σύμφωνο μη επίθεσης. (Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα).

Τον Ιούνιο του 1941 η Ρωσία δέχεται την εισβολή της Γερμανίας: Οι αρχικές απώλειες των σοβιετικών ανέρχονταν σε εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Σύμμαχος των Ρώσων αποδείχτηκε ο βαρύς ρωσικός χειμώνας που έκανε εξαιρετικά δύσκολο τον ανεφοδιασμό και τις μετακινήσεις για το γερμανικό στρατό. Γρήγορα ο σοβιετικός στρατός πέρασε στην επίθεση, με μεγαλύτερης σημασίας επιχείρηση τη μάχη του Στάλινγκραντ (1943). Μέχρι τα τέλη του 1943 ο σοβιετικός στρατός είχε ανακαταλάβει τα περισσότερα εδάφη που είχαν κυριεύσει οι γερμανικές στρατιές και άρχισε το 1944-45 η κατάληψη της Ανατολικής Ευρώπης. Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος ή Μεγάλος Πατριωτικός πόλεμος όπως ονομάστηκε στην ΕΣΣΔ, κόστισε πάνω από 35.000.000 νεκρούς, χωρίς να υπολογίζονται οι τραυματίες και οι αγνοούμενοι και οι τεράστιες υλικές ζημιές.


-/07: Η πρώτη μαζική εκδήλωση στην Αθήνα ήταν η μεγάλη συγκέντρωση των Κρητών πολεμιστών του ελληνοϊταλικού πολέμου, που είχαν εγκλοβιστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα, στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με κύριο αίτημα να επιτραπεί η επιστροφή τους στη μεγαλόνησο. Οι κατακτητές χτύπησαν τους Κρήτες πολεμιστές, συνέλαβαν 1100 περίπου και τους έκλεισαν στο νεοϊδρυμένο στρατόπεδο της Λάρισας, με αποτέλεσμα 500 να πεθάνουν αργότερα από την πείνα.

1/07: συνήλθε η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Στις εργασίες της πήραν μέρος τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ, που είχαν εκλεγεί στο Συνέδριο του ΚΚΕ: Πέτρος Ρούσος, Χρύσα Χατζηβασιλείου, Παντελής Καραγκίτσης – Σίμος και Ανδρέας Τσίπας. Επίσης πήραν μέρος ο Κώστας Λαζαρίδης και ο Ανδρέας Τζήμας, που προσλήφθηκαν από την Ολομέλεια της ΚΕ. Η Ολομέλεια διαπίστωσε, ότι «το πρόβλημα της πάλης για την Εθνική Ανεξαρτησία μπαίνει στην πρώτη γραμμή των καθηκόντων της πάλης ενάντια στο φασισμό, τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και την κοινωνική προκοπή»…

Η Ολομέλεια κάλεσε «τον ελληνικό λαό, τα κόμματα και τις οργανώσεις του, σ’ ένα εθνικό μέτωπο της απελευθέρωσης: Για το διώξιμο της γερμανοϊταλικής κατοχής από την Ελλάδα. Για την ανατροπή της κυβέρνησης – οργανέτου της. Για την καθημερινή υποστήριξη και υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης. Για την υποστήριξη κάθε συνεπούς αντιφασιστικής δύναμης με όλα τα μέσα. Για το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης απ’ όλα τα κόμματα, που θα αποκαταστήσει τις δημοκρατικές ελευθερίες του λαού, θα του εξασφαλίσει ψωμί και δουλειά, θα συγκαλέσει συνταχτική εθνοσυνέλευση και θα υπερασπίσει την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της Ελλάδας από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική δύναμη». «Οργανώνοντας τον αγώνα του λαού για τα καθημερινά ζητήματα όλων των λαϊκών στρωμάτων και την ένοπλη αντίσταση στους κατακτητές, το Κόμμα και κάθε κομμουνιστής ξεχωριστά — υπογραμμιζόταν στην Απόφαση της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ — οφείλουν να οργανώσουν όλες τις δυνάμεις της λαϊκής εξέγερσης για την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση της Ελλάδας».

Η Ολομέλεια τόνισε, ότι πρωταρχικός όρος της νίκης είναι η ύπαρξη γερού Κομμουνιστικού Κόμματος και ενέκρινε την αποστολή στελεχών στις επαρχίες και σειρά άλλα οργανωτικά μέτρα.

Η Κεντρική Επιτροπή, αναλαβαίνοντας το έργο της κομματικής ανασύνταξης, κάλεσε «όλα τα πιστά στην υπόθεση του Κόμματος και της Διεθνούς μέλη του ΚΚΕ, είτε βρίσκονται στην παράταξη της λεγόμενης «Κεντρικής Επιτροπής», είτε στην παράταξη της «Προσωρινής Διοίκησης» είτε αλλού, να συσπειρωθούν γύρω της και να συμβάλλουν μ’ όλες τους τις δυνάμεις για το ξεκαθάρισμα του Κόμματος από τα ύποπτα χαφιεδικά στοιχεία για την ανάπτυξη της μαζικής δουλειάς».

Λίγες μέρες μετά τη σύγκληση της 6ης Ολομέλειας, η παλιά ΚΕ κάλεσε τα κομματικά μέλη που την ακολουθούσαν να συνδεθούν με την ανασυγκροτημένη Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ. Επίσης, τα περισσότερα κομματικά μέλη, που ακολουθούσαν την «Προσωρινή Διοίκηση», υιοθέτησαν τη γραμμή της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ.

12/07: η ΕΣΣΔ και η Αγγλία έκλεισαν συμφωνία «Για κοινές ενέργειες στον πόλεμο κατά της Γερμανίας». Στις αρχές Αυγούστου η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακοίνωσε στην κυβέρνηση της ΕΣΣΔ, ότι ήταν έτοιμη να την βοηθήσει οικονομικά. Παράλληλα, αποκαταστάθηκε επαφή ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και την «Ελεύθερη Γαλλία» κτλ. Έτσι μπήκαν οι βάσεις του αντιφασιστικού συνασπισμού ανάμεσα στην ΕΣΣΔ, την Αγγλία, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία.

16/07: συγκρότηση του Εργατικού Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΕΑΜ) από τις τρεις παρατάξεις του συνδικαλιστικού κινήματος της Ελλάδας: Την «Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας» (ΕΓΣΕΕ), που βρισκόταν κάτω από την επιρροή του ΚΚΕ, τη «Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας» (ΓΣΕΕ), που ακολουθούσε ρεφορμιστική γραμμή και τα επίσης ρεφορμιστικά «Ανεξάρτητα Συνδικάτα».  Βασικοί σκοποί του ΕΕΑΜ ήταν: Η οργάνωση της πάλης των εργατών για τις καθημερινές οικονομικές διεκδικήσεις τους, η υπεράσπιση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων των εργατών, η πάλη κατά της αισχροκέρδειας και της μαύρης αγοράς, η προσπάθεια για τη συγκρότηση Πανελλαδικού Απελευθερωτικού Μετώπου απ’ όλα τα κόμματα και τις οργανώσεις για το διώξιμο των κατακτητών και την απελευθέρωση της χώρας.


22/08: Τα στρατεύματα της ναζιστικής Γερμανίας φτάνουν προ των πυλών του Λένινγκραντ. Θα πολιορκήσουν την πόλη έως τον Ιανουάριο του 1944.


0/09: Στις αρχές του Σεπτέμβρη 1941 συνήλθε η 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Στις εργασίες της πήραν μέρος: ο Παντελής Καραγκίτσης – Σίμος, ο Κώστας Λαζαρίδης, ο Πέτρος Ρούσος, ο Ανδρέας Τζήμας, ο Ανδρέας Τσίπας, η Χρύσα Χατζή βασιλείου και τα εξής στελέχη της Αθήνας και του Πειραιά: ο Σπύρος Καλοδίκης, ο Κώστας Χατζήμαλης, ο Αριστοτέλης Μπούρας και η Καίτη Νισυρίου – Ζεύγου. Μετά την Ολομέλεια κι έπειτα από τη δραπέτευση του {Σεπτέμβρης 1941), το Δεκέμβρη ανέλαβε καθήκοντα Γραμματέα του ΚΚΕ ο Γ. Σιάντος. Η 7η Ολομέλεια διαπίστωσε, ότι «οι συνθήκες είναι ευνοϊκότατες για τη συνένωση όλων των εθνικών δυνάμεων με σκοπό την πάλη για την απελευθέρωση της χώρας».

1/09: Η γερμανική κυβέρνηση υποχρεώνει όλους τους Εβραίους άνω των 6 ετών να φορούν στα ρούχα ένα κίτρινο αστέρι, για να είναι πάντα φανερή η καταγωγή τους.

8/09: Τα γερμανικά στρατεύματα ξεκινούν την Πολιορκία του Λένινγκραντ.

9/09: Ιδρύεται στην Αθήνα ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ) με αρχηγό τον απότακτο του κινήματος του 1935 Ναπολέοντα Ζέρβα. Ο ΕΔΕΣ συγκρότησε αντιστασιακές ομάδες κυρίως στην Ήπειρο και την Αιτωλοακαρνανία.

27/09: Ιδρύεται έπειτα από συμφωνία των αντιπροσώπων του ΚΚΕ (Λευτέρης Αποστόλου), του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδος (Χρήστος Χωμενίδης), της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας (Ηλίας Τσιριμώκος) και του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας (Απόστολος Βογιατζής) το ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) για να οργανώσει τον αγώνα ενάντια στον κατακτητή.

Οι σκοποί του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, όπως διατυπώθηκαν στο Ιδρυτικό του, ήταν οι εξής:

«α) Η απελευθέρωσις του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας.

β) Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών δια Συντακτικήν Εθνοσυνέλευσιν, με βάσιν την αναλογικήν, ίνα ο λαός αποφανθεί κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του.

γ) Η κατοχύρωσις του κυριαρχικού τούτου δικαιώματος του ελληνικού λαού, όπως αποφανθεί περί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του, από πάσαν αντιδραστικήν απόπειραν, ήτις θα τείνει να επιβάλλει εις τον λαόν λύσεις αντιθέτους προς τα επιθυμίας του και η εκμηδένισις, δι όλων των μέσων του ΕΑΜ και των οργάνων που το αποτελούν, πάσης τοιαύτης απόπειρας».

Η ίδρυση και η δράση του ΕΑΜ στάθηκαν από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας.

28/09: Τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής προβαίνουν σε εκτελέσεις Ελλήνων στο Δοξάτο της Δράμας,350 θύματα και λίγες μέρες αργότερα στη Νιγρίτα και στο Κιλκίς. Αυτές οι διώξεις του ελληνικού στοιχείου αποκλήθηκαν «Βουλγαρικοί Εσπερινοί».

30/09: Ολοκληρώνεται η πρώτη πράξη της ανθρωποσφαγής στο Μπάμπι Γιαρ της Ουκρανίας. Σύμφωνα με την επίσημη αναφορά, 33.771 Εβραίοι εκτελέστηκαν.


17/10:  Ίδρυση της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης (ΑΣΟ) στην Μέση Ανατολή. Η πρωτοβουλία της Ίδρυσης της ΑΣΟ ανήκει σε λίγους κομμουνιστές, που είχαν καταταγεί στο στρατό της Μέσης Ανατολής, με επικεφαλής τον παλαίμαχο αγωνιστή Γιάννη Σαλά από την Ικαρία, που αναδείχτηκε στην πορεία σε καθοδηγητή όλων των αντιφασιστικών οργανώσεων στη Μέση Ανατολή. Σύντομα ιδρύθηκαν τμήματα της στο Ναυτικό (ΑΟΝ) και στην αεροπορία (ΑΟΑ). Οι τρεις αυτές οργανώσεις συγκέντρωσαν στις γραμμές τους το 90% των στρατιωτών, των ναυτών και των αεροπόρων, καθώς και πολλούς πατριώτες αξιωματικούς και υπαξιωματικούς. Από την αρχή της ίδρυσης της η ΑΣΟ συνεργάστηκε στενά με την Αντιφασιστική Οργάνωση των Ελλήνων της Αιγύπτου, που είχε αναπτύξει πλούσια αντιφασιστική δράση στις γραμμές του αιγυπτιώτη ελληνισμού.

17/10: Οι Γερμανοί κατακτητές εκτελούν 250 κατοίκους των Άνω και Κάτω Κερδυλίων Σερρών, σε αντίποινα για τον φόνο ενός γερμανού στρατιώτη.

24/10: Τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής εκτελούν 165 άντρες του χωριού Μεσοβούνι κοντά στην Πτολεμαΐδα.


0/12: Στις αρχές Δεκέμβρη του 1941 τα σοβιετικά στρατεύματα πέρασαν σε αντεπίθεση κοντά στη Μόσχα και προξένησαν στους χιτλερικούς βαριά ήττα.

8/12: 6.000 ανάπηροι και τραυματίες, με την υποστήριξη χιλιάδων λαού, κατέβηκαν με τα καροτσάκια σε μαχητική διαδήλωση στους δρόμους της Αθήνας. Αντιπροσωπεία τους παρουσιάστηκε στην Επιτροπή Διανομών, η οποία μπροστά στον όγκο και την αποφασιστικότητα των διαδηλωτών, αποδέχτηκε όλα τα αιτήματα τους. Η πείνα σε συνδυασμό με τις πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες προκαλεί χιλιάδες θύματα ανάμεσα στον αστικό κυρίως πληθυσμό της χώρας. Τα θύματα της πείνας στην Αθήνα – Πειραιά το φοβερό χειμώνα του 1941-42 έφτασαν τις 260 χιλιάδες νεκρούς.

7/12: Οι Ιάπωνες με 200 αεροσκάφη καταστρέφουν τη ναυτική βάση των ΗΠΑ στη Χαβάη, Περλ Χάρμπορ. Χιλιάδες οι νεκροί και οι τραυματίες.

11/12: Η Γερμανία και η Ιταλία κηρύσσουν τον πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

1942

-/01: Συνήλθε η 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το πρώτο 10ήμερο του Γενάρη και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την οργάνωση, την ανάπτυξη και τα προβλήματα του ένοπλου αγώνα. «Η οργάνωση ειδικών μαχητικών τμημάτων ικανών να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την ένοπλη βία του κατακτητή είναι αυτή τη στιγμή το βασικό μας καθήκον». Η 8η Ολομέλεια υπογράμμισε ιδιαίτερα, ότι «ο εθνικοαπελευθερωτικός ανταρτοπόλεμος έχει πρωτεύουσα σημασία για την απελευθέρωση της χώρας από τον ξενικό ζυγό. Οι κομμουνιστές πρέπει να οργανώσουν, να μαζικοποιήσουν και να επεκτείνουν το αντάρτικο κίνημα στην ύπαιθρο, να περιφρουρήσουν τον εθνικοαπελευθερωτικό του χαρακτήρα…».

20/01: Σε σύσκεψη Ναζιστών στο Βερολίνο αποφασίζεται η λεγόμενη «τελική λύση», δηλαδή η εξολόθρευση όλων των Εβραίων της Ευρώπης.


5/02: με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ, ιδρύθηκε στην Αθήνα το ΕΑΜ Νέων στο οποίο συμμετείχαν οι οργανώσεις: ΟΚΝΕ, «Φιλική Εταιρεία Νέων», «Λεύτερη Νέα», η «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορεία Ελλάδας» (ΣΕΠΕ) και η «Δημοκρατική “Ενωση Νέων». Το ΕΑΜΝ αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια για τη συγκρότηση ενιαίας οργάνωσης της ελληνικής νεολαίας στις συνθήκες της ξενικής κατοχής.

16/02: Ιδρύεται ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ)…

Στις 16 Φλεβάρη του 1942 κυκλοφόρησε πλατιά η Ιδρυτική Προκήρυξη του ΕΛΑΣ. Σ’ αυτή διατυπώνονταν οι σκοποί του που ήταν:

  1. Αγώνας για την απελευθέρωση της χώρας από τους ξένους κατακτητές.

2.Περιφρούρηση των κατακτήσεων και των ελευθεριών του λαού από κάθε ξένη επιβουλή.

3.Εξασφάλιση της τάξης μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών, ώστε ο λαός να μπορεί να εκφράσει ελεύθερα τη θέληση του για το πολίτευμα του και την κυβέρνηση του.

Ο Άρης Βελουχιώτης στάλθηκε στο βουνό για να καταπιαστεί με την οργάνωση του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη. Με τον καιρό το αντάρτικο, φούντωσε κι αναπτύχθηκε σ’ όλην τη χώρα. Αντάρτικες ομάδες συγκροτήθηκαν και βγήκαν στα βουνά: στη Ρούμελη, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, την Ήπειρο, το Μωριά, την Κρήτη και τα νησιά.

Με την αύξηση της δύναμης των ανταρτοομάδων αρκετές απ’ αυτές μετατράπηκαν σε συγκροτήματα με 30-100 μαχητές το καθένα. Συγκροτήθηκαν έπειτα Υπαρχηγεία και Αρχηγεία κατά ορεινό όγκο, που συντόνιζαν τη δράση και διοικούσαν τα συγκροτήματα και τις ανταρτοομάδες του ΕΛΑΣ. Αργότερα, δημιουργήθηκε Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη, Στρατηγείο του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία, Στρατηγείο του ΕΛΑΣ στην Ήπειρο κτλ.

Παράλληλα αναπτύχθηκε η οργάνωση των μαχητικών ομάδων του ΕΛΑΣ στις πόλεις και σε πολλά χωριά. Σημαντική άνοδο σημείωσε ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Πειραιά. Στους 7 υποτομείς, που διαιρέθηκαν οι δύο πόλεις, συγκροτήθηκαν από 2-4 λόχοι στον καθένα. Στα τέλη του 1942 σε κάθε υποτομέα συγκροτήθηκε τάγμα. Η συνολική δύναμη του ΕΛΑΣ στην Αθήνα – Πειραιά ξεπερνούσε την περίοδο αυτή τους 1600 μαχητές.

Στην ύπαιθρο σχηχματίστηκαν Επιτροπές Προστασίας Ανταρτών, που εκτελούσαν χρέη Επιμελητείας και Υπηρεσίας Πληροφοριών. Οι επιτροπές αυτές στάθηκαν ο πυρήνας μιας πλατύτερης ημιστρατιωτικής οργάνωσης, του εφεδρικού ΕΛΑΣ. Στα τέλη του 1942 η δύναμη του ΕΛΑΣ σ’ όλην την Ελλάδα πλησίαζε τους 6000 μαχητές, από τους οποίους 3.500 περίπου ήταν μόνιμοι και οι άλλοι εφεδρικοί.

Μέχρι το Φθινόπωρο του 1942 η δράση του ΕΛΑΣ ήταν περιορισμένη, λόγω της πυκνότητας της εχθρικής κατοχής και της μικρής του δύναμης. Περιοριζόταν στο ξεκαθάρισμα της υπαίθρου από όργανα των κατακτητών, από τους ληστές, τους ζωοκλέφτες, τους λεγεωνάριους, που τρομοκρατούσαν και βασάνιζαν το λαό για να παραδόσει στις αρχές κατοχής κρυμμένα όπλα από τον καιρό της υποχώρησης του ελληνικού στρατού.Άυτό το ξεκαθάρισμα αποτέλεσε βασική προϋπόθεση για την επέκταση και την ανάπτυξη του ένοπλου κινήματος στην ύπαιρθο.

Από το Σεπτέμβρη του 1942 ο ΕΛΑΣ άρχισε πιο έντονη δράση εναντίον των στρατευμάτων κατοχής. Στη Ρικά, στο Κρίκελο, στον Κίσσαβο, το Πήλιο, τον Πλαταμώνα, στα χωριά της Άρτας, στην περιφέρεια Βοΐου – Γρεβενών κ.ά. ο ΕΛΑΣ έδωσε γερά χτυπήματα στους κατακτητές.


14/03: Υπογράφεται από εκπροσώπους της ελληνικής -κατοχικής-, της ιταλικής και της γερμανικής κυβέρνησης η Συμφωνία της Ρώμης, η οποία προβλέπει τη μορφή του «δανείου» για τα επιπλέον -των εξόδων κατοχής- ποσά που θα λάμβαναν οι αρχές Κατοχής από την Τράπεζα της Ελλάδος. Η συμφωνία, η οποία γνωστοποιήθηκε επισήμως στην ελληνική κυβέρνηση με την 160ή ρηματική ανακοίνωση του πληρεξουσίου του Γ΄ Ράιχ στην Ελλάδα, προβλέπει αποπληρωμή των δανείων «εν καιρώ». Ο καθηγητής Α. Αγγελόπουλος υπολόγισε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 το απαιτητό κεφάλαιο μόνο στα 3 δις δολάρια (1993).


22/05: Τα πρώτα τμήματα του ΕΛΑΣ ανέλαβαν δράση στη Στερεά Ελλάδα: στις 22 Μαΐου 1942 αναγγέλλεται στη Δομνίστα Ευρυτανίας η έναρξη του ένοπλου αγώνα κατά των κατακτητών.


4/06: Αρχίζει η Ναυμαχία του Μίντγουεϊ μεταξύ Γιαπωνέζων και Αμερικανών.


23/07: Ο Ναπολέων Ζέρβας ιδρύει τις ΕΟΕΑ (Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών), ως στρατιωτικού σκέλους της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΔΕΣ.

27/07: Λήγει η πρώτη μάχη του Ελ Αλαμέιν, με τις βρετανικές δυνάμεις του στρατάρχη Κλωντ Ότσινλεκ να ανακόπτουν την πορεία των δυνάμεων του Άξονα προς την Αλεξάνδρεια και το Κάιρο.


7/09: Στην ΕΣΣΔ, ο Κόκκινος Στρατός εξαναγκάζει τους Γερμανούς σε οπισθοχώρηση βορειοδυτικά του Στάλινγκραντ.

9/09: στα Ρυκά της Παρνασσίδας ο ΕΛΑΣ υπό τον Άρη Βελουχιώτη δίνει την πρώτη μάχη του και νικά τους Ιταλούς.

22/09: Η αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ (Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων) ανατινάζει τα γραφεία της φιλοναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ (Εθνικο-Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση) και αποτρέπει τη στρατολόγηση Ελλήνων από τους Γερμανούς κατακτητές.


23/10: Αρχίζει η δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν. Μοντγκόμερι εναντίον Ρόμελ. Τα συμμαχικά στρατεύματα, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνεται και η Ελληνική Ταξιαρχία, αναχαιτίζουν στην περιοχή Ελ Αλαμέιν την προέλαση προς την Αλεξάνδρεια των υπό τον Έρβιν Ρόμελ (η Αλεπού της Ερήμου) γερμανικών στρατευμάτων (Άφρικα Κορπς).


19/11: H Μάχη του Στάλινγκραντ. Οι σοβιετικοί υπό τον στρατάρχη Ζούκωφ περνούν στην αντεπίθεση κατ’ εφαρμογή της επιχείρησης Ουρανός.

19/11: Παραιτείται η πρώτη κατοχική κυβέρνηση του στρατηγού Τσολάκογλου. Νέος πρωθυπουργός είναι ο καθηγητής της ιατρικής Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος.

25/11: Αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ ανατινάζουν τη σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοπόταμου αποκόπτοντας τη στρατηγικής σημασίας οδό Θεσσαλονίκης-Αθηνών-Πειραιώς, την οποία οι Γερμανοί χρησιμοποιούν για τον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων του Ρόμελ στη Β. Αφρική. Το Σεπτέμβριο του 1942, μικρή ομάδα Βρετανών υπό τον συνταγματάρχη Μάγιερς, έφθασε μυστικά στην κατεχόμενη Ελλάδα. Σε συνεννόηση με τον ΕΛΑΣ και τις ΕΟΕΑ κατέστρωσαν σχέδιο για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, στη Φωκίδα. 120 Ελασίτες, 65 των ΕΟΕΑ και 12 Βρετανοί υπό την καθοδήγηση του Βελουχιώτη και του Ζέρβα εκτέλεσαν το σχέδιο τα μεσάνυχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942.

28/11: Ο ΕΛΑΣ, έπειτα από το κατόρθωμα του Γοργοποτάμου, πύκνωσε τα χτυπήματα του κατά των κατακτητών. Στις 28 Νοέμβρη χτύπησε αιφνιδιαστικά στο Λιβάδι Ελασσώνας ιταλικό απόσπασμα. Στις 5 Δεκέμβρη τμήμα του ΕΛΑΣ χτύπησε εμπροσθοφυλακή ιταλικής φάλαγγας, κοντά στο χωριό Χρύσω Ευρυτανίας. Στα μέσα Δεκέμβρη, έξω από τη Βιτρινίτσα Δωρίδας, τμήμα του ΕΛΑΣ χτύπησε ιταλική φάλαγγα. Στις 18 Δεκέμβρη 1942 τμήμα του ΕΛΑΣ του Αρχηγείου Ρούμελης, χτύπησε σε ενέδρα την εμπροσθοφυλακή ιταλικού Συντάγματος. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν κι ο διοικητής του Συντάγματος.


2/12: Κυβέρνηση (κατοχική) του Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου (παραίτηση στις 7 Απριλίου του 1943).

20/12: Το τρίτο δεκαήμερο του Δεκέμβρη του 1942 συνήλθε στην Αθήνα η 2η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, ανώτατο κυρίαρχο σώμα του Κόμματος την περίοδο της Αντίστασης. Η   2η   Πανελλαδική   Συνδιάσκεψη,   αφού   έκανε   κριτική επισκόπηση της δράσης του Κόμματος από το 6ο Συνέδριο του, ασχολήθηκε με τα προβλήματα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Διακήρυξε, πως «κεντρικό καθήκον του ΚΚΕ παραμένει η πάλη κατά του ξένου κατακτητή και η απελευθέρωση της Ελλάδας και του ελληνικού λαού από κάθε εξωτερική και εσωτερική πολιτική και οικονομική σκλαβιά»…

1943

2/02: Ο Κόκκινος Στρατός, στις 19 Νοέμβρη 1942 πέρασε σε αντεπίθεση βορειοδυτικά και νότια του Στάλινγκραντ. Στις 23 Νοέμβρη τα σοβιετικά στρατεύματα ενώθηκαν κι ολοκλήρωσαν την κύκλωση 330 χιλιάδων ανδρών του γερμανικού στρατού. Στις 2 Φλεβάρη 1943 η «γιγαντομαχία του Στάλινγκραντ» τέλειωσε με τη συντριβή των κυκλωμένων δυνάμεων του εχθρού. Η νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ αποτέλεσε την απαρχή ριζικής στροφής στην πορεία του πολέμου. Ο Κόκκινος Στρατός ανέλαβε οριστικά τη στρατηγική πρωτοβουλία κι από το Γενάρη του 1943 πέρασε σε γενική αντεπίθεση σ’ ολόκληρο το μέτωπο. Άρχισε η εκδίωξη των κατακτητών από τα εδάφη της ΕΣΣΔ που είχαν καταλάβει.

8/02: Τα χτυπήματα του ΕΛΑΣ κατά των χιτλερικών και των Ιταλών φασιστών την περίοδο αυτή δυνάμωσαν με αποτέλεσμα την απασχόληση και τη φθορά των δυνάμεων τους και την επέκταση των ελεύθερων περιοχών, γεγονός που με τη σειρά του βοήθησε στην ανάπτυξη του λαϊκού στρατού. Οι σπουδαιότερες μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ από τις αρχές του 1943 ως την ίδρυση του ΓΣ είναι: η μάχη του Σνιχοβου (8.2.1943), η μάχη της Οξύνειας (11 -12.2.1943), όπου τμήματα του ΕΛΑΣ Δυτικής Θεσσαλίας κύκλωσαν και ανάγκασαν σε παράδοση ιταλική διλοχία, που είχε επιδράμει στο χωριό Οξύνεια (Μερίτσα) Χασίων, προκαλώντας στον εχθρό σοβαρές απώλειες (1 20 νεκρούς, 147 αιχμαλώτους) και η πιο σημαντική η μάχη του Φαρδυκαμπου (4-6.3.1943). Η μάχη του Φαρδυκαμπου είναι η πρώτη μεγάλη επιχείρηση του ΕΛΑΣ, που είχε σαν αποτέλεσμα την παράδοση ολόκληρου ιταλικού τάγματος. Στις τριήμερες επιχειρήσεις οι Ιταλοί είχαν απώλειες: 32 νεκρούς και 603 αιχμαλώτους. Η επιτυχία αυτή συντέλεσε στην απελευθέρωση της πόλης Καρδίτσας και της επαρχίας Γρεβενών, καθώς και της επαρχίας Βοΐου.

Από τις αρχές του 1943 και με την ένοπλη αντιστασιακή δράση του ΕΛΑΣ, τα ορεινά της χώρας άρχισαν να ελευθερώνονται από την παρουσία του κατακτητή και των συνεργαζόμενων μ΄αυτόν των σωμάτων ασφαλείας. Μέχρι το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, η Ελεύθερη Ελλάδα ήταν μια αδιάψευστη πραγματικότητα, μια ενιαία επικράτεια με ραχοκοκαλιά την οροσειρά της Πίνδου από την εξεγερμένη Δυτική Μακεδονία μέχρι τη Ρούμελη που περιελάμβανε τα χωριά και ορισμένες πόλεις (όπως τα Γρεβενά, η Καρδίτσα και το Καρπενήσι). Μαζί, η ένοπλη αντίσταση σε άλλες περιοχές της χώρας δημιουργούσε απελευθερωμένους θύλακες.

23/02: Ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ).Με πρωτοβουλία της ΚΕ του ΕΑΜ Νέων, συνήλθε στην Αθήνα πλατιά σύσκεψη στην οποία πήραν μέρος αντιπροσωπείες των οργανώσεων: «Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας», «Αγροτική Νεολαία της Ελλάδας», «Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία», «Ενιαία Μαθητική Νεολαία», «Ενωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης», «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος», «Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία», «Λεύτερη Νέα», «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδας», «Φιλική Εταιρεία Νέων». Στη σύσκεψη αποφασίστηκε ομόφωνα η ίδρυση Ενιαίας Οργάνωσης της Νεολαίας με την επωνυμία: «Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων» (ΕΠΟΝ). Η ΕΠΟΝ στα μεγάλα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης διαπαιδαγώγησε τους νέους και τις νέες στο πνεύμα του πατριωτισμού και τους οδήγησε σε πράξεις άφθαστου ηρωισμού και αυτοθυσίας. 32 χιλιάδες Επονίτες και Επονίτισσες πολέμησαν τους κατακτητές από τις γραμμές του ΕΛΑΣ. Στις παραμονές της απελευθέρωσης είχαν προσχωρήσει στις γραμμές της ΕΠΟΝ 640 χιλιάδες περίπου νέοι, νέες και «Αετόπουλα». Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε μια νέα γενιά ταυτισμένη με μια οργάνωση, όσο η γενιά του ’40 με την ΕΠΟΝ.

24/02: Γενική απεργία στην Αθήνα και τον Πειραιά, λόγω της εξαγγελίας εφαρμογής του μέτρου της πολιτικής επιστράτευσης από τους Γερμανούς κατακτητές.

27/02: Πεθαίνει στην Αθήνα ο ποιητής Κωστής Παλαμάς. Η πάνδημος κηδεία του (1η Μαρτίου) θα μετατραπεί σε σιωπηρή αντικατοχική διαδήλωση.

28/02: Δίνεται η πρώτη συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο θέατρο “Ολύμπια” υπό τη διεύθυνση του Μανώλη Καλομοίρη.


5/03: Γενική απεργία στην κατεχόμενη Αθήνα και παλλαϊκό συλλαλητήριο εναντίον της πολιτικής επιστράτευσης. Δεκάδες νεκροί και τραυματίες έπειτα από την επέμβαση των γερμανικών στρατευμάτων.

15/03: Αναχωρεί από τη Θεσσαλονίκη ο πρώτος συρμός με Έλληνες Εβραίους με προορισμό το Άουσβιτς. Συνολικά πάνω από 48.000 Ελληνοεβραίοι εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς, στο Μπιργκενάου και στο Μπέργκεν -Μπέλσεν. Μόνο 2.000 τελικά θα επιστρέψουν στην Ελλάδα μετά το τέλος του πολέμου.

28/03 Αποδημία του του Ρώσου συνθέτη και πιανίστα Σεργκέι Βασίλιεβιτς Ραχμάνινοφ (γένν. 1873). Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους πιανίστες του 20ου αιώνα, εξ αιτίας των εξαιρετικών τεχνικών δυνατοτήτων του. Στα έργα του συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, 4 κοντσέρτα για πιάνο, 3 συμφωνίες, 2 σονάτες για πιάνο και 3 όπερες.


7/04: Ο συνταγματάρχης Στέφανος Σαράφης (απότακτος του κινήματος της 1ης Μαρτίου 1935) αναλαμβάνει την ηγεσία του ΕΛΑΣ. Από τις αρχές του 1943 το ένοπλο αντιστασιακό κίνημα αναπτύσσεται γοργά. Σ’ όλη την Ελλάδα χιλιάδες πατριώτες πύκνωσαν τις γραμμές των ανταρτικών τμημάτων. Από το Δεκέμβρη του 1942 ως το Μάη του 1943, που ιδρύθηκε το Γενικό Στρατηγείο, ο ΕΛΑΣ τριπλασίασε σχεδόν τις δυνάμεις του, ξεπέρασε τις 12 χιλιάδες αντάρτες.

7/04: Επιχείρηση του ΕΛΑΣ, και απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, που νοσηλεύονταν στη Σωτηρία. Στις 7 Απρίλη 1943, τμήμα από 27 στελέχη του ΕΛΑΣ Αθήνας – Πειραιά, με επικεφαλής το Σπύρο Κωτσάκη, έπειτα από πολυήμερη προετοιμασία, απελευθέρωσε 56 στελέχη και μέλη του ΚΚΕ, παλιούς κρατούμενους της Ακροναυπλίας.

7/04: Ο Ιωάννης Ράλλης αναλαμβάνει την πρωθυπουργία στην τρίτη κατά σειρά κατοχική κυβέρνηση (παραίτηση στις 12 Οκτωβρίου του 1944).


2/05: ίδρυση Γενικού Στρατηγείου του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού. Με την ίδρυση του Γ.Σ. ο λαϊκός στρατός απόχτησε κεντρική διοίκηση, που του εξασφάλιζε έγκυρη, ενιαία και αρμόδια διεύθυνση. Το Γ.Σ. αποτελέστηκε από το συνταγματάρχη Στέφανο Σαράφη, στρατιωτικό διοικητή, τον Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα), καπετάνιο και τον Ανδρέα Τζήμα αντιπρόσωπο του ΕΑΜ.


6/06: οι Ιταλοί φασίστες εκτέλεσαν 106 αγωνιστές στο Κούρνοβο Φθιώτιδας, κρατούμενους στο στρατόπεδο Λάρισας, σε αντίποινα για την ανατίναξη από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ της σήραγγας Κούρνοβου, την ώρα που περνούσε ιταλική αμαξοστοιχία. Ανάμεσα στους εκτελεσμένους ήταν και 60 περίπου ακροναυπλιώτες και αναφιώτες κρατούμενοι, που τους είχαν παραδόσει στους κατακτητές οι «ελληνικές» αρχές.

6/06: Εκτελέστηκε ο Παντελής Πουλιόπουλος, γ.γ. του ΚΚΕ (1924-1926) και από τα ιδρυτικά μέλη του τροτσκιστικού κινήματος στην Ελλάδα. (ήταν ανάμεσα στους κρατούμενους Λάρισας από τους ιταλούς κατακτητές) (γέννηση: 10/3/1900)

17-18/06: απόδραση 62 εξόριστων αγωνιστών του Αη Στράτη, που αποβιβάστηκαν στη Χαλκιδική και στάλθηκαν σε οργανώσεις και μονάδες του ΕΛΑΣ.

17/06: Στις 17 Ιούνη 1943 το ΓΣ του ΕΛΑΣ έδωσε διαταγή στα τμήματα του να ενεργήσουν από 21 Ιούνη ως τις 15 Ιούλη ενέδρες, ανατινάξεις γεφυρών, σιδηροδρομικών γραμμών, τεχνικών έργων, συρμών κτλ. Με την έντονη πολεμική δράση που ανάπτυξε ο ΕΛΑΣ την περίοδο αυτή πέτυχε να παραπλανήσει το χιτλερικό επιτελείο, να του δημιουργήσει την εντύπωση, ότι επίκειται απόβαση στην Ελλάδα και να συντελέσει έτσι στην επιτυχία συμμαχικής απόβασης στη Σικελία. Στην Ιστορία της Αντίστασης η μεγάλη αυτή επιχείρηση του ΕΛΑΣ αναφέρεται σαν Γενικό Σαμποτάζ.

18/06: Η κατοχική κυβέρνηση Ράλλη ιδρύει τα Τάγματα Ασφαλείας.

25/06: Γενική απεργία στην κατεχόμενη Αθήνα, 200.000 διαδηλωτές επιτίθενται εναντίον των γερμανικών αρμάτων. Επικεφαλής των διαδηλωτών είναι μια ομάδα τυφλών αναπήρων πολέμου, πάνω στα στήθη των οποίων υπάρχουν γραμμένες οι λέξεις «συντρίψατέ μας».


4/07: Ξεκινά η Μάχη του Κουρσκ, η μεγαλύτερη πολεμική αντιπαράθεση της ιστορίας με άρματα μάχης. Στην αρματομαχία ενεπλάκησαν 6.200 γερμανικά και σοβιετικά τανκς.

4/07: Στις 6 Ιούλη 1943 μεταξύ του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και του Βρετανικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής (ΒΣΜΑ) υπογράφτηκε συμφωνία. Με τη συμφωνία αυτή ο ΕΛΑΣ υπαγόταν στις διαταγές του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, το οποίο αναγνωριζόταν σαν ανώτερη στρατιωτική διοίκηση για την οργάνωση και διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων. Η συμφωνία πρόβλεπε επίσης τη συγκρότηση Κοινού Γενικού Στρατηγείου για το συντονισμό της δράσης όλων των ελληνικών ανταρτικών δυνάμεων (ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ).

22/07: Ογκώδες παναθηναϊκό συλλαλητήριο στο Σύνταγμα κατά της επέκτασης της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στην κεντρική Μακεδονία διαλύεται με βίαιο τρόπο από τα γερμανοϊταλικά στρατεύματα Κατοχής. Υπολογίζονται σε 30 οι νεκροί και 300 οι τραυματίες, ενώ δεκάδες ήταν οι συλλήψεις. Ήταν η μεγαλύτερη διαδήλωση στην κατοχική Αθήνα, ίσως και σε ολόκληρη την Ευρώπη που ακύρωσε τελικά τα σχέδια των Γερμανών για την παράδοση της Μακεδονίας στους Βουλγάρους.  Ήταν και η τελευταία αντιστασιακή κινητοποίηση αυτού του είδους. Η αιματηρή κατάληξη οδήγησε το ΕΑΜ στην αλλαγή της αντιστασιακής του τακτικής. Το κέντρο βάρους της Αντίστασης μετατοπίστηκε από πολιτικό στον ένοπλο χαρακτήρα.

25/07: Ο Μπενίτο Μουσολίνι εξωθήθηκε σε παραίτηση από δικτάτορας της Ιταλίας θέτοντας έτσι τέρμα στο φασιστικό καθεστώς που είχε επιβάλει στους Ιταλούς, που όμως στην αρχή το είχαν αποδεχθεί.

29/07: Αρχίζει η στρατολόγηση στα τάγματα ασφαλείας, τα οποία είχε δημιουργήσει η κυβέρνηση Ι. Ράλλη.


16/08: Τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής πυρπολούν το χωριό Κομμένο της Άρτας και εκτελούν 328 από τους κατοίκους του.


9/09: η Ιταλία συνθηκολόγησε με τους Συμμάχους. Μετά την αναγγελία της συνθηκολόγησης τα τμήματα ΕΛΑΣ ανάπτυξαν δραστηριότητα για την παράδοση των Ιταλών στρατιωτών με τον οπλισμό τους. Αποτέλεσμα αυτής της μεγάλης και σοβαρής προσπάθειας ήταν να παραδοθούν στον ΕΛΑΣ πάνω από 10 χιλιάδες άνδρες του ιταλικού στρατού, μαζί με τον οπλισμό τους. Με τα όπλα που πάρθηκαν από τους Ιταλούς, εξοπλίστηκαν χιλιάδες εθελοντές, δημιουργήθηκαν αρκετές νέες μονάδες κι αυξήθηκε σημαντικά η δύναμη πυρός του ΕΛΑΣ, σχηματίστηκαν κι ορισμένα τμήματα του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Ναυτικού (ΕΛΑΝ), που ανάπτυξαν αξιόλογη δράση στο Μαλιακό, τον Ευβοϊκό, τον Παγασητικό, τον Αμβρακικό και τον Κορινθιακό κόλπο και σε παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας.

11/09: Οι Γερμανοί κυριεύουν τα Δωδεκάνησα, στο πλαίσιο του αφοπλισμού των Ιταλών πρώην συμμάχων τους. Την περίοδο αυτή, με το βομβαρδισμό της Κέρκυρας από τους Γερμανούς, απελευθερώθηκαν με τη βοήθεια της Κομματικής Οργάνωσης του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του λαού της Κέρκυρας 200 αγωνιστές (στην πλειοψηφία Ακροναυπλιώτες), που είχαν μεταφερθεί από την Κατούνα Ξηρομέρου στο ιταλικό στρατόπεδο Λαζαρέτο και μέσω Αλβανίας, με τη βοήθεια των Αλβανών Παρτιζάνων, πέρασαν στην Ελεύθερη Ελλάδα.

14/09: Τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής πυρπολούν 11 χωριά της περιοχής Βιάνου και εκτελούν 461 κατοίκους.

15/09: Μάχη στην περιοχή Ανάθεμα κοντά στο Λιδωρίκι Φωκίδας ανάμεσα σε δυνάμεις του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων (αντιστασιακή οργάνωση) και γερμανικές δυνάμεις καταλήγει στην εσπευσμένη υποχώρηση των τελευταίων.

17/09: Αντάρτες του 5/42 ΣΕ του συνταγματάρχη Ψαρρού επιτίθενται αιφνιδιαστικά εναντίον γερμανικής φάλαγγας στην αμαξιτή οδό Άμφισσας-Λιδορικίου, στην οποία προξενούν μεγάλες απώλειες.


4/10: Σε τρίωρη ομιλία του μπροστά σε συγκέντρωση των Γερμανών τοποτηρητών στο κατεχόμενο Πόζναν, ο Χάινριχ Χίμλερ περιγράφει την εξολόθρευση των Εβραίων με λεπτομέρεια. Η ομιλία αυτή μαγνητοσκοπήθηκε και σώζεται μέχρι σήμερα. Στη δίκη της Νυρεμβέργης αποτέλεσε σημαντικότατο αποδεικτικό στοιχείο γα τα εγκλήματα των εθνικοσοσιαλιστών.

13/10: Η Ιταλία κηρύσσει τον πόλεμο στην πρώην σύμμαχό της Γερμανία.


15/11: Ο αρχηγός των SS, Χάινριχ Χίμλερ, διατάσσει να τεθούν στο ίδιο επίπεδο οι Τσιγγάνοι με τους Εβραίους και να σταλούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. (Porajmos)

26/11: Τα γερμανικά στρατεύματα εκτελούν στο Μονοδένδρι Λακωνίας 118 έλληνες πατριώτες. Μεταξύ των εκτελεσθέντων ήταν και ο ιατρός Χρίστος Καρβούνης, ο οποίος δεν δέχθηκε να φύγει, όπως του πρότειναν οι Γερμανοί (είχε σπουδάσει στην Γερμανία), αλλά τοποθετήθηκε μόνος του εμπρός στο εκτελεστικό απόσπασμα.


28/11-1/12: συνήλθε η Διάσκεψη της Τεχεράνης. Το βασικό πρόβλημα που εξέτασε ήταν το άνοιγμα του Δευτέρου Μετώπου. Η σοβιετική αντιπροσωπεία, επιδιώκοντας να επισπευσθεί το τέλος του πολέμου, επέμενε στο γρήγορο άνοιγμα του Δευτέρου Μετώπου. Την Ίδια άποψη υποστήριξε και η αντιπροσωπεία των ΗΠΑ. Ο Τσώρτσιλ αντίθετα, επέμενε στην επέκταση των επιχειρήσεων στη Μεσόγειο. Τελικά, η Διάσκεψη της Τεχεράνης αποφάσισε να ανοίξει το Δεύτερο Μέτωπο το Μάη του 1944 στη Βόρεια Γαλλία.

13/12: Οι ναζί κατακτητές καταστρέφουν τα Καλάβρυτα και εξόντωσαν τον πληθυσμό τους παίρνοντας εκδίκηση για την εξόντωση, μετά από μάχη, ναζιστικού αποσπάσματος, στην Κερπινή. Συνολικά στα Καλάβρυτα σκότωσαν 1.101 άτομα, μεταξύ των οποίων βρέφη και παιδιά κάτω των 14 χρόνων!

18/12: Τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής εκτελούν στη Δράκεια Πηλίου 133 άτομα.

22/12: Θάνατος του Δ. Γληνού.

1944

0/01: Το Γενάρη του 1944 συνήλθε η 10η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Η Ολομέλεια συνήλθε σε περίοδο ριζικής στροφής στην πορεία του πολέμου προς όφελος των συμμάχων, ορμητικής ανόδου του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Στην απόφαση της 10ης Ολομέλειας τονιζόταν, ότι «το φούντωμα του εθνικού αγώνα, η απελευθέρωση σημαντικού μέρους του εθνικού εδάφους, η ανάγκη της υπέρτατης συνένωσης και επιστράτευσης όλων των εθνικών δυνάμεων στη σημερινή τελική φάση του πολέμου για την ολοκληρωτική συντριβή των κατακτητών στο πλευρό των συμμάχων, βάζουν μπροστά στο αγωνιζόμενο έθνος επιτακτικά το πρόβλημα της δημιουργίας στην ελεύθερη Ελλάδα κεντρικού κυβερνητικού οργάνου εθνικής ενότητας και απελευθέρωσης…». Το ΚΚΕ ξεκινώντας απ’ αυτή τη διαπίστωση, υιοθέτησε την πρόταση της ΚΕ του ΕΑΜ «για σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας στην ελεύθερη Ελλάδα, που θα συντονίσει τον εθνικό αγώνα με τις επιχειρήσεις των συμμάχων και θα τσακίσει τις προσπάθειες των κατακτητών και της ντόπιας αντίδρασης να εξαπολύσουν τον εμφύλιο πόλεμο και να παραδώσουν ανυπεράσπιστο το έθνος στους κατακτητές»… Σύμφωνα με την απόφαση της 10ης Ολομέλειας «θεωρεί μοναδικό κατάλληλο πολίτευμα για τη μεταπολεμική αναδημιουργία της Ελλάδας, τη λαϊκή δημοκρατία και θ’ αγωνιστεί να κατακτήσει την πλειοψηφία του ελληνικού λαού στις εκλογές της συντακτικής εθνοσυνέλευσης. […] Η εθνική ενότητα και πάλη στο πλευρό των συμμάχων ως τη συντριβή του φασισμού, για την επιβίωση του λαού, για την εθνική απελευθέρωση, για τη λαοκρατική λύση του εσωτερικού προβλήματος, για τη λαϊκή δημοκρατία, είνε ο δρόμος της νίκης, της λευτεριάς, της προόδου. Κυβέρνηση εθνικής ενότητας και απελευθέρωσης, καταρτιζόμενη άμεσα στην ελεύθερη Ελλάδα, θα εξασφαλίσει, με τις λιγότερες θυσίες, αυτές τις λύσεις προς το συμφέρο του έθνους».


12/02: Ναυτική τραγωδία στον Σαρωνικό με 4.074 νεκρούς. Το γερμανικό φορτηγό «ORIA», μεταφέροντας 4.046 αιχμάλωτους Iταλούς στρατιώτες, λόγω σφοδρής καταιγίδας, προσέκρουσε στα βράχια στο νησί του Πατρόκλου (Γαϊδουρονήσι), και βυθίστηκε. Σώθηκαν μόλις 21.

15-28/2: Συνδιασκέψεις στο Μυρόφυλλο και την Πλάκα των ΕΑΜ – ΕΛΑΣ (Σαράφης και Πέτρος Ρούσος), ΕΔΕΣ (Πυρομάγλου, Νικολόπουλος), ΕΚΚΑ (Ψαρρός, Καρτάλης), με κατάληξη την υπογραφή πρωτοκόλλου συμφωνίας περί οριστικής καταπαύσεως των εχθροπραξιών μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ.

29/02: Υπογράφεται στην Πλάκα της Ηπείρου η ομώνυμη συμφωνία ανάμεσα στις αντιστασιακές οργανώσεις ΕΛΑΣ, ΕΚΚΑ, ΕΔΕΣ. Με τη συμφωνία αυτή οι οργανώσεις αναλαμβάνουν την υποχρέωση να μην πολεμούν μεταξύ τους, να περιορίζονται στις περιοχές που κατέχει η καθεμιά και να πολεμούν τον εχθρό από κοινού και χωριστά.


10/03: στο χωριό Βίνιανη της Ευρυτανίας, ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ΕΑΜ πενταμελής Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), γνωστή και ως Κυβέρνηση του Βουνού. Προσωρινός Πρόεδρός της είναι ο συνταγματάρχης Ευριπίδης Μπακιρτζής, παλαιότερα εκπρόσωπος της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΚΚΑ, και μέλη της οι Μάντακας (ΕΛΑΣ), Σιάντος (ΚΚΕ), Τσιριμώκος (ΕΛΔ), Γαβριηλίδης (Αγροτικό Κόμμα) και ο καθηγητής του συνταγματικού δικαίου Α. Σβώλος, ο οποίος λίγες μέρες αργότερα αναλαμβάνει πρόεδρος της ΠΕΕΑ…”Ελεύθερη Ελλάδα”

Στην Ιδρυτική της πράξη η ΠΕΕΑ ανέγραφε ανάμεσα στ’ άλλα τα εξής: «Η Επιτροπή (ΠΕΕΑ), πιστεύοντας πως η δύναμη της πηγάζει από το λαό… θα συγκαλέσει στο πιο σύντομο χρονικό διάστημα Εθνικό Συμβούλιο, που θα αποτελείται από αντιπροσώπους του λαού, εκλεγόμενους ελεύθερα».

Σύμφωνα με τη διακήρυξη της αυτή, η Πολιτική Επιτροπή προκήρυξε εκλογές για την ανάδειξη Εθνικού Συμβουλίου για το τελευταίο δεκαήμερο του Απρίλη του 1944. Στις εκλογές της 23ης Απρίλη για την ανάδειξη εκλεκτόρων, παρά την τρομοκρατία των κατακτητών και τη συκοφαντική εκστρατεία της ελληνικής κυβέρνησης εξωτερικού, η συμμετοχή ήταν μαζική. Στις εκλογές αυτές ψήφισαν για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρονών και άνω.

Ψήφισαν συνολικά στις ελεύθερες, ημικατεχόμενες και κατεχόμενες περιοχές 1.800.000 πολίτες, χωρίς να υπολογιστούν τα αποτελέσματα της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, της Κρήτης και των Νήσων, ενώ στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1936 είχαν ψηφίσει 1.000.000 περίπου ψηφοφόροι.

Στις 30 Απρίλη οι εκλέκτορες συγκεντρώθηκαν στις εκλογικές τους περιφέρειες και εξέλεξαν 180 αντιπροσώπους για το Εθνικό Συμβούλιο, στο οποίο δήλωσαν ότι θα μετάσχουν και 22 βουλευτές της Βουλής του 1936, που είχε διαλύσει η μεταξική δικτατορία.

Το Εθνικό Συμβούλιο συνήλθε από τις 14 ως τις 27 Μάη στο χωριό της Ευρυτανίας Κορυσχάδες.

18/03: Ανασχηματίστηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθερώσεως – ΠΕΕΑ, σε ευρύτερη βάση και κατένειμε ως εξής τις αρμοδιότητες: Αλέξανδρος Σβώλος, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος της ΠΕΕΑ και Γραμματέας των Εξωτερικών, της Παιδείας και Θρησκευμάτων και της Λαϊκής Διαφώτισης- Ευριπίδης Μπακιρτζής, Αντιπρόεδρος της ΠΕΕΑ .και Γραμματέας του Επισιτισμού- Ηλίας Τσιριμώκος, Γραμματέας της Δικαιοσύνης-Γιώργης Σιάντος, Γραμματέας των Εσωτερικών Εμμανουήλ Μάντακας, Γραμματέας των Στρατιωτικών Νικόλαος Ασκούτσης, Γραμματέας της Συγκοινωνίας – Αγγελος Αγγελόπουλος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γραμματέας των Οικονομικών Πέτρος Κόκκαλης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γραμματέας της Κοινωνικής Πρόνοιας- Κώστας Γαβριηλίδης, Γραμματέας της Γεωργίας- Σταμάτης Χατζήμπεης, Γραμματέας της Εθνικής Οικονομίας.

Στις ελεύθερες ελληνικές περιοχές οργανώθηκε μια πολιτεία βασισμένη, κατά τις διακηρύξεις της, στη λαϊκή εξουσία.

Κύριος στόχος της ήταν η ανάπτυξη ενός νέου συστήματος τοπικής και εθνικής διοίκησης. Υπήρξε μέριμνα και πρόγραμμα για την οργάνωση της οικονομίας, την αναμόρφωση του δικαστικού και εκπαιδευτικού συστήματος, ενώ εισήχθησαν κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που αφορούσαν τη γυναίκα και την κοινωνική της θέση.

Βασικοί κλάδοι της αυτοδιοίκησης που εφαρμόστηκε στην Ελεύθερη Ελλάδα ήταν: 1) Η διοίκηση των δήμων και κοινοτήτων και 2) H λαϊκή δικαιοσύνη. Σε κάθε κοινότητα και δήμο, ιδρύθηκαν λαϊκές επιτροπές (Επιτροπή Λαϊκής Aσφάλειας, Σχολική Επιτροπή, Εκκλησιαστική επιτροπή, Επιτροπή Κοινωνικής Πρόνοιας και Επισιτισμού και Εξελεγκτική Επιτροπή) ενώ πάλι σε κάθε κοινότητα ή δήμο ιδρύθηκαν ένα ή περισσότερα Λαϊκά Δικαστήρια δύο βαθμών (τα τοπικά πενταμελή και τα αναθεωρητικά). Οι δικαστές εκλέγονταν από τον τοπικό πληθυσμό, οι συνεδριάσεις ήταν δημόσιες.


1/04: Η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση ζητά από την εξόριστη στην Αίγυπτο ελληνική κυβέρνηση του Εμμανουήλ Τσουδερού το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας με βάση την ΠΕΕΑ. Συγχρόνως αξιωματικοί και οπλίτες της 1ης Ελληνικής Ταξιαρχίας στασιάζουν. Το παράδειγμά τους ακολουθούν στις 5 Απριλίου και τα πληρώματα πολλών μονάδων του ελληνικού στόλου. Ο πρωθυπουργός Τσουδερός παραιτείται και αντικαθίσταται από τον Σοφοκλή Βενιζέλο, ο οποίος αναθέτει στο ναύαρχο Βούλγαρη την καταστολή της στάσης. Στις 23 Απριλίου, έπειτα από αιματηρή επέμβαση πιστών στην κυβέρνηση αγημάτων εμβολής, η εξέγερση λήγει. Οι Βρετανοί και η κυβέρνηση διέλυσαν τελικά τις ένοπλες δυνάμεις στη Μέση Ανατολή, που ξεπερνούσαν τις 30 χιλιάδες άνδρες και έκλεισαν χιλιάδες απ’ αυτούς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

5/04: Εξοντώνονται από τους Γερμανούς οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού Κλεισούρα Καστοριάς ως αντίποινα για το φόνο δύο συμπατριωτών τους στρατιωτών. Εκτελούνται 223 άτομα.

17/04: Το σύνταγμα 5/42 (ΕΚΚΑ) του συνταγματάρχη Δ. Ψαρρού διαλύεται από δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην περιοχή Κλήμα Δωρίδος, ενώ ο ίδιος ο Ψαρρός εκτελείται, λίγο μετά την παράδοσή του.

24/04: Τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής εκτελούν στους Πύργους Κοζάνης 318 κατοίκους του χωριού.

26/04: Έλληνες αντάρτες και Βρετανοί κομάντος απαγάγουν στην Κρήτη το διοικητή της φρουράς του νησιού, Γερμανό στρατηγό Κράιπε, και τον μεταφέρουν στη Μέση Ανατολή.

26/04: Ο βασιλιάς διόρισε Πρωθυπουργό της κυβέρνησης στο εξωτερικό, τον Γεώργιο Παπανδρέου, μετά την παραίτηση του Σοφοκλή Βενιζέλου, ο οποίος παρέμεινε μόνο για 12 μέρες πρωθυπουργός.

Ο Παπανδρέου μετακίνησε την έδρα της κυβέρνησης στο Λίβανο και έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο για μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Για τη διευκόλυνση αυτού του στόχου συγκάλεσε στο Λίβανο συνάντηση με τις ηγεσίες των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΑΜ / ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ / ΕΟΕΑ. Αρχικά το ΕΑΜ δεν αποδέχθηκε την πρόσκληση του Παπανδρέου, αργότερα όμως, τον Αύγουστο του 1944, δέχθηκε τη συνάντηση στα πλαίσια μιας διάσκεψης στο Λίβανο.

Από την εξέλιξη των γεγονότων μεταγενέστερα αλλά και την δημοσίευση των απόρρητων ντοκουμέντων της περιόδου προκύπτει:

Αρχές του 1944 άρχισε να διαφαίνεται η ήττα της Γερμανίας στο πόλεμο. Στην κατεχόμενη Ελλάδα το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ κυριαρχούσε στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας και στην πρωτεύουσα. Ο Τσόρτσιλ και η Αγγλική κυβέρνηση από τις αρχές του 1944 φαίνεται είχαν καταρτίσει λεπτομερές σχέδιο ώστε να διασφαλίσει βρετανική επικυριαρχία στην Ελλάδα με συντριβή των αντιστασιακών δυνάμεων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Το σχέδιο είχε παρουσιαστεί στο Γεώργιο Παπανδρέου ο οποίος είχε συμφωνήσει και είχε αναλάβει την προώθησή του ως Πρωθυπουργός (26/4). Ο πρωταρχικός στόχος του σχεδίου τους ήταν ο πλήρης έλεγχος από τις αγγλικές στρατιωτικές δυνάμεις του αντιστασιακού κινήματος, σε δεύτερη φάση ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ και στη συνέχεια η διάλυση του ΕΑΜικού πολιτικού σχηματισμού. Όπως προκύπτει από δημοσιευμένα ντοκουμέντα του Αρχείου Δημητρώφ οι Ρώσοι ήξεραν πολύ καλά το σχέδιο και απ’ ότι φαίνεται είχαν σιωπηρά συγκατατεθεί στην αγγλική πλευρά ότι θα παραμείνουν αδρανείς. Επίσης φαίνεται ότι δεν ενημέρωσαν το ΚΚΕ το οποίο έπεσε στην παγίδα.


1/05: Μια από τις μεγαλύτερες ομαδικές εκτελέσεις των Γερμανών ήταν εκείνη που έγινε το πρωί της Πρωτομαγιάς του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής στην Αθήνα. Με διαταγή του Στρατιωτικού Διοικητή της Ελλάδας εκτέλεσαν 200 πατριώτες, που βρίσκονταν κρατούμενοι στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Η εκτέλεση αυτή έγινε σε αντίποινα ανταρτικής επίθεσης στις 27 Απριλίου 1944, στους Μολάους Πελοποννήσου εναντίον τεσσάρων γερμανικών αυτοκινήτων, τα οποία κατέστρεψαν, σκοτώνοντας ένα Γερμανό στρατηγό, με το μεγαλύτερο τμήμα της φρουράς που τον συνόδευε.

17-20/05: Συνέδριο του Λιβάνου: Αρχίζει στο Λίβανο υπό την προεδρεία του πρωθυπουργού της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου η ομώνυμη διάσκεψη των αντιπροσώπων των ελληνικών πολιτικών και αντιστασιακών δυνάμεων. Κύρια θέματα η διαμόρφωση εθνικής πολιτικής και η συγκρότηση εθνικού στρατού. Στις 20 Μαΐου οι εκπρόσωποι των διαφόρων κομμάτων και οργανώσεων καταλήγουν σε συμφωνία για τη δημιουργία Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Όλοι οι αντιπρόσωποι, που πήραν μέρος στο «Συνέδριο του Λιβάνου», μαζί και η αντιπροσωπεία της ΠΕΕΑ, του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, ενέκριναν και υπόγραψαν σαν «Συμβόλαιο του Λιβάνου», την εισήγηση του πρωθυπουργού της κυβέρνησης εξωτερικού Γ. Παπανδρέου.

Η συμφωνία του Λιβάνου:

Σύμφωνα με νεότερες κρίσεις στο ΚΚΕ: “Η αντιπροσωπεία του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ, παρά ορισμένες επιφυλάξεις, που διατύπωσε στη διάρκεια των εργασιών της Διάσκεψης, δεν τήρησε τις γραπτές οδηγίες, στις οποίες αναγράφονταν, ανάμεσα στ’ άλλα και τα εξής:

«6. Να καθοριστούν οι προγραμματικές κατευθύνσεις της Ενιαίας Κυβέρνησης με βάση τους σκοπούς της ΠΕΕΑ…

  1. Ο στρατός και οι υπηρεσίες θα ξεκαθαριστούν από την κυβέρνηση από τα στοιχεία, που έδρασαν στην περίοδο της 4ης Αυγούστου εναντίον του λαού και τα φασιστικά εν γένει στοιχεία…
  2. Η σύνθεση της κυβέρνησης θα στηριχθεί στη βάση, ότι η πλειοψηφία ή το ελάχιστο το μισό των εδρών πρέπει να δοθούν στην ομάδα ΕΑΜ – ΚΚ – ΠΕΕΑ και ειδικά τα υπουργεία Εσωτερικών και Στρατιωτικών…
  3. Θα γίνει Ενιαίος Στρατός. Θα έχομε υπ’ όψη για αρχιστρατήγους τους Σαράφη και Σαρηγιάννη…»

Η εξέλιξη αυτή δεν ήταν μοιραία, «και δε θα οδηγούμασταν, πιθανόν, σ’ αυτήν, αν η ΕΑΜική αντιπροσωπεία είχε τηρήσει έστω κι ένα μέρος από τις βασικές οδηγίες που είχε αποφασίσει η ΠΕΕΑ στις 22/4/1944 ως κατευθυντήρια γραμμή της στις διαπραγματεύσεις του Λιβάνου». ΑΡΧΕΙΟ της ΠΕΕΑ – πρακτικά συνεδριάσεων», Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, 1990, σελ. 85 – 88).

 

Γεγονός είναι, όπως αποδεικνύεται μεταγενέστερα ό,τι οι Βρετανοί με τον Παπανδρέου είχαν συμφωνήσει με κάθε λεπτομέρεια μια τακτική που θα εγκλώβιζε την αντιπροσωπία του ΕΑΜ στη Διάσκεψη του Λιβάνου και θα την υποχρέωνε σε παράδοση με επαχθείς όρους. Το ΚΚΕ με τα επανειλημμένα λάθη της ηγεσίας του, αποδείχτηκε ότι δεν είχε χαραγμένη και συμφωνημένη στρατηγική για την απελευθερωμένη Ελλάδα, είχε άγνοια του παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων και της στρατηγικής της κάθε μιας από τις μεγάλες δυνάμεις στο τέλος του πολέμου, πολύ δε περισσότερο δε γνώριζε και κατανοούσε λάθος τη στρατηγική και τις πραγματικές βλέψεις του Στάλιν. Φαίνεται ότι μέχρι τέλους έλπιζε σε βοήθεια και στήριξη από τη Σοβιετική Ένωση, η οποία δεν ήρθε ποτέ. Δεν μπόρεσε να αντιληφθεί έγκαιρα τη στρατηγική των Βρετανών και ότι η σύγκρουση μαζί τους ήταν αναπόφευκτη, ώστε να μην κάνει παραχωρήσεις και να διατηρήσει τουλάχιστον την θέση ισχύος που είχε ως η απελευθερωτική δύναμη της χώρας. Παρά τις περί του αντιθέτου κατηγορίες ότι το ΕΑΜ-ΚΚΕ είχε σκοπό να καταλάβει και να μονοπωλήσει την εξουσία, αποδείχτηκε ότι δεν είχε σχέδιο για την επόμενη μέρα, και παλινδρομούσε κάνοντας συνεχείς υποχωρήσεις. Απεμπόλησε το πλεονέκτημα που είχε το 1944 να έχει την πρωτοβουλία  των κινήσεων, όταν η επιρροή του στην Ελλάδα ήταν συντριπτική και η αδυναμία των παλαιών κομμάτων ήταν καταφανής, παρά τη στήριξη των Βρετανών.

«Ρ» Το Συνέδριο και το Σύμφωνο του Λιβάνου 21 Μάη 2000

https://www.rizospastis.gr/story.do?id=272018

ΠΑΤΕΛΗΣ Δ. (επιμ.)-1931-1944. ΦΑΚΕΛΟΣ ΕΛΛΑΣ. ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΩΝ ΜΥΣΤΙΚΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ-«ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ» Α. Α. ΛΙΒΑΝΗ (1993)

Έτσι  η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ με τις υποχωρήσεις της στη Συμφωνία του Λιβάνου: επιβεβαίωσε το ρυθμιστικό ρόλο του Βρετανικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στο θέμα των ενόπλων δυνάμεων, αποδέχτηκε ο ΕΛΑΣ να υπαχθεί στην κυβέρνηση, αποδέχτηκε να συμμετάσχει η ΠΕΕΑ, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ σαν μειοψηφία στην κυβέρνηση και καταδίκασε την εξέγερση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Υπογράφτηκε μια συμφωνία, που δεν ανταποκρινόταν στο συσχετισμό των δυνάμεων και στις αρχές του Ιδρυτικού του ΕΑΜ, γεγονός που δρομολόγησε τις μοιραίες καταστάσεις στη συνέχεια. Η συμφωνία έδωσε αντικειμενικά τη δυνατότητα στους Άγγλους και τους εσωτερικούς συμμάχους τους να προωθήσουν τα σχέδια τους για συντριβή του ΕΑΜμικού κινήματος της Αντίστασης.

Παρά τις αρχικές αντιδράσεις στις οργανώσεις του ΕΑΜ στην Ελλάδα, η ΚΕ του ΚΚΕ, που συνήλθε στις 2-3 Αυγούστου 1944, ενέκρινε τη «Συμφωνία του Λιβάνου» κι αποφάσισε τη συμμετοχή εκπροσώπων του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας», γεγονός που πραγματοποιήθηκε στις 2 Σεπτέμβρη 1944 με την ορκωμοσία του Α. Σβώλου σαν υπουργού των Οικονομικών, του Α. Αγγελόπουλου σαν υφυπουργού των Οικονομικών, του Γ. Ζεύγου σαν υπουργού Γεωργίας, του Μ. Πορφυρογένη σαν υπουργού Εργασίας, του Η. Τσιριμώκου σαν υπουργού Εθνικής Οικονομίας και του Ν. Ασκούτση σαν υπουργού Δημοσίων Έργων. Στην αναφερόμενη συνεδρίαση της Κ.Ε. του ΚΚΕ πήραν μέρος ο Γ. Σιάντος, ο Γ. Ιωαννίδης, ο Γ. Ζεύγος, ο Μ. Παρτσαλίδης, ο Β. Μπαρτζιώτας, ο Π. Ρούσος, ο Μ. Βαφειάδης, ο Λ. Στρίγκος, ο Μ. Πορφυρογένης, ο Κ. Θέος, ο Μ. Σινάκος, ο Κ. Καραγιώργης, η Κ. Ζεύγου, ο Θ. Χατζής, ο Η. Μανιάτης, ο Α. Βασιλειάδης, ο Στ. Παπαδομιχελάκης και ο Φ. Βέτας.

24/05: Νέα κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου (παραίτηση στις 18 Οκτωβρίου του 1944).

27/05: Ολοκληρώνονται στο χωριό Κορυσχάδες της Ευρυτανίας οι εργασίες του εθνικού συμβουλίου, που επικυρώνει την εξουσία της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) ως αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης με έδρα την Ελλάδα.


6/06: Απόβαση των Συμμάχων (Βρετανών και Αμερικανών) στη Νορμανδία

10/06: Τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής πυρπολούν το Δίστομο και εξοντώνουν ολόκληρο το πληθυσμό του. Οι νεκροί έφτασαν τους 228, εκ των οποίων οι 117 γυναίκες και 111 άντρες, ανάμεσά τους 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων.


1-12/07: Διεξάγεται η Σύνοδος του Μπρέτον Γουντς, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, για τη χάραξη της μεταπολεμικής παγκόσμιας οικονομικής τάξης. Αποφασίζονται η δομή της παγκόσμιας μεταπολεμικής οικονομίας και η ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας.

1/07: Η μάχη της Άμφισσας (1-2 Ιούνη 1944): Η V η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ, έπειτα από έγκυρες πληροφορίες, ότι στην Άμφισσα είχε συγκεντρωθεί δύναμη 2.000 περίπου ανδρών των Ες-Ες με 14 πυροβόλα κλπ. για να εκστρατευσει κατά της Παρνασσίδας – Δωρίδας, τα μεσάνυχτα της 1 ης προς τη 2η Ιούνη εξαπόλυσε σφοδρή επίθεση με δύναμη 1.700 ανδρών κατά της Άμφισσας, της Ιτέας και της Αράχωβας. Οι χιτλερικοί είχαν απώλειες 150 νεκρούς και 300 τραυματίες. Σκοτώθηκαν επίσης πολλοί ταγματασφαλίτες.

2/07: Η μάχη της Στυμφαλίας: Στη μάχη αυτή το 6ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ κύκλωσε και εκμηδένισε εχθρικό τάγμα, που είχε κινηθεί από την Κόρινθο στην πεδιάδα της Στυμφαλίας για να κάψει τα σπαρτά. Οι χιτλερικοί είχαν απώλειες: 120 νεκρούς, 300 πνιγμένους και 58 αιχμαλώτους. Οι ταγματασφαλίτες είχαν 15 νεκρούς, 5 τραυματίες και 5 αιχμαλώτους.

20/07: Πραγματοποιείται αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Αδόλφου Χίτλερ στο αρχηγείο του στο Ράστενμπουργκ.


2/8/1944 Κατά τα τελευταία στάδια του εθνικού απελευθερωτικού πολέμου της Γιουγκοσλαβίας το καλοκαίρι του 1944, στη βόρεια Μακεδονία στη βουλγαρική κατοχική ζώνη της Γιουγκοσλαβίας,  σε συνέλευση των Παρτιζάνων αποφασίστηκε η «Απελευθέρωση της Μακεδονίας» και η ίδρυση ομοσπονδιακού κράτους στα πλαίσια της απελευθερωμένης Γιουγκοσλαβίας.

2-3 /08: Συνεδρίαση της Κ.Ε. ΚΚΕ. Στην απόφαση που δημοσιεύτηκε η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, αναφέρεται στην εξέλιξη του πολέμου, στην τρέχουσα πολιτική κατάσταση, στο πρόβλημα της ενότητας και στα καθήκοντα του ΚΚΕ, με τίτλο «Όλοι επί ποδός πολέμου!», δηλώνει για το Κόμμα, «την ακλόνητη προσήλωσή του στην πολιτική της εθνικής ενότητας», με σκοπό το ομαλό δημοκρατικό πέρασμα στην απελευθέρωση.

11/08: Αποβιβάζεται στον Τάραντα της Ιταλίας η 3η Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία, για να λάβει μέρος μαζί με τους συμμάχους στις επιχειρήσεις εναντίον των δυνάμεων του Άξονα στην Ιταλία.

11/08: Η μεγάλη επιθετική επιχείρηση της Αμφιλοχίας (12-13 Ιούλη). Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας των χιτλερικών στην Πίνδο (3-22 Ιούλη 1944) η 8η Μεραρχία του ΕΛΑΣ, εκμεταλλευόμενη την αραίωση της εχθρικής διάταξης στην περιοχή Ηπείρου και Δυτικής Στερεάς, αποφάσισε την άμεση εφαρμογή σχεδίου επιχείρησης για την κατάληψη της Αμφιλοχίας. Οι χιτλερικοί είχαν απώλειες 450 νεκρούς και 37 αιχμαλώτους.

22/08: Στις 22 Αυγούστου – 4 Σεπτέμβρη 1944 ο ΕΛΑΣ, ύστερα από αλλεπάλληλες επιθετικές ενέργειες, απελευθέρωσε την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη.

24/08: Την 24η Αυγούστου, απαντώντας σε κάλεσμα του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, κατέβηκαν στην απεργία πάνω από 200 χιλιάδες. Τα εργοστάσια, τα καταστήματα, τα γραφεία έκλεισαν. Η κίνηση στην Αθήνα και τον Πειραιά νεκρώθηκε. Στις συνοικίες έγιναν διαδηλώσεις.

30/08: Σοβιετικά στρατεύματα εισέρχονται στο Βουκουρέστι, εκδιώκοντας τους Ναζί.


1/09: Η ΚΕ του ΚΚΕ, παίρνοντας υπόψη την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί, έριξε το σύνθημα: «ΟΛΟΙ ΕΠΙ ΠΟΔΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ. Να αγωνιστούμε μαζί με τον εθνικό μας στρατό ΕΛΑΣ, που ανέλαβε μαζικό επιθετικό πόλεμο, να συντρίψουμε τους επιδρομείς και να ελευθερώσουμε την πατρίδα… Να ματαιώσουμε τον εθνοκτόνο εμφύλιο πόλεμο, που εξαπολύει η μαύρη αντίδραση. Να εξασφαλίσουμε ομαλό δημοκρατικό πέρασμα στην ελεύθερη πολιτική ζωή της χώρας». Η ΚΕ του ΕΑΜ, σε συνεδρίαση της 1ης-2ης Σεπτέμβρη 1944, καθόρισε σαν καθήκον την παλλαϊκή εξέγερση για την εκδίωξη των κατακτητών.

2/09: Διορίζονται υπουργοί στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου οι εκπρόσωποι του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, Α. Σβώλος, Ι. Ζέβγος, Α.Αγγελόπουλος, Η. Τσιριμώκος, Ν. Ασκούτσης και Μιλτιάδης Πορφυρογένης.

4/09: Αρχίζει η αποχώρηση Γερμανών από την Ελλάδα. Ο ΕΛΑΣ τότε κυριαρχούσε εκ των πραγμάτων (de facto), ως η απελευθερωτική δύναμη, στο μεγάλο μέρος της ελληνικής επικράτειας και είχε υπό τον έλεγχό του αρκετές από τις συνοικίες της Αθήνας. Θα του ήταν επομένως πολύ εύκολο να επιχειρήσει να αναλάβει πλήρως την εξουσία μετά την υποχώρηση των Γερμανών. Δεν το έκανε όμως καθόσον δεν είχε τέτοιο σκοπό. Αντίθετα το ΕΑΜ έκανε τα πάντα για να αποφύγει μια σύγκρουση με τους Βρετανούς μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Έκανε συνεχώς υποχωρήσεις και εγκλωβίστηκε ολοκληρωτικά στο σχέδιο του Παπανδρέου και των Άγγλων.

4/09: ενώ ο γερμανικός στρατός αποχώρησε από την Καλαμάτα στις 4 Σεπτεμβρίου 1944, την επόμενη ημέρα σημειώθηκαν στην ίδια πόλη συμπλοκές μεταξύ ΕΛΑΣ Μεσηνίας και Ταγμάτων Ασφαλείας, που οδήγησαν στις 13 με 15 Σεπτεμβρίου στη φονικότατη μάχη του Μελιγαλά. Ο ΕΛΑΣ καταδιώκει τους χιτλερικούς και τους ταγματασφαλίτες.

8/09: Εκτελείται από τους Γερμανούς στο Χαϊδάρι, και αφού είχε υποστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα φριχτά βασανιστήρια, η Λέλα Καραγιάννη, αρχηγός της αντιστασιακής οργάνωσης «Μπουμπουλίνα».

21/09: Η 3η Ορεινή Ταξιαρχία καταλαμβάνει το Ρίμινι εκδιώκοντας τους Γερμανούς που το υπερασπίζονταν.

23/09: ομάδα καταδρομών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατέλαβε το Ραδιοφωνικό Σταθμό της Αθήνας και στις 20.50 μετέδωσε το ακόλουθο μήνυμα: «Προσοχή- Προσοχή- Σας μιλάει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Έλληνες, όλοι επί ποδός πολέμου. Ο ηρωικός ΕΛΑΣ λευθερώνει την αγαπημένη μας πατρίδα. Ήρθε η ώρα να λευθερώσει και την Αθήνα μας. Εμπρός όλοι να λευθερώσουμε τους φυλακισμένους αδελφούς μας! Φωτιά και τσεκούρι στους αμετανόητους ταγματασφαλίτες, χωροφύλακες, μπουραντάδες και τους κρυφούς πολιτικούς αρχηγούς τους. Κλείστε τ’ αυτιά σας στις προδοτικές διαδόσεις.  Όλοι επί ποδός πολέμου. Ζήτω το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ζήτω οι μεγάλοι μας σύμμαχοι».

24/09: Τέσσερις μήνες μετά τη σύσκεψη του Λιβάνου, στις 24 Σεπτέμβρη 1944, διεξήχθησαν στην πόλη Καζέρτα της Ιταλίας διαπραγματεύσεις, μεταξύ του Στρατηγείου των Συμμαχικών Δυνάμεων της Μεσογείου, της αγγλικής κυβέρνησης, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, που κατέληξαν στις 26 Σεπτέμβρη 1944 σε συμφωνία (Συμφωνία της Καζέρτα). Οι Βρετανοί έκαναν το δεύτερο κρίσιμο βήμα στη στρατηγική τους, που ήταν η υπαγωγή του ΕΛΑΣ απευθείας στον έλεγχό τους και όχι της ελληνικής κυβέρνησης. Η συμφωνία που υπογράφηκε περιείχε τους εξής όρους: “Όλες οι ανταρτικές δυνάμεις που δρούσαν στην Ελεύθερη Ελλάδα να τεθούν κάτω από τις διαταγές της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας», η οποία να τις θέσει με τη σειρά της υπό τις διαταγές του ανώτατου διοικητή των βρετανικών στρατευμάτων που θα αποβιβάζονταν στην Ελλάδα Ρόναλντ Σκόμπι. Να θεωρηθεί σαν έγκλημα και να τιμωρηθεί κάθε απόπειρα των ανταρτών να καταλάβουν την εξουσία. Να μην επιτρέπεται η είσοδος των τμημάτων του ΕΛΑΣ στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Οι Βρετανοί στη συνέχεια καταστρώνουν και εφαρμόζουν το πολεμικό σχέδιο αντιμετώπισης του ΕΛΑΣ. Το πρώτο μέρος του ήταν η «επιχείρηση ΜΑΝΝΑ», δηλαδή η αποβίβαση βρετανικών στρατευμάτων στην απελευθερωμένη Αθήνα.

Τη «Συμφωνία της Καζέρτας» την κατάγγειλε με προκηρύξεις προς το λαό της Αθήνας η Κ.Ο.Α. του ΚΚΕ σαν προβοκάτσια των Γερμανοράλληδων. Όταν όμως ενημερώθηκαν από την ηγεσία του ΚΚΕ, ότι πράγματι υπογράφτηκε τέτοια συμφωνία από το Κόμμα, η ΚΟΑ πειθάρχησε.3/10: Οι Ναζί με την αποχώρησή τους από την Πελοπόννησο ανατινάζουν τη διώρυγα της Κορίνθου.


9/10: Οι Ναζί βομβαρδίζουν την Αθήνα, τρεις ημέρες προτού φύγουν από την πόλη. Έξι νεκροί και 22 τραυματίες, ο απολογισμός.

9/10: Στη διάρκεια της συνάντησης Τσόρτσιλ και Στάλιν στη Μόσχα συμφωνείται να παραμείνει η Ελλάδα στη βρετανική σφαίρα επιρροής (Συμφωνία των Ποσοστών ή της Μόσχας). Η ηγεσία του ΚΚΕ είτε αγνοούσε, είτε δεν μπορούσε να αντιληφθεί τις επιδιώξεις του Στάλιν, και αρνούνταν την ύπαρξη της συμφωνίας Μόσχας – Λονδίνου για τις ζώνες επιρροής.

12/10: Τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής εγκαταλείπουν την Αθήνα. Όνειρο 4 χρόνων σκλαβιάς που γίνεται πραγματικότητα. Ιστορική και ευλογημένη η μέρα που η Αθήνα ξύπνησε από το σκοτάδι της φρίκης και του πένθους και της τρομοκρατίας για να αντικρίσει τον ήλιο της λευτεριάς. Η ανθρωποθάλασσα του Αθηναϊκού λαού ξεχύνεται ακράτητη στους δρόμους σε εκδηλώσεις χαράς και ενθουσιασμού. Με ενθουσιασμό έγιναν δεκτά και τα βρετανικά στρατεύματα που άρχισαν να καταφτάνουν στο λιμάνι του Πειραιά λίγο μετά, ενώ οι εορτασμοί κορυφώθηκαν με την άφιξη του Παπανδρέου και της κυβέρνησης εθνικής ενότητας στις 18 του ίδιου μήνα.

Πίσω, όμως, από την πανηγυρική και συναινετική ατμόσφαιρα των πρώτων ημερών της Απελευθέρωσης, επικρέμονταν εκείνα τα προβλήματα και οι αντιθέσεις, που σε ελάχιστο χρονικό διάστημα θα ξεσπούσαν για να κορυφωθούν στην εμφύλια τραγωδία.

12/10: τμήμα του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Πειραιά, μαζί με τη βάρδια του εργοστασίου Ηλεκτρισμού, που ήταν ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ, ύστερα από σκληρή μάχη με τμήμα καταστροφών του γερμανικού στρατού, κατόρθωσε να αποτρέψει την καταστροφή του εργοστασίου Ηλεκτρισμού, των Αλευρομύλων της ΣΕΛ, της Στάνταρ και άλλων βιομηχανικών επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις αυτές, καθώς και οι επιχειρήσεις για τη διάσωση τμήματος του λιμένα του Πειραιά διεξήχθηκαν ύστερα από εντολή του Α’ Στρατού του ΕΛΑΣ και παρά την εντολή του Π. Σπηλιωτόπουλου και των Βρετανών να μην αναλάβει καμιά επιθετική ενέργεια ο ΕΛΑΣ κατά των Γερμανών, όταν θα αποχωρούσαν από την Αθήνα και τον Πειραιά. Επίσης τάγμα του 34ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ χτύπησε και προκάλεσε σοβαρές απώλειες στους Γερμανούς στο Κακοσάλεσι της Πάρνηθας.

15/10: συνεργάτες των Γερμανών, που είχαν τεθεί «υπό περιορισμόν» σε ξενοδοχεία της Ομόνοιας, χτυπούν με αυτόματα και χειροβομβίδες άοπλους διαδηλωτές, μέλη των οργανώσεων του ΕΑΜ από τις ανατολικές συνοικίες, και σκοτώνουν εννιά.

18/10: Η κυβέρνηση Παπανδρέου, κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, συνοδευόμενη από το Βρετανό στρατηγό Σκόμπυ επιστρέφει στην Ελλάδα μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων.

19/10: Ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει τη Λαμία και το Βόλο. Ιστορική ήταν η πατριωτική ομιλία του Άρη Βελουχιώτη στην κεντρική πλατεία της Λαμίας.

30/10: στις 2 μμ τα τμήματα της ΧΙης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ απελευθέρωσαν τη Μακεδονική πρωτεύουσα. Οι απελευθερωτές της Θεσσαλονίκης έγιναν δεκτοί από τον Μακεδονικό λαό με πρωτοφανείς εκδηλώσεις χαράς και ενθουσιασμού.


3/11: τα τελευταία χιτλερικά στρατεύματα εγκατέλειψαν την Ελλάδα, έμειναν μόνο σε δυο νησιά: στη Μήλο και στην Κρήτη.

8/11: Η 3η Ορεινή Ταξιαρχία, πιο γνωστή ως Ταξιαρχία του Ρίμινι, αποβιβάζεται στο λιμάνι του Πειραιά.

12-14/11: Μια μεγάλη μάχη με τους Γερμανούς δόθηκε στη θέση Παναγιά  στα Χανιά στις 12-14 Νοέμβρη του 1944.

19/11: Μεγάλη συγκέντρωση του ΚΚΕ στο Σύνταγμα  για τα 26 χρόνια από την ίδρυση του. Ο γραμματέας του κόμματος Γιώργης Σιάντος μιλάει από τα γραφεία της Κεντρικής Επιτροπής στην οδό Όθωνος: «…Πιστεύουμε ότι οι σύμμαχοί μας Βρετανοί στέκονται και θα σταθούν πιστοί στις αρχές του συμμαχικού αγώνα, παραστάτες και βοηθοί του λαού μας…»!

27/11: Ο καθηγητής και υφυπουργός Οικονομικών στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας Άγγελος Αγγελόπουλος, σε συνέντευξή του στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, αναφέρεται για πρώτη φορά στα κατοχικά «δάνεια», το ύψος των οποίων φτάνει τις 38.000.000 χρυσές λίρες Αγγλίας, δηλαδή 80.280.000.000 νέες δραχμές ή 500 πεντάκις εκατομμύρια κατοχικές δραχμές.

30/11: Σε συνεδρίαση του υπουργικού Συμβουλίου, που έγινε χωρίς  τη συμμετοχή των υπουργών του ΕΑΜ, ο Γεώργιος Παπανδρέου ορίζει ημερομηνίες διάλυσης του ΕΛΑΣ (10.12) και της Εθνικής Πολιτοφυλακής (1.12), χωρίς να διαλυθούν η Ορεινή Ταξιαρχία ( Ρίμινι), ο Ιερός Λόχος, η Χωροφυλακή και άλλες δυνάμεις- στηρίγματα του. Σ΄αυτή τη συνεδρίαση ο Παπανδρέου ήταν ξεκάθαρος για τις επιδιώξεις του γιατί όπως ανέφερε αργότερα: « Ουδέποτε υπήρξαμεν βέβαιοι δια τον ειρηνικόν αφοπλισμόν του ΕΛΑΣ. Εν τούτοις … αφού μας παρέδωσαν την  Ελλάδα τον Οκτώβριον, οπότε ήσαν κύριοι, θα πρέπει να είναι ηλίθιοι δια να επιχειρήσουν την στάσιν τον Δεκέμβριον». Την ίδια μέρα δυνάμεις της Ορεινής Ταξιαρχίας ακροβολίζονται προς του Ζωγράφου και την Καισαριανή.


1/12: Την 1 Δεκεμβρίου ο στρατηγός Σκόμπυ με πρωτοβουλία του, εξέδωσε μια διαταγή αφοπλισμού των αντιστασιακών ομάδων, συνοδεύοντάς την από διάγγελμα στο οποίο ανέφερε ότι αν η εντολή του δεν γινόταν δεκτή, θα προέκυπταν ολέθριες συνέπειες. Καθόριζε μάλιστα ημερομηνία έναρξης της αποστράτευσης των ανταρτικών δυνάμεων τη 10η Δεκέμβρη. Ξέσπασαν αντιδράσεις που οδήγησαν στην παραίτηση των εαμικών υπουργών στις 2 Δεκεμβρίου 1944. Το ΕΑΜ με απόφαση της Κ.Ε. του 1/12/1944 κατηγόρησε την Κυβέρνηση (Παπανδρέου και Άγγλων) για αθέτηση της συμφωνίας, για επιδίωξη μονομερούς αφοπλισμού και διάλυσης των ανταρτικών οργανώσεων και διατήρησης των προσκείμενων ενόπλων στρατιωτικών τμημάτων Μέσης Ανατολής, της Ορεινής Ταξιαρχίας, και των ενόπλων στρατιωτικών και αστυνομικών ομάδων συνεργατών των Γερμανών. Το ΕΑΜ κάλεσε σε διαδήλωση διαμαρτυρίας για τις 3 Δεκεμβρίου και κήρυξε γενική απεργία στην Αθήνα στις 4 του Δεκέμβρη.

Ήταν πλέον φανερό το σχέδιο Βρετανών και Παπανδρέου, στο οποίο είχε εγκλωβιστεί η ηγεσία του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, με τη συμφωνία του Λιβάνου και της Καζέρτας στη συνέχεια. Από την εξέλιξη των γεγονότων αποδείχτηκε ότι οι Βρετανοί με τους συνεργάτες τους Έλληνες φυγάδες πολιτικούς στην Μέση Ανατολή, με το Γεώργιο Παπανδρέου ως Πρωθυπουργό, είχαν από την αρχή το σχέδιο τους και ήταν αποφασισμένοι να το εφαρμόσουν. Να ελέγξουν, να καθυποτάξουν, και να παραμερίσουν τις αντιστασιακές και απελευθερωτικές δυνάμεις του ΕΑΜ από την πολιτική εξουσία στην χώρα, να αφοπλίσουν τον ΕΛΑΣ, να καταλάβουν την εξουσία ακόμα και δια των όπλων, με τις αγγλικές στρατιωτικές δυνάμεις, συνεπικουρούμενες από Ελληνικές που είχαν συγκροτήσει στη Μέση Ανατολή, ακόμη με τις ένοπλες ομάδες που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς. Ο Άγγλος πρωθυπουργός Winston Churchill μετά το πράσινο φως που έλαβε από το Στάλιν (9/10/1944) για την σφαίρα επιρροής της Αγγλίας επί της Ελλάδας, δεν άργησε να εμφανίσει την αδιαλλαξία του, για την βίαιη συντριβή δια των όπλων των απελευθερωτικών αντιστασιακών δυνάμεων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και την παλινόρθωση των βασιλικών και συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων που είχαν εγκαταλείψει την Ελλάδα και τον Ελληνικό λαό στο έλεος των Γερμανών κατακτητών.

3/12: Μεγάλο συλλαλητήριο του ΕΑΜ. Εκατοντάδες χιλιάδες λαού, από την Αθήνα και τον Πειραιά συρρέουν στο Σύνταγμα. Την ώρα που η κεφαλή της πορείας από τις νότιες συνοικίες ( Καλλιθέα, Νέα Σμύρνη κ.λπ.) φτάνει στην πλατεία, άνδρες τμημάτων της Αστυνομίας με διαταγή του Παπανδρέου που δίνει ο αστυνομικός διευθυντής Αθηνών Άγγελος Έβερτ ανοίγουν πυρ κατά του άοπλου λαού. Πυροβολισμοί πέφτουν και από την ταράτσα της Βουλής. Η Αμαλίας μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη στρώνεται με νεκρούς και τραυματίες, υπό τα απαθή βλέμματα των βρετανών στρατιωτών που είχαν λάβει θέσεις με  άρματα μάχης στην πλατεία. Στην αρχή το πλήθος υποχωρεί. Όμως μόλις κόπασαν τα πυρά ανασυντάσσεται και επιστρέφει. Η οργή ξεχειλίζει. Μια αγανακτισμένη, φουρτουνιασμένη λαοθάλασσα φωνάζει: «Όχι άλλη κατοχή!». Ο απολογισμός της επίθεσης ήταν 33 νεκροί και περισσότεροι από 140 τραυματίες.

4/12: Στις 4 Δεκέμβρη η Αθήνα και ο Πειραιάς σηκώθηκαν στο πόδι για να συνοδέψουν στην τελευταία κατοικία τα θύματα και να απαιτήσουν την άμεση παραίτηση της αιματοβαμμένης κυβέρνησης. Η νεκρώσιμη ακολουθία έγινε στη Μητρόπολη της Αθήνας και στη συνέχεια η νεκρική πομπή κατευθύνθηκε προς το Σύνταγμα. Όταν πομπή έφθασε στην Πλατεία Συντάγματος, οι διαδηλωτές γονάτισαν, ορκίστηκαν στη μνήμη των νεκρών και έψαλλαν το πένθιμο εμβατήριο. Στην κορυφή της πομπής ξεχώριζε ένα πανό το οποίο κρατούσαν τρεις νεαρές μαυροφορεμένες γυναίκες που έγραφε: «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει τις αλυσίδες ή τα όπλα».

4/12: Τη νύχτα της 3ης προς την 4η Δεκέμβρη ο Σκόμπυ προχώρησε στην πρώτη ανοιχτή επιθετική ενέργεια: Βρετανικά τεθωρακισμένα κύκλωσαν και αφόπλισαν το 2ο Σύνταγμα της ΙΙης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Στην πορεία η σύγκρουση επεκτάθηκε και γενικεύτηκε.  Την επόμενη ημέρα τα ξημερώματα, στην περιοχή του Θησείου διεξήχθη η πρώτη μάχη ανάμεσα σε δύο τάγματα του ΕΛΑΣ και το σύνολο της Οργάνωσης Χ που έδρευε στην περιοχή. Η μάχη διήρκεσε μερικές ώρες και ο ΕΛΑΣ κατέβαλε την άμυνα των αντιπάλων του, όμως οι Βρετανοί επενέβησαν με άρματα και μετέφεραν τον αρχηγό της Οργάνωσης Χ, Γεώργιο Γρίβα, στο βρετανοκρατούμενο κέντρο της Αθήνας. Την ίδια ημέρα οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ προχώρησαν σε κατάληψη πολλών αστυνομικών τμημάτων στον Πειραιά και σε περιοχές περιμετρικά του κέντρου της Αθήνας.

6/12: Δυνάμεις του ΕΛΑΣ εξαπέλυσαν επίθεση στο σύνταγμα χωροφυλακής Μακρυγιάννη. Μετά από τετραήμερη σκληρή μάχη οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αποκρούστηκαν μετά από την επέμβαση βρετανικών τεθωρακισμένων, και με επιθέσεις που δεχόταν από τις Αγγλικές δυνάμεις που είχαν καταλάβει την Ακρόπολη, με αποτέλεσμα να καθηλωθούν γύρω από το στρατόπεδο. Την ίδια μέρα δυνάμεις της 2ας Βρετανικής ταξιαρχίας αλεξιπτωτιστών κατέλαβαν τον ιερό βράχο, όπου εγκατέστησαν πολυβόλα και όλμους βάλλοντας εναντίον θέσεων του ΕΛΑΣ σε όλη την περίμετρο του βράχου (Μακρυγιάννη, Θησείο, Φιλοπάππου, Ψυρρή). Η χρήση αυτού του στρατηγικού σημείου αποδείχθηκε κομβικής σημασίας στη Μάχη του Μακρυγιάννη. Από την άλλη πλευρά όμως και ο ΕΛΑΣ αδυνατούσε να ανταπαντήσει για να μη πληγεί το μνημείο. Σ’ όλη την διάρκεια των Δεκεμβριανών, το ΕΑΜ θα καταγγέλλει την ανανδρία και την ιεροσυλία της Μεγάλης Βρετανίας.

9/12: ο Τσώρτσιλ διέταξε αποστολή νέων ενισχύσεων των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Η σύγκρουση γενικεύεται. Οι μάχες κράτησαν 33 μέρες και τερματίστηκαν στις 5-6 Ιανουαρίου 1945. Κλιμακωτά στις επιχειρήσεις του Δεκέμβρη πήραν μέρος 20 χιλιάδες άνδρες του αγγλικού στρατού με 80 αεροπλάνα, 200 τανκς και πολλά πυροβόλα, ενώ μονάδες του αγγλικού στόλου με τα πυροβόλα τους κανονιοβολούσαν την πρωτεύουσα και ταυτόχρονα εξασφάλιζαν τον εφοδιασμό των στρατευμάτων. Στο πλευρό των Βρετανών ήταν η 3η Ορεινή Ταξιαρχία με 2.500 άνδρες, ο Ιερός Λόχος με 500 άνδρες, η Χωροφυλακή με 3.000 άνδρες και άλλοι ένοπλοι σχηματισμοί από τα Τάγματα Ασφαλείας και των συνεργατών των Γερμανών. Απέναντι στάθηκαν οι δυνάμεις του ΕΑΜ αποτελούμενες από μαχητές και εφέδρους τμημάτων του Α’ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ, 6.500 περίπου άνδρες με ελαφρά όπλα και 3.500 άνδρες της ΙΙης Μεραρχίας. Το ΕΑΜ δίστασε να ρίξει στη μάχη της Αθήνας τον τακτικό στρατό του ΕΛΑΣ και προσπαθούσε να αποφύγει η αντιπαράθεση να προσλάβει χαρακτήρα γενικευμένου πολέμου. Η δύναμη πυρός, οι μάχιμες μονάδες του ΕΛΑΣ κρατήθηκαν έξω από την Αθήνα. Το αποτέλεσμα ήταν, παρά την σκληρή αντίσταση που προέβαλαν οι δυνάμεις του ΕΑΜ, στο τέλος αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν μπροστά στις  υπέρτερες και βαριά εξοπλισμένες δυνάμεις των Άγγλων. Στις 11 Ιανουαρίου 1945, μετά από συμφωνία του Ε.Α.Μ. με τον Άγγλο στρατηγό Scobie, οι μάχες σταμάτησαν.

23/12: Τη νύχτα της 23ης προς 24η Δεκεμβρίου δυνάμεις του ΕΛΑΣ προχώρησαν στην υλοποίηση σχεδίου που στόχευε στην ανατίναξη του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία όπου διέμεναν η ελληνική κυβέρνηση και το βρετανικό επιτελείο. Για τον σκοπό αυτό παγιδεύτηκε με εκρηκτικά υπόνομος που κατέληγε δίπλα στα θεμέλια του κτιρίου. Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο Σπύρος Καλοδίκης, οργανωτικός γραμματέας της ΚΟΑ. Η έκρηξη αναβλήθηκε προσωρινά λόγω της άφιξης του Τσώρτσιλ στην Ελλάδα και στο διάστημα αυτό Βρετανοί εντόπισαν και απενεργοποίησαν τα εκρηκτικά.

25/12: Ο πρωθυπουργός Ο. Τσόρτσιλ και ο υπουργός Εξωτερικών Α. Ίντεν της Βρετανίας φτάνουν στην Αθήνα για να διαπραγματευτούν συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και ειρήνευσης με το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ. Την επομένη άρχιζε στο υπουργείο Εξωτερικών, με την προεδρία του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού, η σύσκεψη που είχε αποφασίσει ο Τσώρτσιλ. Στη σύσκεψη μετείχαν: αντιπροσωπεία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ από τους Γ. Σιάντο, Μ. Παρτσαλίδη και το στρατηγό Μάντακα, ο Γ. Παπανδρέου και πολλοί υπουργοί του, ο Ν. Πλαστήρας, τον οποίον μετέφεραν οι Βρετανοί εσπευσμένα από τη Νίκαια της Γαλλίας στην Ελλάδα με σκοπό να τον χρίσουν πρωθυπουργό στη θέση του Παπανδρέου, αντιπρόσωποι άλλων κομμάτων, ο Τσώρτσιλ, ο Ήντεν, ο στρατάρχης Αλεξάντερ και άλλοι διπλωματικοί εκπρόσωποι.

Μετά τον εναρκτήριο λόγο του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού, μίλησε ο Τσώρτσιλ, ο οποίος δήλωσε ότι η βρετανική κυβέρνηση δεν οργάνωσε τη σύσκεψη από αδυναμία, ούτε έχει κανένα δισταγμό να προχωρήσει στην επίτευξη των σκοπών της και ζήτησε απερίφραστα να αποδεχτεί ο ΕΛΑΣ, χωρίς καμιά αντίρρηση, τους όρους του στρατηγού Σκόμπυ.

Στις 27 Δεκέμβρη, τρίτη ημέρα της παραμονής του Τσώρτσιλ στην Αθήνα και ενώ συνεχιζόταν η πολιτική σύσκεψη, εξαπολύθηκε γενική επίθεση των βρετανικών δυνάμεων κατά του ΕΛΑΣ. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Αθήνα στις 5 Ιανουαρίου και τον Πειραιά στις 7 Ιανουαρίου, όταν ο όγκος των βρετανικών μηχανοκινήτων αλλά και η εξάντληση των εφοδίων και των πυρομαχικών υποχρέωσαν τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ να εγκαταλείψουν την πόλη και να υποχωρήσουν προς τα βόρεια.

31/12: Ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός αναλαμβάνει καθήκοντα αντιβασιλέα.

1945

2/01: Παραίτηση της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου.

3/01: Ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας ορκίζεται πρωθυπουργός της Ελλάδας σε αντικατάσταση του Γεωργίου Παπανδρέου.

5/01: Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αρχίζουν την εκκένωση περιοχών της Αθήνας.

10/01: Το ΕΑΜ συμφωνεί με την κατάπαυση του πυρός που πρότεινε η κυβέρνηση.

11/01: Υπογράφεται ανακωχή ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τους Άγγλους, που καθόριζε ημερομηνία κατάπαυσης του πυρός την 14.1.1945

16/01: Λήγει νικηφόρα για τους συμμάχους η Μάχη των Αρδενών, η τελευταία επίθεση, ουσιαστικά, των Γερμανών στο Δυτικό Μέτωπο.

30/01: Ώρα 21.10 το γερμανικό κρουαζιερόπλοιο Βίλχελμ Γκούστλοφ που επιχειρούσε μεταφορές αμάχων στη Βαλτική Θάλασσα δέχθηκε τρεις τορπίλες παρασύροντας στο βυθό χιλιάδες επιβατών. Σώθηκαν 1239 άνθρωποι από τους 5 – 8.000 που μετέφερε. Θεωρείται από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες στο κόσμο.


2/02: Ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΑΜ και της κυβέρνησης Νικολάου Πλαστήρα για τη διάλυση του ΕΛΑΣ και την παράδοση του οπλισμού των μαχητών του.

4/02: Αρχίζει η Συνδιάσκεψη της Γιάλτας, μεταξύ Ρούζβελτ, Στάλιν και Τσόρτσιλ, που καθόρισε το μέλλον του μεταπολεμικού κόσμου. Οι τρεις μεγάλες δυνάμεις συναντήθηκαν στην Γιάλτα, σχεδιάζοντας την εικόνα που θα είχε ο κόσμος μετά το τέλος του πολέμου.

12/02: Υπογράφεται η Συμφωνία της Βάρκιζας, μεταξύ των εκπροσώπων της Κυβέρνησης και του ΕΑΜ. Ο  ΕΛΑΣ δεσμευόταν να παραδώσει τον οπλισμό του. Και η κυβέρνηση αμνηστεύει «τα πολιτικά αδικήματα τα τελεσθέντα από της 3ης Δεκεμβρίου μέχρι της υπογραφής του παρόντος», και αναλάμβανε να ξεκαθαρίσει τον κρατικό μηχανισμό από τους  συνεργάτες των Γερμανών μέχρι τις 26 Φεβρουαρίου του 1945. Στη συμφωνία, καθορίζονται ο τρόπος ανασυγκρότησης του εθνικού στρατού, η διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πολιτειακό και η διενέργεια εκλογών…

Η Συμφωνία της Βάρκιζας, 12 Φεβρουαρίου 1945

Στις 12 φεβρουαρίου 1945 υπογράφτηκε η ειρηνευτική συμφωνία της Βάρκιζας. Επρόκειτο για μια συμφωνία η οποία τερμάτιζε και θεσμικά τις πολιτικές και πολεμικές συγκρούσεις του Δεκεμβρίου του 1944 και αποσκοπούσε στη συμφιλίωση των αντίπαλων παρατάξεων στη χώρα.

Στις συνομιλίες πήραν μέρος, εξουσιοδοτημένοι από την κυβέρνηση Πλαστήρα, ο υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Σοφιανόπουλος, ο υπουργός Εσωτερικών Περικλής Ράλλης και ο υπουργός Γεωργίας Ιωάννης Μακρόπουλος, ενώ την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ αποτελούσαν ο Γεώργιος Σιάντος, γραμματέας της κεντρικής επιτροπής του Κ.Κ.Ε., ο Δημήτριος Παρτσαλίδης, γραμματέας της κεντρικής επιτροπής του Ε.Α.Μ. και ο Ηλίας Τσιριμώκος, γενικός γραμματέας της Ε.Λ.Δ. Κάθε πλευρά είχε μαζί της τρεις στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες, ενώ τις εργασίες επέβλεπαν στενά οι Βρετανοί επίσημοι στην Αθήνα.

Η συμφωνία περιλάμβανε εννέα άρθρα βάσει των οποίων αποκαθιστούνταν οι αστικές ελευθερίες, και κυρίως η ελευθερία του Τύπου και οι συνδικαλιστικές ελευθερίες, εξασφαλιζόταν εκτεταμένη αμνηστία με εξαίρεση τα αδικήματα κοινού δικαίου κατά της ζωής και της περιουσίας, ενώ λαμβανόταν η δέσμευση από την πλευρά της κυβέρνησης για εκκαθάριση των δημόσιων υπηρεσιών, της χωροφυλακής, της ασφάλειας και της αστυνομίας. Η συμφωνία προέβλεπε και την εγκατάσταση «Διοικητικών, Δικαστικών και Στρατιωτικών Αρχών καθ’ άπασαν την Χώραν» και για το Ε.Α.Μ./Ε.Λ.Α.Σ. οριζόταν η υποχρέωση του αφοπλισμού των ενόπλων τμημάτων του.

Τέλος, η ελληνική κυβέρνηση υποσχόταν να συγκροτήσει έναν εθνικό στρατό στον οποίο θα γίνονταν δεκτά και μέλη του Ε.Λ.Α.Σ. και δεσμευόταν για τη διεξαγωγή γνήσιου και ελεύθερου δημοψηφίσματος το ταχύτερο δυνατόν μέσα στο 1945.

Η «Συμφωνία της Βάρκιζας» δεν πρόβλεπε τη χορήγηση Γενικής Αμνηστείας. Αμνήστευε μόνο «τα πολιτικά αδικήματα τα τελεσθέντα από τις 3 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της υπογραφής της συμφωνίας». Εξαιρούνταν από τη συμφωνία «τα συναφή κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας, τα οποία δεν ήταν απαραιτήτως αναγκαία δια την επιτυχίαν του πολιτικού σκοπού». Ο όρος αυτός έδωσε τη δυνατότητα στην αντίδραση, με την αστυνομική τρομοκρατία και το μηχανισμό των δικαστηρίων, να εξαπολύσει ένα φοβερό διωγμό κατά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, σκηνοθετώντας σε βάρος τους κατηγορίες για διάπραξη κοινών αδικημάτων κατά την περίοδο της κατοχής.

Η σημασία της συμφωνίας αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι το κείμενό της δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, πράγμα που προσέδιδε στο περιεχόμενό της την ισχύ νόμου.

Η Συμφωνία συνεπαγόταν το τέλος της κυριαρχίας του ΕΑΜ στις περιοχές και τις πόλεις που είχε απελευθερώσει –που ήταν και το μεγάλο μέρος της χώρας- και την παράδοσή της στα Τμήματα Εθνοφυλακής και τους Άγγλους. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο Συμφωνίας για Στρατιωτικά Ζητήματα της Συμφωνίας της Βάρκιζας, «Ο Έλεγχος εκάστης περιοχής κατεχόμενης ήδη υπό του ΕΛΑΣ και η ασφάλεια ταύτης θα περιέρχεται διαδοχικώς εις τα Τμήματα Εθνοφυλακής συμπαρισταμένων και Βρεταννικών Δυνάμεων συμφώνως τω ειδικώ σχεδίω αποστρατεύσεως και κατόπιν λεπτομερειακών διαταγών έκδοθησομένων υπό του Βρεττανικού Στρατηγείου και Γενικού Επιτελείου Στρατού. Οι υπό του ΕΛΑΣ και της Ε.Π. κρατούμενοι υπόδικοι στρατιωτικοί και ιδιώται θα παραδίδωνται εις τας Μονάδας Εθνοφυλακής άμα τη έγκαταστάσει των μετά των σχετικών δικογραφιών».

Ωστόσο, οι παραβιάσεις των όρων της Συμφωνίας της Βάρκιζας οδήγησαν σε νέα πολιτική πόλωση και στα δραματικά γεγονότα του τελευταίου σταδίου ενός σκληρού εμφυλίου πολέμου που διήρκεσε ως το 1949. Η εφαρμογή της Συμφωνίας άρχισε να παραβιάζεται αμέσως. Ενώ το ΕΑΜ τήρησε τις δεσμεύσεις που ανέλαβε, η αντίπαλη πλευρά εξαπέλυσε μια άμεση επίθεση με σκοπό τη συντριβή του εαμικού κινήματος,τη διάλυση της οργάνωσής του και την πολιτική αλλά φυσική εξουδετέρωση και εξόντωση των στελεχών του.

Η περίοδος που ξεκινά μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και μέχρι τις εκλογές του Μαρτίου 1946, χαρακτηρίζεται ως περίοδος της «λευκής τρομοκρατίας». Εξαπολύεται ένα κύμα τρομοκρατίας από χωροφύλακες και παρακρατικούς που επιτίθενται και βιαιοπραγούν εναντίον αντιστασιακών με αποτέλεσμα: θανάτους, τραυματισμούς, λεηλασίες, εμπρησμούς….). Ήταν η μονομερής κήρυξη ενός εμφυλίου πολέμου σε βάρος του εαμικού μπλοκ.

Οι διωκόμενοι / απειλούμενοι: αρχικά κρύβονταν (σε αγροικίες) ή έφευγαν σε περιοχές ακατοίκητες, έπειτα μίλησαν για «αυτοάμυνα», μετά οργάνωναν «ομάδες αυτοαμυνιτών» και κατέληξαν σε ομάδες ένοπλων ανταρτών.

Σύμφωνα με το ΕΑΜ, δολοφονήθηκαν 1.500 περίπου αριστεροί, 6.500 τραυματίστηκαν ή βασανίστηκαν, και καταστράφηκαν 700 γραφεία και τυπογραφεία του.  Μια τεράστια επιχείρηση συλλήψεων και φυλακίσεων οργανώθηκε, με βάση το άρθρο της Συμφωνίας της Βάρκιζας, το οποίο εξαιρούσε από την αμνηστία τα κοινά ποινικά αδικήματα, εκδόθηκαν 80,000 εντάλματα σύλληψης, συνελήφθησαν 50,000 άτομα και φυλακίστηκαν πάνω από 10,000 αριστεροί.

Νέες Εποχές: Εμφύλιος πόλεμος 1946-1949 ΒΗΜΑ 11/12/2016

Η ηγεσία του ΚΚΕ, παρά τις ταλαντεύσεις, παρέμενε σταθερά προσανατολισμένη στην πολιτική γραμμή των ομαλών δημοκρατικών εξελίξεων. Η μάχη του Δεκέμβρη, η αποχή από τις εκλογές, ακόμα και η συγκρότηση αντάρτικων ομάδων το 1946, εντάσσονταν ακριβώς στο πλαίσιο μιας διπλής στρατηγικής: επιμονή στην ομαλότητα από τη μία πλευρά και χρήση περιορισμένης ένοπλης βίας ως αναπόφευκτη απάντηση στη λευκή τρομοκρατία και ως μέσο πίεσης προς την κυβέρνηση. Εκτός των άλλων, αποτελούσε ανάγκη αλλά και απαίτηση της μαχητικής βάσης του ΕΑΜ η αυτοπροστασία των αριστερών και η απάντηση στην κρατική και παρακρατική βία.

Οσο το ΚΚΕ επέμενε στις ομαλές δημοκρατικές εξελίξεις ενώ από την άλλη πλευρά πιεζόταν από τον μονομερή εμφύλιο πόλεμο που σάρωνε τη βάση του και τα κοινωνικά του στηρίγματα, τόσο διολίσθαινε προς την ένοπλη δράση χωρίς ξεκάθαρους στρατηγικούς και τακτικούς στόχους. Η αργή και σταδιακή διολίσθηση προς την ένοπλη αντιπαράθεση οδηγούσε σε νέους απηνείς διωγμούς των αριστερών και έδινε όλο τον απαραίτητο χρόνο στον αντίπαλο να συγκροτήσει τους κρατικούς μηχανισμούς, να οργανώσει τον στρατό, να τον εκκαθαρίσει από κάθε αριστερό και δημοκρατικό στοιχείο, να αποψιλώσει την εαμική βάση με εκτεταμένες συλλήψεις, φυλακίσεις και εξορίες, να διαμορφώσει έναν πολυπλόκαμο παρακρατικό μηχανισμό και να ολοκληρώσει την πολιτική περιθωριοποίηση του ΚΚΕ.

13/02: Συμμαχικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν τη Δρέσδη της Γερμανίας. 135.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους.

19/02: Αρχίζει η επίθεση των Αμερικανών στο ιαπωνικό νησί Ιβοζίμα, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

28/02: Ολοκληρώνεται ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ, κατόπιν της Συμφωνίας της Βάρκιζας…Ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ εγκαινίασε τη Λευκή Τρομοκρατία.

Η υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας και η υλοποίηση του αφοπλισμού του ΕΛΑΣ εγκαινίασε αυτό που η Αριστερά ονόμασε Λευκή Τρομοκρατία.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και οι δυνάμεις ασφαλείας, αντί να καταδιώξουν τους συνεργάτες των Γερμανών κατακτητών, για τα επόμενα δύο χρόνια και με βοήθεια από ένοπλες αντικομμουνιστικές ομάδες, εξακολούθησαν το έργο των Ταγμάτων Ασφαλείας των κατοχικών κυβερνήσεων: τη δίωξη των κομμουνιστών και όσων αντιστασιακών είχαν δεσμούς με αυτούς.

Μόνο σε τέσσερεις μήνες από την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας οι δολοφονημένοι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης ξεπέρασαν τους 560 και οι φυλακισμένοι τους 30.000.  Οι   μοναρχοφασιστικές   συμμορίες   της   υπαίθρου έφτασαν τις 150 κι αυτοί που οπλοφορούσαν παράνομα τις 20 χιλιάδες.

Το ΚΚΕ, χωρίς καμία βοήθεια από τον Στάλιν και τα φιλικά προς αυτόν καθεστώτα της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, δεν μπορούσε να αντιταχθεί αποτελεσματικά σε αυτόν τον καταιγισμό. Ήρωες της αντίστασης κατά των κατοχικών δυνάμεων στην περίοδο 1941-1944 συλλαμβάνονταν και εκτελούνταν, επειδή είχαν σκοτώσει συνεργάτες των Γερμανών, δικαστές και μέλη του μηχανισμού διοίκησης της ΠΕΕΑ φυλακίζονταν, επειδή δεν αντιπροσώπευαν νομίμως την κυβέρνηση που έφθασε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς. Δεξιές παραστρατιωτικές ομάδες διεξήγαγαν με την ανοχή της κυβέρνησης των Αθηνών εκστρατεία τρομοκράτησης και δολοφονιών κατά των αριστερών Ελλήνων. Για να σωθούν, κομμουνιστές και μη κομμουνιστές μέλη του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ πέρασαν στην παρανομία. Μια σειρά πολιτικά αδύναμων κυβερνήσεων απέτυχαν, ακόμη και όταν το επεχείρησαν, να ελέγξουν την αυξανόμενη βία των παρακρατικών. Η χώρα κατρακυλούσε σε μια νέα περίοδο πολέμου, την ώρα που στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες άρχιζε βραδέως αλλά σταθερά το έργο της ανασυγκρότησης από τα ερείπια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου.


14/03: Με υπόμνημά της η κεντρική επιτροπή του ΕΑΜ διαμαρτύρεται προς τους αντιπροσώπους της Μ. Βρετανίας, των ΗΠΑ, της ΕΣΣΔ και της Γαλλίας για την παραβίαση των όρων της Συμφωνίας της Βάρκιζας από τη δράση των ακροδεξιών παρακρατικών ομάδων.


1/04: Αρχίζει η δράση της UNRRA στην Ελλάδα.

5-10/04: συνήλθε η 11 η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, για να εξετάσει τη δράση του Κόμματος την περίοδο της κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης και να καθορίσει τα καινούρια του καθήκοντα. Η Ολομέλεια, διαπιστώνοντας ότι η παλινόρθωση της μοναρχίας θα αποτελέσει τον πιο σοβαρό κίνδυνο διαιώνισης και όξυνσης του εσωτερικού διχασμού σε βάρος της ησυχίας, της ανοικοδόμησης του τόπου, της προόδου και της ευημερίας του ελληνικού λαού, σε βάρος των φιλικών σχέσεων της Ελλάδας με τις δημοκρατικές χώρες, υπογράμμισε, ότι «ο βασικός πολιτικός σκοπός του ΚΚΕ είναι η πάλη για το ξερίζωμα του φασισμού, για την εξασφάλιση της δημοκρατικής εξέλιξης, για τη δημοκρατική αναγέννηση, για τη λαϊκή δημοκρατία».

Με βάση τις Συμφωνίες της Βάρκιζας και της Γιάλτας, η Ολομέλεια έθεσε το θέμα της δημιουργίας «αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης» και τον ερχομό «διασυμμαχικής επιτροπής», μέτρα απαραίτητα για την είσοδο της χώρας στην ομαλότητα, για τη διενέργεια δημοψηφίσματος για το πολιτειακό και εκλογών για Συντακτική Συνέλευση.

Η Ολομέλεια καταδίκασε τη στάση του Θ. Κλάρα (Άρη Βελουχιώτη) και τον διέγραψε από μέλος του ΚΚΕ για απειθαρχία στη Συμφωνία της Βάρκιζας. H απόφαση αυτή ανακοινώθηκε μόνο εσωκομματικά.

8/04: Παραίτηση της κυβέρνησης του στρατηγού Ν. Πλαστήρα. Νέα κυβέρνηση υπό το ναύαρχο Πέτρο Βούλγαρη. -Σε διάστημα δεκαπέντε μηνών, πέντε κυβερνήσεις διαδέχονται η μία την άλλη και πραγματοποιούνται δέκα ανασχηματισμοί κυβέρνησης, χωρίς τη συμμετοχή του ΕΑΜ. Σχηματίζεται ο Εθνικός Στρατός, και στα ανώτερα κλιμάκιά του δεν συμμετέχουν, όπως είχε καθοριστεί στη Συμφωνία της Βάρκιζας, δυνάμεις του ΕΛΑΣ, αλλά αποκλειστικά βασιλόφρονες που μερικοί απ’ αυτούς είχαν συνεργαστεί με τον Γερμανό κατακτητή.

12/04: Πεθαίνει ο Φράνκλιν Ντελάνο Ρούσβελτ, Αμερικανός πολιτικός, 32ος Πρόεδρος των ΗΠΑ

12/04: Αναλαμβάνει ο Χάρυ Τρούμαν 33ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, 12 του Απρίλη του 1945 – 20 Γενάρη 1953. Η προεδρία Τρούμαν στο τέλος του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, χαρακτηρίστηκε από  την απόφασή του να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα εναντίον της Ιαπωνίας, από το Δόγμα Τρούμαν για την καταπολέμηση του κομμουνισμού, την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου. Αλλά και με τις ενέργειές του στην ίδρυση του ΟΗΕ, από το Σχέδιο Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης, τη δημιουργία του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ), καθώς και το Πόλεμος της Κορέας. Η Διαφθορά στη Διοίκηση του Τρούμαν ήταν το κεντρικό θέμα στην προεδρική εκλογή το 1952 μ’ αποτέλεσμα να χάσει από τον Αϊζενχάουερ.

21/04: Ο Κόκκινος Στρατός εισέρχεται στα περίχωρα του Βερολίνου.

25/04: Αντιπρόσωποι από 50 χώρες συγκεντρώνονται στο Σαν Φρανσίσκο για να συζητήσουν τη δημιουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

28/04: Εκτελέστηκε ο Μπενίτο Μουσολίνι, ιταλός δικτάτορας. Δολοφονήθηκε από ιταλούς αντιφασίστες, μαζί με την ερωμένη του Κλαρέτα Πετάτσι. (γέννηση: 29/7/1883)

30/04: Αυτοκτόνησε ο Αδόλφος Χίτλερ (γέννηση: 20/4/1889) και η Εύα Μπράουν (γέννηση: 6/2/1912). Ο ηγέτης του Ναζισμού και η σύζυγός του αυτοκτόνησαν με δηλητήριο, μία ημέρα μετά το γάμο τους.


8/05: Η ναζιστική Γερμανία, παραδίδεται άνευ όρων. Τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη.

9/05: Οι Γερμανοί υπογράφουν την παράδοσή τους στο στρατηγείο του Αϊζενχάουερ, στην πόλη Ρεμς. Τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο ευρωπαϊκό θέατρο των εχθροπραξιών.

29/05: Ο Νίκος Ζαχαριάδης μετά την επιστροφή του από τη Γερμανία, όπου ήταν έγκλειστος στο Νταχάου, αναλαμβάνει την ηγεσία του ΚΚΕ.


1/06: πραγματοποιήθηκε συνεδρίαση του Π Γ της ΚΕ του ΚΚΕ για να εξετάσει τις εσωτερικές εξελίξεις. Αυτή ήταν η πρώτη κομματική συνεδρίαση στην οποία πήρε μέρος και ο Ν. Ζαχαριάδης, μετά την επιστροφή του από το Στρατόπεδο του Νταχάου. Το Π.Γ. διαπίστωσε, ότι «η εσωτερική κρίση μπαίνει σε καινούριο στάδιο οξύτητας», επισήμανε τον κίνδυνο μοναρχοφασιστικού πραξικοπήματος και υπογράμμισε, ότι ανώτατη επιτακτική ανάγκη της χώρας είναι: «Ησυχία – Ενότητα -Ομόνοια – Δουλειά – Ανόρθωση!».

3/06: Μπαίνει σε εφαρμογή ένα νέο σταθεροποιητικό πρόγραμμα της ελληνικής οικονομίας -Νόμος 362/1945- περισσότερο γνωστό ως πείραμα Κυριάκου Βαρβαρέσου (διοικητής τραπέζης της Ελλάδος και υπουργός Συντονισμού).

11/06: Το ΚΚΕ αποκηρύσσει δημόσια τη δράση του Άρη Βελουχιώτη. Λίγες μέρες αργότερα (στις 16 Ιουνίου στη Μεσούντα, κοντά στον Αχελώο) ο Βελουχιώτης αυτοκτονεί(;), για να αποφύγει τη σύλληψή του από παραστρατιωτικές ομάδες που τον καταδιώκουν απηνώς.

21/06: Λήγει η Μάχη της Οκινάβα, με την επικράτηση των Αμερικανών επί των Ιαπώνων. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αμφίβια επιχείρηση στο πολεμικό θέατρο του Ειρηνικού κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

26/06: 50 κράτη και η Ελλάδα συνυπογράφουν τον καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών στον Άγιο Φραγκίσκο των ΗΠΑ.


16/07: Σ’ ένα ερημικό οροπέδιο του Νέου Μεξικού, οι Αμερικανοί δοκιμάζουν με επιτυχία την πρώτη στον κόσμο ατομική βόμβα, με το κωδικό όνομα «Αγία Τριάδα».

17/07: Αρχίζει στο Πότσδαμ της Γερμανίας η διάσκεψη κορυφής με τη συμμετοχή των Ιωσήφ Στάλιν, Χάρι Τρούμαν και Ουίνστον Τσόρτσιλ, που αντικαταστάθηκε από τον Κλέμεντ Ατλι όταν έγιναν γνωστά τα αποτελέσματα των βρετανικών εκλογών. Αποφασίζεται ο διαμελισμός της Γερμανίας.

25-27/07: συνήλθε η 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, η οποία, διαπιστώνοντας τη χειροτέρευση της εσωτερικής κατάστασης, διακήρυξε ότι για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η κατάσταση αυτή, χρειάζεται να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα η Συμφωνία της Γιάλτας (εκμηδένιση των υπολειμμάτων του ναζισμού και του φασισμού και εκλογή από κάθε απελευθερωμένη χώρα της μορφής της διακυβέρνησης της). Να σχηματιστεί αμέσως αντιπροσωπευτική κυβέρνηση απ’ όλα τα κόμματα, που δεν συνεργάστηκαν με τον κατακτητή και είναι ενάντια στις βίαιες φασιστικές λύσεις και η κυβέρνηση αυτή, αφού αποκαταστήσει αμέσως τις πολιτικές και συνδικαλιστικές ελευθερίες και τη δημοκρατική τάξη και ησυχία, να οργανώσει σε 3-4 μήνες ελεύθερες, ανόθευτες εκλογές με αναλογική για Συντακτική Συνέλευση. Για την αντιμετώπιση της δολοφονικής τρομοκρατικής δράσης της Δεξιάς, η Ολομέλεια έριξε το σύνθημα της οργάνωσης της μαζικής λαϊκής αυτοάμυνας. Ακόμα στην προσπάθεια της να αξιολογήσει το έργο του Κόμματος στην Εθνική Αντίσταση, έκανε ένα βήμα πίσω, σε σχέση με τις εκτιμήσεις της 11 ης Ολομέλειας. Αποκάλεσε τα λάθη αυτά «μικρολάθια και στραβοτιμονιές», που «δεν επηρέασαν την απόλυτα σωστή βασική γραμμή» και ότι η κύρια αιτία για την εξέλιξη που πήραν τα πράγματα στην Ελλάδα, οφείλεται στην επέμβαση του εξω-ελληνικού παράγοντα.

26/07: Ανακοινώνονται τ’ αποτελέσματα των βρετανικών εκλογών. Περιφανής νίκη του Εργατικού Κόμματος υποχρεώνει τον Winston Churchill να εγκαταλείψει την πρωθυπουργία και ν’ αποσυρθεί από τη διάσκεψη του Πότσδαμ, όπου τον διαδέχεται ο νέος Βρετανός πρωθυπουργός Κλίμεντ Ατζι. Η νίκη των Εργατικών χαιρετίζεται από την ΕΣΣΔ όπως και από τον «Ριζοσπάστη». Το εργατικό κόμμα συνέχισε την πολιτική Churchill στην Ελλάδα.


3/08: Το Κόμμα των Φιλελευθέρων αίρει την υποστήριξή του προς την κυβέρνηση του ναυάρχου Βούλγαρη.

6/08: Η ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας από τους Αμερικανούς στη Χιροσίμα. Η ανθρωπότητα εισέρχεται για πρώτη φορά σε μια νέα εποχή, την εποχή του «ατομικού τρόμου».

8/08: Η ΕΣΣΔ κηρύσσει το πόλεμο κατά της Ιαπωνίας προς «επιτάχυνση» της λήξης της παγκόσμιας σύρραξης.

9/08: Η δεύτερη ατομική βόμβα πέφτει στο Ναγκασάκι.

11/08: Κυβέρνηση του ναυάρχου Πέτρου Βούλγαρη (παραίτηση στις 17 Οκτωβρίου του 1945).

14/08: Η Ιαπωνία παραδίδεται άνευ όρων στις συμμαχικές δυνάμεις, μετά τη ρίψη των ατομικών βομβών από τους Αμερικανούς.

15/08: Έπειτα από 35 χρόνια ιαπωνικής κατοχής, η Κορέα απελευθερώνεται και χωρίζεται σε δύο κράτη την Βόρεια και τη Νότια.


2/09: Με την παράδοση της Ιαπωνίας, λήγει και επισήμως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η επίσημη τελετή λαμβάνει χώρα επί του πολεμικού πλοίου «Μιζούρι» στ’ ανοιχτά του κόλπου του Τόκιο.


1-6/10: Το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ συνήλθε στην Αθήνα. Είναι το πρώτο συνέδριο στην ιστορία του ΚΚΕ, που συνήλθε νόμιμα. Στο Συνέδριο πήραν μέρος 223 τακτικοί αντιπρόσωποι. Το 7ο Συνέδριο ενέκρινε σειρά αποφάσεις και ψηφίσματα. Ενέκρινε επίσης τη λογοδοσία της ΚΕ για την πολιτική γραμμή και πρακτική δράση του Κόμματος στην περίοδο που μεσολάβησε από το 6ο Συνέδριο…

Τη λογοδοσία παρουσίασε ο Γ. Σιάντος. Από το ντοκουμέντο αυτό φαίνεται, ότι η ηγεσία του Κόμματος δεν είχε κατορθώσει ακόμα να διαμορφώσει μια αντικειμενική εκτίμηση για την πολιτική της στην περίοδο της Αντίστασης και της απελευθέρωσης. «Η Συμφωνία του Λιβάνου — αναγραφόταν στο κείμενο της λογοδοσίας — δεν ήταν λάθος, γιατί ήταν μέσα στην πολιτική  μας της Εθνικής Ενότητας και της ομαλής δημοκρατικής λύσης των εσωτερικών ζητημάτων».  Η  ίδια λίγο-πολύ εκτίμηση δινόταν για τις «Συμφωνίες της Καζέρτας» και τη «Συμφωνία της Βάρκιζας». Αναγνωριζόταν σαν «λάθος  ότι  η   αντιπροσωπεία  μας  καταδίκασε  το  ηρωικό κίνημα του στρατού της Μέσης Ανατολής» και υπογραμμίζονταν ορισμένα σοβαρά λάθη, που είχαν διαπραχθεί στη διάταξη  των  δυνάμεων  του   ΕΛΑΣ  κατά  τη   διάρκεια  των μαχών του Δεκέμβρη.

Το 7ο Συνέδριο δεν ήταν έτοιμο να διατυπώσει ένα ολοκληρωμένο Πρόγραμμα για το κόμμα και περιορίστηκε σ’ ένα προσχέδιο, παραπέμποντας το θέμα στο επόμενο συνέδριο. Ψήφισε Πολιτική Απόφαση στην οποία περιέλαβε και τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές του Προγράμματος της Λαϊκής Δημοκρατίας του ΕΑΜ.   Σχετικά με την τρέχουσα πολιτική κατάσταση, το Συνέδριο επανέλαβε τη γραμμή της λαϊκής αυτοάμυνας, υπενθύμισε την απόφαση του ΕΑΜ για αποχή από τις επικείμενες εκλογές και τόνισε την ανάγκη αποχώρησης των αγγλικών στρατιωτικών δυνάμεων κατοχής, ώστε να διευκολυνθεί η συνεννόηση για το σχηματισμό δημοκρατικής αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, που θα δρομολογούσε την ομαλή δημοκρατική εξέλιξη.

Το 7ο Συνέδριο εξέλεξε Γενικό Γραμματέα του ΚΚΕ τον Ν. Ζαχαριάδη και νέα Κ.Ε. Η 1η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, που συνήλθε στις 7 Οκτώβρη, εξέλεξε τακτικά μέλη του Π. .Γ τους: Νίκο Ζαχαριάδη,Γιώργη Σιάντο, Γιάννη Ιωαννίδη, Χρύσα Χατζηβασιλείου, Μήτσο Παρτσαλίδη, Βασίλη Μπαρτζιώτα, Τάσο Πετρίδη (Στέργιο Αναστασιάδη). Αναπληρωματικά μέλη εκλέχτηκαν οι: Λεωνίδας Στρίγκος, Γιάννης Ζέβγος και Πέτρος Ρούσος. Η Ολομέλεια εξέλεξε επίσης Γραμματεία της ΚΕ από τους: Γ. Σιάντο, Γ. Ιωαννίδη, Μ. Παρτσαλίδη και Χρύσα Χατζηβασιλείου.

9/10: Παραιτείται η κυβέρνηση Βούλγαρη.

17/10: Νέα κυβέρνηση υπό την προεδρία του αντιβασιλέα Δαμασκηνού.


1/11: Νέα κυβέρνηση του Π. Κανελλόπουλου.

20/11: 22 εξέχοντες Ναζί οδηγούνται σε δίκη στη Νυρεμβέργη για εγκλήματα πολέμου.

22/11: Με παρέμβαση των Βρετανών αντικαθίσταται η κυβέρνηση Κανελλόπουλου και ορκίζεται νέα κυβέρνηση υπό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη (παραίτηση στις 4 Απριλίου του 1946). Η ΚΕ του ΚΚΕ αποφασίζει την υπό όρους στήριξη της κυβέρνησης Σοφούλη μέχρι τη διεξαγωγή εκλογών.


1/12/Το Αντιφασιστικό Συμβούλιο για την Εθνική Απελευθέρωση της Γιουγκοσλαβίας με επικεφαλής τον Τίτο, που είναι γνωστό πιο συχνά από τη γιουγκοσλαβική συντομογραφία του (ΑΒΝΟJ), αποφασίζει για την συγκρότηση της Γιουγκοσλαβίας ως Ομοσπονδιακού κράτους αποτελούμενο από 6 Δημοκρατίες μεταξύ των οποίων και «της Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας»

10/12: O υπουργός Δικαιοσύνης, Κ. Ρέντης, ανακοίνωσε, ότι ως τότε διώχτηκαν 80.000 άτομα του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, για κατοχικά αδικήματα, από τα οποία 40.000 βρίσκονταν στις φυλακές, ως υπόδικοι ή κατάδικοι, ενώ υπήρχαν άλλες 48.000 δικογραφίες. Σύμφωνα με άλλα στοιχεία, ο απολογισμός της τρομοκρατίας, ένα χρόνο μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας ο αιματηρός απολογισμός της μοναρχοφασιστικής τρομοκρατίας στο διάστημα αυτό ήταν ο ακόλουθος: Νεκροί 1289. Τραυματίες 6.671. Βασανισθέντες 31.632. Συλληφθέντες 84.931. Βιασμένες γυναίκες 165. Ληστείες 6.567. Επιδρομές σε τυπογραφεία 572. Καταδιωκόμενοι δημοκρατικοί πολίτες πάνω από 100.000. Στη χώρα δρούσαν 206 μοναρχοφασιστικές συμμορίες.

 

1946

16-20/01: Μια μεγάλη ακροδεξιά ομάδα υπό τον Μαγγανά, καταλαμβάνει τις φυλακές της Καλαμάτας, απάγει και εκτελεί αριστερούς κρατουμένους.

21/01: το ΕΑΜ με διάβημα προς τη ΓΣ του ΟΗΕ ζήτησε την απομάκρυνση των αγγλικών στρατευμάτων από την Ελλάδα.


12/02: Πραγματοποιείται η 2η Ολομέλεια του ΚΚΕ ένα χρόνο ακριβώς μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, που προσανατολίζει τις δυνάμεις του κόμματος προς την ένοπλη δράση ως μέσο πίεσης προς τον αντίπαλο για «την ειρηνική δημοκρατική εξέλιξη» όπως και την αποχή από τις επικείμενες εκλογές…

Η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ συνήλθε στην Αθήνα για να εξετάσει την κατάσταση στην Ελλάδα, τα προβλήματα του δημοκρατικού αγώνα και να καθορίσει τα καθήκοντα του Κόμματος. Στις εργασίες της Ολομέλειας πήραν μέρος όλα τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ, καθώς και της ΚΕΕ, που είχαν εκλεγεί στο 7ο Συνέδριο του Κόμματος, εκτός από τους Μ. Παρτσαλίδη και Π. Ρούσο, που βρίσκονταν σε αποστολή στο εξωτερικό. Συνολικά πήραν μέρος 28 από τα 30 τακτικά μέλη της ΚΕ και τα 15 αναπληρωματικά.

Η 2η Ολομέλεια της ΚΕ καλούνταν να πάρει σαφείς αποφάσεις στο μεγάλο θέμα των επικείμενων εκλογών και να καθορίσει τις μορφές πάλης για την αντιμετώπιση της ωμής βίας και τρομοκρατίας, που μαίνονταν σ’ ολόκληρη τη χώρα.

«Η Ολομέλεια τόνισε την ανάγκη της έντασης του αγώνα για την εξασφάλιση ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης και ταυτόχρονα, κάλεσε το λαό να αποκρούσει τη δολοφονική τρομοκρατία της αντίδρασης με την ανάπτυξη της μαζικής λαϊκής αυτοάμυνας… Παίρνοντας υπόψη την παρουσία αγγλικών στρατευμάτων κατοχής στην Ελλάδα, αποφάσισε την προοδευτική έναρξη του ένοπλου αγώνα σε συνδυασμό με την πολιτική δουλειά και τη μαζική πάλη για τη συμφιλίωση και για την ειρηνική εσωτερική δημοκρατική εξέλιξη». Όμως δεν επεξεργάστηκε ένα συγκεκριμένο σχέδιο για τον ένοπλο αγώνα και δεν έδωσε σαφείς οδηγίες στις κομματικές οργανώσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες η απόφαση της Ολομέλειας για αποχή από τις εκλογές αποτέλεσε σοβαρό λάθος.

17/02: Επιστροφή Παρτσαλίδη από τη Μόσχα και μεταβίβαση στον Ζαχαριάδη των υποδείξεων της σοβιετικής ηγεσίας, που είναι διττές.


5/03: Ο Winston Churchill εκφωνεί τον περίφημο λόγο του στο Φούλτον του Μιζούρι και εισάγει στο πολιτικό λεξιλόγιο την έκφραση «σιδηρούν παραπέτασμα», που αναφέρεται στις χώρες του ανατολικού μπλοκ.

7/03: Επιβεβαιώνεται στο 8ο Πανελλήνιο Συνέδριο της ΓΣΕΕ η εαμική πλειοψηφία του συνδικαλιστικού κινήματος. Γραμματέας αναλαμβάνει ο Μήτσος Παπαρήγας.

31/03: Διεξάγονται στην Ελλάδα οι πρώτες μετά το 1936 μεταπολεμικές εκλογές, από τις οποίες απέχει το ΚΚΕ και καλεί τους οπαδούς του σε αποχή. Στις εκλογές, φαίνεται ψήφισαν οι μισοί εγγεγραμμένοι και οι άλλοι μισοί απήχαν. Το πρωί της 31ης Μαρτίου αντάρτες υπό τον Καπετάν Μπαρούτα επιτέθηκαν στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου. Κατά τη συμπλοκή σκοτώθηκαν 9 χωροφύλακες και 2 στρατιώτες, που συμμετείχαν στη φρουρά των εκλογικών τμημάτων. Η επίθεση αυτή θεωρείται ως το προοίμιο του Εμφυλίου Πολέμου. Οι εκλογές θα γίνουν με αναλογικό εκλογικό σύστημα και θα τις κερδίσει η δεξιά και βασιλόφρων «Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων» (Κ. Τσαλδάρης, Σ. Στεφανόπουλος, Ι. Θεοτόκης κ.ά.) με το 55,12% των ψήφων και 206 από τις 376 έδρες της Βουλής. Θα ακολουθήσουν δύο κεντρώοι πολιτικοί σχηματισμοί: η «Εθνική Πολιτική Ένωσις» με ηγέτες τους Σοφοκλή Βενιζέλο, Γεώργιο Παπανδρέου και Παναγιώτη Κανελλόπουλο (19,28% και 67 έδρες) και το Κόμμα των Φιλελευθέρων υπό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη (14, 39% και 54 έδρες). Τα λοιπά κόμματα θα συγκεντρώσουν το 11,21% των ψήφων και 48 έδρες. Αμέσως μετά τις εκλογές κορυφώνεται η δράση των ακροδεξιών παρακρατικών συμμοριών κυρίως στην ύπαιθρο και μέχρι τις 4 Μαϊου 1946 είχαν σημειωθεί 116 φόνοι, 31 τραυματισμοί, 114 βασανισμοί, 4 εμπρησμοί, 7 καταστροφές γραφείων.


4/04: Νέα κυβέρνηση υπό τον πρόεδρο του Συμβουλίου Επικρατείας Παναγιώτη Πουλίτσα.

18/04: Ο Κωνσταντίνος Τσαλδάρης σχηματίζει κυβέρνηση μετά την επικράτηση του Λαϊκού Κόμματος στις εκλογές της 31ης Μαρτίου.

21/04: Πέθανε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, Άγγλος οικονομολόγος, που έκανε γνωστή την έννοια του κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία. (γέννηση: 5/6/1883)


5/06: Την Άνοιξη και το Καλοκαίρι του 1946 έκαναν την εμφάνιση τους ομάδες ένοπλων ανταρτών στα Πιέρια, το Βόιο – Γράμμο, τα Χάσια, τον Όλυμπο -Κίσσαβο, την Ήπειρο και τη Ρούμελη. Πρώτος στόχος τους ήταν η χωροφυλακή, κύριο όργανο της τρομοκρατίας στην ύπαιθρο. Τα χτυπήματα κατά της χωροφυλακής αναγκάζουν το στρατό να αναλάβει τις κύριες ευθύνες της επιβολής της «τάξης».

17/06: Θεσπίζεται το Γ΄ Ψήφισμα, το οποίο αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία θα στηριχτούν όλα τα έκτακτα μέτρα της περιόδου 1946-1950. Με ψήφους 134 υπέρ, 28 κατά και 181 αποχές, η Βουλή ψήφισε έναν δρακόντειο νόμο, το Γ’ ψήφισμα «Περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα του κράτους». Με το Γ’ ψήφισμα, απαγορεύτηκαν οι απεργίες, καταργήθηκε το οικογενειακό άσυλο, καθαιρέθηκαν οι νόμιμα εκλεγμένες διοικήσεις στα εργατικά συνδικάτα και τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, φιμώθηκε ο Τύπος, αντικαταστάθηκαν τα τακτικά δικαστήρια από έκτακτα στρατοδικεία, των οποίων οι αποφάσεις τους ήταν τελεσίδικες και έπρεπε να εκτελούνται σε τρία 24ωρα από την έκδοση τους. Με βάση το Γ’ ψήφισμα τιμωρούνταν με την ποινή του θανάτου όσοι οργάνωναν ή συμμετείχαν σε αντάρ­τικες ομάδες ή συμμετείχαν σε ένοπλες επι­θέσεις κατά των αρχών. Επίσης προέβλεπε την ποινή του θανάτου ή των ισόβιων δε­σμών για μια σειρά άλλων αδικημάτων (δια­τάραξη κοινής ειρήνης, απελευθέρωση φυ­λακισμένων, εμπρησμό κλπ.), τιμωρούσε αυ­στηρά τη συμμετοχή σε παράνομα συλλα­λητήρια και απεργίες σε δημόσιους οργανισμούς, έδινε τη δυνατότητα στην Αστυνο­μία να επιβάλλει περιορισμούς στην κυκλο­φορία των πολιτών και πολλά άλλα.

Τα έκτακτα στρατοδικεία της εποχής του Εμφυλίου πέρασαν στην ιστο­ρία για την αυστηρότητά τους και την ευ­κολία με την οποία καταδίκαζαν τους κατη­γορουμένους σε θάνατο. Υπολογίζεται ότι περίπου 36.920 άνδρες και γυναίκες δικά­στηκαν από έκτακτα στρατοδικεία, 8.000 από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο και του­λάχιστον 3.500 οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα.

30/06: Αστυνομικοί και δικαστικοί επέδραμαν στα γραφεία της ΓΣΕΕ, αφαίρεσαν τη Διοίκηση από τους νόμιμους εκπροσώπους, αφού τους συνέλαβαν και τους παρέπεμψαν σε δίκη, και ο υπουργός Εργασίας διόρισε στη Διοίκηση της ΓΣΕΕ μοναρχικούς και φασίστες. Το ίδιο έγινε και στα Εργατικά Κέντρα.


1/07: Τέθηκαν σε λειτουργία τα πρώτα 11 έκτακτα στρατοδικεία στη Θεσσαλονίκη, στα Γιαννιτσά, στο Κιλκίς, στις Σέρρες, στη Δράμα, στην Ξάνθη, στην Αλεξανδρούπολη, στα Γιάννινα, στην Κοζάνη, στη Λάρισα και τη Φλώρινα.

16/07: στο Επταπύργιο της Θεσσαλονίκης έγιναν οι δύο πρώτες εκτελέσεις.

26/07: εκτελέστηκαν στα Γιαννιτσά 6 καταδικασμένοι σε θάνατο. Ανάμεσά τους και η νεαρή δασκάλα Ειρήνη Γκίνη, που ήταν η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε από στρατοδικείο, από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.


13-14/08: Ακροδεξιοί συμμορίτες δολοφονούν στη Θεσσαλία μετά από βασανιστήρια τον γνωστό δημοσιογράφο Κώστα Βιδάλη, απεσταλμένο του “Ριζοσπάστη”.


1/09: Δημοψήφισμα για την επιστροφή της μοναρχίας και την επάνοδο του Βασιλιά Γεώργιου Β’ που βρίσκεται εξόριστος στη Βρετανία. Από την ψηφοφορία απέχει το ΚΚΕ. Καθώς οι εκλογές διεξάγονται κάτω από ανώμαλες συνθήκες και μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας, το αποτέλεσμα είναι 68,3% υπέρ της βασιλείας.

20/09: Εξορίζονται ο αρχηγός του ΕΛΑΣ στρατηγός Στέφανος Σαράφης και 32 ΕΑΜικοί αξιωματικοί.

28/09: ο Γεώργιος Γλύξμπουργκ επέστρεψε στην Ελλάδα μετά το δημοψήφισμα για το πολιτειακό.


2/10:ανασχηματίζεται η κυβέρνηση Τσαλδάρη και στις 24 Οκτωβρίου εισέρχεται στην κυβέρνηση ως υπουργός Εργασίας ο νεαρός Σερραίος πολιτικός Κων. Καραμανλής.

16/10 Το Διεθνές Στρατοδικείο δίκασε 22 σημαντικούς εγκληματίες πολέμου κατά τη διάρκεια της γνωστής σε όλους Δίκης της Νυρεμβέργης, η οποία διήρκεσε από το Νοέμβριο του 1945 έως τον Οκτώβριο του 1946. Δώδεκα εκ των κατηγορουμένων, μεταξύ των οποίων και οι Χέρμαν Γκέρινγκ, Βίλχελμ Κάιτελ, Γιοάχιμ φον Ρίμπεντροπ και Ερνστ Καλτενμπρούνερ, καταδικάστηκαν σε θάνατο. Στις 16 Οκτωβρίου 1946 εκτελέστηκαν οι δέκα από τους δώδεκα. Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν και εξέτισαν ποινή φυλάκισης που κυμαινόταν από δέκα έτη έως ισόβια κάθειρξη.

28/10: Ιδρυση του Γενικού Αρχηγείου του «Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας». Στην Τσούκα των Αντιχασίων πραγματοποιείται σύσκεψη των αρχηγών διάφορων αντάρτικων ομάδων, προκειμένου να υπάρξει συντονισμός και ενιαία καθοδήγηση των ομάδων αυτών. Σ’ αυτή τη σύσκεψη, στην οποία πήραν μέρος οι καπετάνιοι Μάρκος, Κίσσαβος (καπετάνιος της Θεσσαλικής I μεραρχίας του ΕΛΑΣ στο τέλος της κατοχής), Κικίτσας (καπετάνιος Πιερίων από την αρχή του κατοχικού αντάρτικου) και Λασσάνης (πολιτικός της 10ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ), αποφασίζεται η συγκρότηση του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών, με επικεφαλής τον Μάρκο Βαφειάδη. Η απόφαση αυτή θέτει ουσιαστικά τις βάσεις, για τη δημιουργία του “Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας” και την έναρξη του λεγόμενου “δεύτερου αντάρτικου”.


9/12: Χρησιμοποιώντας σαν πρόσχημα επεισόδια στα σύνορα της Αλβανίας, της Βουλγαρίας, και της Γιουγκοσλαβίας, η ελληνική κυβέρνηση απευθύνθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, με την κατηγορία, ότι «οι χώρες αυτές υποστηρίζουν τις ενέργειες των Ελλήνων παρτιζάνων». Το Συμβούλιο Ασφαλείας, όρισε στις 19 Δεκέμβρη Ειδική Επιτροπή του ΟΗΕ, για να διενεργήσει έρευνα στα σύνορα της Ελλάδας με τις γειτονικές σοσιαλιστικές χώρες.

1947

19/01: έφθασε στην Ελλάδα αμερικανική διερευνητική αποστολή, με επικεφαλής τον Πώλ Πόρτερ, για να μελετήσει τις προϋποθέσεις οικονομικής ενίσχυσης. Παράλληλα, οι Αμερικανοί αξίωσαν την παραίτηση της κυβέρνησης Κ. Τσαλδάρη και το σχηματισμό πολυκομματικής κυβέρνησης για ν’ αναλάβουν δεσμεύσεις για τη στήριξη της πολιτικής τους και οι πολιτικοί εκπρόσωποι των άλλων πολιτικών κομμάτων (Κεντρώοι, Φιλελεύθεροι). Έτσι, σύμφωνα πάντα με τις υποδείξεις των Αμερικανών, στις 25 Γενάρη ορκίστηκε νέα κυβέρνηση εφτά κομμάτων, με πρωθυπουργό τον τραπεζίτη Δ. Μάξιμο και μέλη της τους: Κ. Τσαλδάρη, Σ. Γονατά, Ατι. Αλεξανδρή, Γ. Παπανδρέου, Σ. Βενιζέλο, Π. Κανελλόπουλο, Ν. Ζέρβα.

19/01: Ναυτική τραγωδία στο νότιο Ευβοϊκό, που αποκλήθηκε ο «ελληνικός Τιτανικός». Το ατμόπλοιο «Χειμάρα», με 544 επιβάτες, που εκτελούσε το δρομολόγιο Θεσσαλονίκη – Πειραιάς, βυθίζεται μεταξύ Νέων Στύρων και Αγίας Μαρίνας, με αποτέλεσμα να βρουν το θάνατο τουλάχιστον 400 άτομα.

25/01: Ο Δημήτριος Μάξιμος σχηματίζει κυβέρνηση που θα παραμείνει στην εξουσία μέχρι τις 29 Αυγούστου του 1947. Μετά και από πιέσεις του αμερικανικού παράγοντα, παραιτήθηκε η κυβέρνηση Τσαλδάρη και ορκίστηκε νέα κυβέρνηση με τη συμμετοχή όλων των πολιτικών κομμάτων της τότε Βουλής. Πρωθυπουργός ορκίστηκε ο τραπεζίτης Δημήτριος Μάξιμος, με αντιπροέδρους τους Κ. Τσαλδάρη και Σ. Βενιζέλο. Ο Γ. Παπανδρέου ανέλαβε το υπουργείο Εσωτερικών, ο Στ. Γονατάς το Δημοσίων Εργων, ο Π. Κανελλόπουλος το Ναυτικών και ο Ν. Ζέρβας το Δημοσίας Τάξεως. Ήταν η λεγόμενη “επτακέφαλος κυβέρνηση”.

29/01: Ο ΟΗΕ διορίζει ειδική εξεταστική επιτροπή, για να ελέγξει τις ελληνικές αιτιάσεις για παρεμβάσεις των βορείων γειτόνων της Ελλάδας στον Εμφύλιο.


1/02: συγκροτήθηκε ο 6ος αμερικανικός στόλος, που προοριζόταν για τη Μεσόγειο. Το ενδιαφέρον του αμερικανικού ιμπεριαλισμού για την Ελλάδα – και την Τουρκία – εξηγείται, κυρίως, από την επιδίωξη του να μετατρέψει τις χώρες αυτές σε προωθημένες βάσεις της επιθετικής του πολιτικής κατά της ΕΣΣΔ και των ανατολικών χωρών, σε βάσεις για την εξασφάλιση της κυριαρχίας του στη Μέση Ανατολή. Η εφημερίδα της Νέας Υόρκης «Χέραλντ Τρίμπιουν» στις 27 Μάρτη του 1947 έγραφε: «Δεν επιλέξαμε την Τουρκία και την Ελλάδα επειδή είναι υποδείγματα της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά επειδή αποτελούν τη στρατηγική Πύλη, προς τη Μαύρη Θάλασσα και την καρδιά της Σοβιετικής Ένωσης…».

10/02: Υπογράφεται ανάμεσα στην Ιταλία και τις νικήτριες δυνάμεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Συνθήκη των Παρισίων. Με τη συνθήκη αυτή τα Δωδεκάνησα περιέρχονται στην Ελλάδα.

15/02: ο υπουργός Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, Μπέβιν, ανακοίνωσε την αποχώρηση των βρετανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα.

19/02: Ανακοινώνεται η ίδρυση του στρατοπέδου Εθνικού Φρονηματισμού της Μακρονήσου με εισήγηση του Γενικού Επιτελείου Στρατού προς το υπουργείο Στρατιωτικών. Μακρόνησος…


3/03: μαζικές συλλήψεις στην Αθήνα 571 πολιτών, που στάλθηκαν εξορία στην Ικαρία.

7/03: Η Δωδεκάνησος ενσωματώνεται επίσημα στην Ελλάδα.

12/03: Ο αμερικανός πρόεδρος Χάρι Τρούμαν εξήγγειλε σε δημόσιο λόγο του το γνωστό δόγμα του (Δόγμα Τρούμαν) για την καταπολέμηση του κομουνισμού. Με το “Δόγμα Τρούμαν” σηματοδοτήθηκε η αποχώρηση των βρετανικών δυνάμεων από την Ελλάδα, η ένταξή της στην αμερικανική σφαίρα επιρροής και η έναρξη της αμερικανικής στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας προς τη χώρα.

20/03: Δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη το κορυφαίο στέλεχος του ΚΚΕ Γιάννης Ζέβγος, αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ, υπουργός Γεωργίας στην πρώτη μεταπελευθερωτική κυβέρνηση “Εθνικής Ενότητας”.

20/03: Αρχίζουν οι πρώτες μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του στρατού κατά των ανταρτών με εφτά μεραρχίες του κυβερνητικού στρατού, που κράτησαν σχεδόν τέσσερεις μήνες (Μάρτης – Ιούλης) και διεξήχθηκαν στη Ρούμελη, σ’ όλον τον ορεινό όγκο της Πίνδου (Κόζακα, Τζουμέρκα, Χάσια, Αντιχάσια, Όλυμπο, Γράμμο), καθώς και στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Την περίοδο εκείνη οι ένοπλες δυνάμεις διέθεταν 183.500 άνδρες (στρατός 120.000, χωροφυλακή 30.000, αεροπορία 5.500, ναυτικό 13.000 και αστυνομία πόλεων 8.000), ενώ ο ΔΣΕ (“Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας”) 20.000 αντάρτες. Οι προσπάθειες, του κυβερνητικού στρατού να συντρίψει τα τμήματα του ΔΣΕ δεν πέτυχαν. Γιατί οι μονάδες του ΔΣΕ, ακολουθώντας την τακτική των ελιγμών, απόφυγαν τη σύγκρουση.

31/03: Οι Βρετανοί παραδίδουν τη στρατιωτική διοίκηση των Δωδεκανήσων στον εκπρόσωπο της ελληνικής κυβέρνησης ναύαρχο Ιωαννίδη.


1/04: πέθανε ο βασιλιάς Γεώργιος Β` και ανέβηκε στο θρόνο ο αδελφός του Παύλος, σύζυγος της Γερμανίδας Φρειδερίκης.


10/05: Ψηφίζεται από την αμερικανική βουλή το Σχέδιο Τρούμαν για την παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα.

12/05: Εγκαινιάζεται το στρατόπεδο Μακρονήσου, το οποίο προορίζεται κυρίως για τον εγκλεισμό «ύποπτων στρατιωτικών».

24/05: Από τις 24 Μάη 1 947 άρχισαν να καταφθάνουν οι πρώτοι Αμερικανοί αξιωματικοί του στρατού και του ναυτικού, με αποστολή τον εφοδιασμό του κυβερνητικού στρατού και την εκπαίδευση του στο χειρισμό και τη συντήρηση του αμερικανικού υλικού. Στις 22 του Ίδιου μήνα τα αντιπροσωπευτικά σώματα των ΗΠΑ ψήφισαν νόμο, που πρόβλεπε τη χορήγηση στην Ελλάδα και την Τουρκία 400 εκατομμυρίων δολαρίων. Στις 20 Ιούνη 1947 υπογράφτηκε η ελληνοαμερικανική συμφωνία με την οποία έμπαινε σε εφαρμογή ο νόμος αυτός.


5/06: Ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρσαλ εξαγγέλλει το ομώνυμο σχέδιο παραχώρησης στρατιωτικής βοήθειας προς την Ελλάδα και την Τουρκία, για να αντιμετωπίσουν τον «κομμουνιστικό κίνδυνο».

27/06: Το ΚΚΕ ανακοινώνει στο Στρασβούργο, στο συνέδριο του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, τη δημιουργία “Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης” στα βουνά. Ο σχηματισμός της ΠΔΚ θα γίνει τελικά παραμονή των Χριστουγέννων με “πρωθυπουργό” το Μάρκο Βαφειάδη.


9-10/07: Με εντολές του υπουργού Δημοσίας Τάξεως Ναπολέοντα Ζέρβα οι αρχές ασφαλείας της χώρας ξεκίνησαν «προληπτικού χαρακτήρα μαζικές συλλήψεις» πολιτών αριστερών φρονημάτων και μέσα σε λίγες ημέρες περίπου 15.000 εκτοπίστηκαν σε νησιά. Ο λόγος; Για να «αποτρέψουν εγκληματικήν συνωμοτικήν απόπειρα ανατροπής της νομίμου κυβερνήσεως». Σε νυκτερινή εκστρατεία της αστυνομίας αρχικά πιάστηκαν 2.613 άτομα στην Αθήνα και στον Πειραιά, και 3.000 περίπου στη Θεσσαλονίκη. Στις 14 Ιούλη ξέσπασε στην Αθήνα νέο κύμα συλλήψεων. Οι συλληφθέντες στάλθηκαν εξορία στην Ικαρία.

Από το 1946 και καθώς ο εμφύλιος πόλε­μος αρχίζει να εξαπλώνεται, ο αριθμός των πολιτικών κρατουμένων και των πολιτικών εξορίστων διαρκώς διογκώνεται. Οι συλλή­ψεις κορυφώθηκαν τον Ιούλιο του 1947. Με εντολές του υπουργού Δημοσίας Τάξεως Ναπολέοντα Ζέρβα στις 9 Ιουλίου ξεκίνησαν στην Αθήνα μαζικές συλλήψεις και μέσα σε λίγες ημέρες περίπου 15.000 πολίτες συνελήφθησαν σε ολόκληρη την Ελλάδα και εκτο­πίστηκαν σε νησιά με τη δικαιολογία ότι επρόκειτο να ξεσπάσει «κομμουνιστική εξέ­γερση» στις πόλεις. Η ίδρυση και λειτουρ­γία των στρατοπέδων της Μακρονήσου εντάσσεται σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο της συστηματοποίησης και διεύρυνσης των συλλήψεων και φυλακίσεων. Φυλακές σε όλη την Ελλάδα, όπως Αβέρωφ στην Αθήνα, Αίγινας, Κεφαλονιάς, Κέρκυρας, Ακροναυπλίας, Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ) στη Θεσ­σαλονίκη, Καλαμίου (Ιτζεδίν) στην Κρήτη, γέμισαν με πολιτικούς κρατουμένους και πάρα πολλά νησιά, όπως η Ικαρία, ο Άι-Στράτης, το Τρίκερι, η Λήμνος, η Φολέγανδρος, η Κύθνος, η Ανάφη, μετατράπηκαν σε τό­πους εξορίας για τους χιλιάδες πολιτικούς εξορίστους.

Σύμφωνα με μια έκθεση του ΚΚΕ, τον Σεπτέμβριο του 1947, 19.620 πο­λιτικοί κρατούμενοι βρίσκονταν στη φυλα­κή και 36.948 στην εξορία, συμπεριλαμβα­νομένων 12.000 στρατιωτών και αξιωματι­κών στη Μακρόνησο. Σύμφωνα με βρετανι­κές πηγές, τον Μάιο του 1948,21.853 άτομα βρίσκονταν στις φυλακές (66% των οποίων χαρακτηρίζονταν αριστεροί), 10.365 στην εξορία και 15.242 έγκλειστοι στα στρατόπε­δα της Μακρονήσου. Στο τέλος του Εμφυ­λίου, τον Σεπτέμβριο του 1949, σύμφωνα με την ελληνική κυβέρνηση υπήρχαν 19.000 πολιτικοί κρατούμενοι και 31.400 άτομα (πο­λίτες και στρατιώτες) στη Μακρόνησο και σε άλλα στρατόπεδα.

Πολυμέρης Βόγλης, Στρατής Μπουρνάζος, «Στρατόπεδο Μακρονήσου 1947-1950. Βία και προπαγάνδα», στο Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, ενότητα Δ΄: Ανασυγκρότηση, Εμφύλιος, Παλινόρθωση, 1945-1952, επιμ. Χρήστος Χατζηιωσήφ, τόμ. Δ2, Βιβλιόραμα, Aθήνα 2009


10/08: το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ, ψήφισε το «Βασικό νόμο για την οργάνωση της λαϊκής εξουσίας» στις ελεύθερες περιοχές. Ο νόμος αυτός καθόριζε ως ιερές και απαραβίαστες τις λαϊκές ελευθερίες, αναγνώριζε την ισοτιμία της γυναίκας, το σεβασμό των δικαιωμάτων των εθνικών μειονοτήτων. Θεωρούσε έγκλημα την εφαρμογή πολιτικών διακρίσεων για πολιτικούς και θρησκευτικούς λόγους. Απαγόρευε την προπαγάνδα των φασιστικών ιδεών. Η πάλη για την ανεξαρτησία της χώρας αναγορευόταν σε βασικό σκοπό της λαϊκής εξουσίας. Ψηφίστηκε επίσης νομοθετική πράξη για τη δημιουργία της λαϊκής δικαιοσύνης και άλλη για το πρόβλημα της γης, στην οποία αναγραφόταν, ότι η γη «ανήκει σ’ αυτούς που την καλλιεργούν».

23/08: Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Τσαλδάρη. Οι Αμερικανοί, που ήταν δυσαρεστημένοι από την αποτυχία των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του κυβερνητικού στρατού εναντίον του ΔΣΕ, προσανατολίζονται στο σχηματισμό διευρυμένης κυβέρνησης, με τη συμμετοχή και του Θ. Σοφούλη, αρχηγού του κόμματος των Φιλελευθέρων. Στις 23 Αυγούστου παραιτείται ο πρωθυπουργός Μάξιμος και στις 31 Αυγούστου ο Κ. Τσαλδάρης σχηματίζει κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος. Όμως η κυβέρνηση αυτή θα είναι βραχύβια, θα παραιτηθεί λίγες μέρες αργότερα.


0/09: Ίδρυση της Κομινφόρμ, το Σεπτέμβριο του 1947 σε συνέδριο των ηγετών Κομμουνιστικών κομμάτων στη Szklarska Poręba της Πολωνίας. Ήταν το πρώτο επίσημο forum του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος από τη διάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, και επιβεβαίωσε τη νέα πραγματικότητα που δημιουργήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο – συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ενός Ανατολικού Συνασπισμού. Η αρχική έδρα της Κομινφόρμ βρισκόταν στο Βελιγράδι (τότε η πρωτεύουσα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας Ομοσπονδιακής ). Μετά την εκδίωξη της Γιουγκοσλαβίας από την ομάδα τον Ιούνιο του 1948, η έδρα μεταφέρθηκε στο Βουκουρέστι. Ο προορισμός του Κομινφόρμ ήταν ο συντονισμός δράσεων μεταξύ κομμουνιστικών κομμάτων υπό τη σοβιετική καθοδήγηση. Είχε εφημερίδα με τον τίτλο για μια διαρκή ειρήνη, για τη δημοκρατία. Και ενθάρρυνε την ενότητα των κομμουνιστικών κομμάτων. Η Κομινφόρμ διαλύθηκε το 1956 μετά τη διαδικασία της αποσταλινοποίησης.

7/09: Κάτω από την πίεση των γεγονότων και του αγγλοαμερικανικού παράγοντα, τα κόμματα των Φιλελευθέρων και των Λαϊκών σχηματίζουν κυβέρνηση που την αποτελούσαν 10 Φιλελεύθεροι και 14 Λαϊκοί υπουργοί με πρωθυπουργό τον Θ. Σοφούλη και αντιπρόεδρο και υπουργό των Εξωτερικών τον Κ.Τσαλδάρη.

12-15/09: Η 3η Ολομέλεια του ΚΚΕ αποφάσισε τη μεταφορά του κέντρου βάρους στον ένοπλο αγώνα, τη δημιουργία της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και ενέκρινε το στρατιωτικό σχέδιο “Λίμνες”. Η Ολομέλεια διαπίστωσε, ότι ωρίμασαν οι συνθήκες για τη δημιουργία μιας ελεύθερης περιοχής με δημοκρατική κυβέρνηση και ότι γι’ αυτό χρειαζόταν η αποφασιστική μεταφορά του κέντρου βάρους της δράσης του Κόμματος στο στρατιωτικό – πολεμικό τομέα, ώστε «να δημιουργηθεί η δύναμη εκείνη, που θα οδηγήσει στη δημιουργία της ελεύθερης Ελλάδας, βασικά σ’ όλες τις βόρειες περιοχές της χώρας».

24/09: Η ηγεσία του ΚΚΕ (Ν. Ζαχαριάδης) απορρίπτει την πρόταση της κυβέρνησης Σοφούλη για παράδοση του οπλισμού και παροχή αμνηστίας.


18/10: Η κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη απαγορεύει την κυκλοφορία της εφημερίδας «Ριζοσπάστης» και προγραμματίζει νέες επιχειρήσεις κατά των ανταρτών. Την ίδια μέρα, επίθεση του «Δημοκρατικού Στρατού» στο Μέτσοβο, στην πρώτη σημαντική μάχη του Εμφυλίου Πολέμου.

20/10: Η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, γνωστότερη ως «Επιτροπή Μακ Κάρθυ», αρχίζει το έργο της, με αντικείμενο την κομουνιστική διείσδυση στο Χόλιγουντ.


25/11: Η αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία αποβάλλει από τις τάξεις της δέκα σεναριογράφους και σκηνοθέτες, ως συμπαθούντες τον κομμουνισμό. Είναι οι δέκα «μαυροπινακισμένοι» του Χόλυγουντ.


23/12: Σχηματίζεται στα βουνά η πρώτη «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση» (ΠΔΚ) των ανταρτών. Στην ΠΔΚ μετείχαν τα εξής ανώτερα στελέχη του ΚΚΕ: Πρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Στρατιωτικών στρατηγός Μάρκος, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εσωτερικών Γιάννης Ιωαννίδης, υπουργός Εξωτερικών Πέτρος Ρούσος, υπουργός Δικαιοσύνης Μιλτιάδης Πορφυρογένης, υπουργός Υγιεινής και Πρόνοιας και προσωρινά Παιδείας Πέτρος Κόκκαλης, υπουργός Οικονομικών Βασίλης Μπαρτζιώτας, υπουργός Γεωργίας Δημήτρης Βλαντάς, υπουργός Εθνικής Οικονομίας και προσωρινά Επισιτισμού Λεωνίδας Στρίγκος. Η ΚΕ του ΚΚΕ κατέληξε σ’ αυτή τη σύνθεση της ΠΔΚ, ύστερα από άρνηση των συμμάχων του ΕΑΜ να πάρουν μέρος σ’ αυτήν.

Στο Διάγγελμα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης προς τον ελληνικό λαό αναγραφόταν, ότι «μπροστά στην εκμηδένιση της εθνικής ανεξαρτησίας από τον αμερικανικό και αγγλικό ιμπεριαλισμό, μπροστά στην κατάργηση της δημοκρατίας από το μοναρχοφασισμό, μαζί με το ψευτοδημοκρατικό κέντρο, τα ύψιστα συμφέροντα της Ελλάδας και του ελληνικού λαού επέβαλαν την ανάγκη μιας δημοκρατικής κυβέρνησης… που θα κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις του λαού για τη γρήγορη απελευθέρωση της χώρας από τους ξένους ιμπεριαλιστές, για την κατοχύρωση της εθνικής ανεξαρτησίας».

25/12: Την επομένη της αγγελίας της ίδρυσης της ΠΔΚ, ο ΔΣΕ άρχισε την επιχείρηση για την κατάληψη της Κόνιτσας. Η επιχείρηση αυτή είχε σοβαρή πολιτική και στρατιωτική σημασία, γιατί η Κόνιτσα αποτελούσε προωθημένη θέση του κυβερνητικού στρατού και σοβαρό κέντρο αντίστασης σ’ όλη τη διάταξη του στην Ήπειρο. Στην Κόνιτσα ο ΔΣΕ έδωσε την πρώτη μάχη τακτικού πολέμου. Περικύκλωσε και χτύπησε τη φρουρά, αλλά στις 31 Δεκέμβρη έφθασαν κυβερνητικές ενισχύσεις και αεροπορία και δεν κατόρθωσε να καταλάβει την πόλη.

27/12: Η άμεση απάντηση της κυβέρνησης Σοφούλη – Τσαλδάρη στο σχηματισμό της ΠΔΚ, ήταν να θέσει από τις 8 Ιανουαρίου 1948 και τυπικά εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και την “Εθνική Αλληλεγγύη” με βάση το νόμο 509/47 “Περί προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος”. Ακολούθησαν συλλήψεις 1.400 δημοκρατών στην Αθήνα – Πειραιά. Τους μήνες Φλεβάρη – Μάρτη έγιναν 5.000 συλλήψεις σ’ όλη την Ελλάδα.

1948

30/01: Δολοφονείται στο Νέο Δελχί ο Μαχάτμα Γκάντι.


9/02: ανταρτική δύναμη υπό τον Νίκο Τριανταφύλλου φτάνει κρυφά έξω από τη Θεσσαλονίκη και ρίχνει στην πόλη δεκάδες βλήματα πυροβολικού, προκαλώντας πανικό και σύγχυση σε αρχές και κατοίκους.

10/02: Συνομιλίες του Στάλιν στη Μόσχα για τον ελληνικό εμφύλιο, με αντιπροσωπείες των κομμουνιστικών κομμάτων της Βουλγαρίας και της Γιουγκοσλαβίας. Στη συνάντηση εκείνη, μετείχαν από την σοβιετική ηγεσία οι Στάλιν, Μολότοφ, Ζντάνοφ, Μαλένκοφ, Σουσλόφ και Ζόριν. Από τη Γιουγκοσλαβική οι Τζίλας, Καρντέλι και Ζόριν. Και από τη Βουλγαρική οι Δημητρόφ, Κολάροφ και Κοστόφ. Μια καταγραφή εκείνης της επίμαχης συζήτησης, η οποία έγινε στο Κρεμλίνο, σχετικά με την ένοπλη εξέγερση στην Ελλάδα, έχουμε στο απόρρητο ημερολόγιο του Γκιόργκι Δημητρόφ που κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα από τις εκδόσεις “Καστανιώτη”. Και μάλλον η απόδοση του περιεχομένου της συζήτησης, θα πρέπει να θεωρηθεί ως η πιο σωστή και πιο αξιόπιστη, δεδομένου ότι κρατήθηκαν γι’ αυτή στενογραφημένα πρακτικά, με ευθύνη του τότε Γραμματέα του Βουλγαρικού Κ.Κ. Τράϊτσο Κοστόφ.

Οπως προκύπτει από το ημερολόγιο του Δημητρόφ, ο Στάλιν αρκετά ωμά και απροσχημάτιστα, προδιέγραψε την πορεία που στο εξής θα έπρεπε να ακολουθηθεί σχετικά με το αντάρτικο κίνημα στην Ελλάδα. Πρώτα απ΄ όλα, ο ηγέτης του Κρεμλίνου, εξέφρασε αμφιβολίες σχετικά με το ενδεχόμενο επικράτησης των ανταρτών του “Δημοκρατικού Στρατού”, αλλά και υπέδειξε ότι “θα πρέπει να συρρικνωθεί το αντάρτικο κίνημα”, δεδομένου ότι σε μία τέτοια περίπτωση “εάν συρρικνωθεί το αντάρτικο κίνημα, δεν θα έχουν αφορμή” οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί να επιτεθούν στη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία. (!)

Γκεόργκι Δημητρόφ, “Σελίδες από το απόρρητο ημερολόγιο”, Επιμέλεια Σπύρου Κουζινόπουλου, Εκδ. Καστανιώτη 1999


24/02: Φτάνει στην Αθήνα ο στρατηγός Βαν Φλητ, διοικητής της Αμερικανικής Στρατιωτικής Συμβουλευτικής και Προγραμματικής Ομάδας, για να βοηθήσει τις κυβερνητικές δυνάμεις κατά των ανταρτών. Ύστερα από το “δόγμα Τρούμαν”, που συνοδεύτηκε και από το “Σχέδιο Μάρσαλ”, το οποίο εξαγγέλθηκε στα τέλη του 1947, άρχισε ο εντατικός εξοπλισμός του στρατού από τις ΗΠΑ, με σύγχρονα όπλα, αεροπλάνα, τανκς και άλλο υλικό. Ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση των εθνικών στρατιωτικών δυνάμεων, είχε ο στρατηγός Βαν Φλιτ, που έφτασε στην Ελλάδα το Φεβρουάριο του 1948, ως επικεφαλής της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής. Με τη βοήθεια των Αμερικανών στρατιωτικών συμβούλων, η κυβέρνηση της Αθήνας πήρε μέτρα οργάνωσης του στρατού, ανέβασε τη δύναμη του σε 132.000 άνδρες και αύξησε τη δύναμη της Εθνοφρουράς σε 50.000 άνδρες.

29/02-1/03 Η σφαγή των 300. Στο Α΄ Τάγμα Μακρονήσου οργανώθηκε μια δολοφονική προβοκάτσια, με 300 και πλέον νεκρούς κρατούμενους στρατιώτες και εκατοντάδες τραυματίες (επίσημα ανακοινώθηκαν 17 νεκροί και 61 τραυματίες). Η σφαγή έλαβε χώρα δύο μήνες μετά την ανακήρυξη από τους αντάρτες της προσωρινής “κυβέρνησης του βουνού”. Η ηθική ευθύνη για αυτή την μαζική δολοφονία αποδίδεται σε πολιτικούς της εποχής, όπως ο Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Κι αυτό διότι αφενός ανέχθηκαν ή και εκθείαζαν με τις δηλώσεις τους το “αναμορφωτήριο”, αφετέρου κανείς απ’ αυτούς έπραξε οτιδήποτε με πολιτική του παρέμβαση προκειμένου οι υπεύθυνοι του εγκλήματος να λογοδοτήσουν. Αντιθέτως, παραπέμφθηκαν σε δίκη τα θύματα.


3/03: το ΚΚΚΕ πρότεινε στην κυβέρνηση της Αθήνας, μέσω του Τσουδερού, την εξής λύση: «Να αναγνωριστεί η Ελλάδα σαν ουδέτερη χώρα μέσα στα πλαίσια του ΟΗΕ. Στη συνέχεια να σχηματιστεί κυβέρνηση κοινής εμπιστοσύνης, δίχως τον όρο να συμμετέχει το ΚΚΕ σ’ αυτήν. Η κυβέρνηση να προχωρήσει σε γενική αμνηστία και ελεύθερες εκλογές». Η απάντηση της κυβέρνησης της Αθήνας στις προτάσεις της Π.Δ.Κ, την οποία υπαγόρευσαν οι Αμερικανοί, ήταν η ακόλουθη: «το κράτος δεν συζητεί και δεν συνθηκολογεί».

7/03: Επίσημη ανακήρυξη της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα και εγκατάσταση ελληνικής πολιτικής διοίκησης.

10/03: συνήλθε στο Παρίσι Διεθνής Διάσκεψη των Επιτροπών Βοήθειας προς τον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό.

17/03: Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Γαλλία και Μ. Βρετανία υπογράφουν τη Συμφωνία των Βρυξελλών, προάγγελο του ΝΑΤΟ.


15/04: Το Α΄ Σώμα Στρατού υπό την ηγεσία του αντιστράτηγου Θρασύβουλου Τσακαλώτου αρχίζει εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού στην περιοχή της Ρούμελης. Η επιχείρηση έχει την κωδική ονομασία «Χαραυγή».


1/05: Δολοφονήθηκε στην Αθήνα, την ώρα που έβγαινε από την εκκλησία του Αγίου Καρύτση, ο υπουργός Δικαιοσύνης Χρήστος Λαδάς. Από τους περαστικούς, συνελήφθη ο ηλικίας 22 χρόνων Ευστράτιος Μουτσογιάννης, ο οποίος φορώντας παραπλανητικά στολή σμηνίτη, έριξε χειροβομβίδα και τραυμάτισε θανάσιμα τον υπουργό.

7/05: Ο υπουργός Δημόσιας Τάξης και προσωρινά της Δικαιοσύνης Ρέντης σε δηλώσεις του στον ανταποκριτή του Ρόιτερ αναφέρει μεταξύ άλλων και τα εξής: «Εκ των 2.961 Ελλήνων καταδικασθέντων εις θάνατον… είχον εκτελεσθεί 157 προ της 1ης Μαΐου του τρέχοντος έτους. Μετά την 1η Μαΐου εξετελέσθησαν 24 εις τας Αθήνας και 19 σήμερον στην Αίγινα».

14/05: Το Ισραήλ κηρύσσει την ανεξαρτησία του στα εδάφη του που βρίσκονταν υπό βρετανική εντολή.

16/05: Ο βαρκάρης Λάμπρος Αντώναρος βρίσκει να επιπλέει στο θαλάσσιο χώρο της Θεσσαλονίκης το πτώμα του αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, απεσταλμένου του CBS για την κάλυψη του Εμφυλίου Πολέμου. Γρήγορα διαπιστώνεται ότι πρόκειται για δολοφονία. Για τη δολοφονία του θεωρήθηκε ύποπτος και τελικά καταδικάστηκε ο δημοσιογράφος Στακτόπουλος, χωρίς όμως ποτέ να αποδειχθεί η ενοχή του.


14/06-21/08: Διεξάγονται σκληρές μάχες στη Βόρεια Πίνδο, σε εφαρμογή του σχεδίου “Κορωνίς”. Στο Γράμμο η κυβέρνηση παράταξε το σύνολο σχεδόν των στρατιωτικών δυνάμεων της, περί τις 80 χιλιάδες άνδρες. Ο ΔΣΕ αντιπαράταξε 11.000 μαχητές. Ο κυβερνητικός στρατός διέθεται απέναντι στο Δημοκρατικό Στρατό συντριπτική υπεροχή, που έφτανε στη δύναμη ανδρών το 10 προς 1 και στο πολεμικό υλικό το 50 προς 1. Οι επιχειρήσεις αυτές κράτησαν 70 μέρες. Παρά τη συντριπτική, όμως, υπεροχή του σε άνδρες και πολεμικά μέσα, ο κυβερνητικός στρατός δεν πέτυχε το στρατηγικό του σκοπό και είχε σοβαρές απώλειες, ενώ οι αντάρτες ελίχτηκαν προς το Βίτσι.

21/06: Η Columbia λανσάρει τον πρώτο δίσκο 33 1/2 στροφών από βινύλιο. Ήταν δημιουργία του δρ. Πίτερ Γκόλντμαρκ.

28/06: Η ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ αποκηρύσσει το στρατάρχη Τίτο και το ΚΚ της Γιουγκοσλαβίας. Η απόφαση αυτή θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στον ελληνικό Εμφύλιο, αφού σύντομα ο Τίτο θα κλείσει τα σύνορα στο Δημοκρατικό Στρατό.


28-29/07: Κατά τη, διάρκεια της μεγάλης μάχης του Γράμμου, συνήλθε η 4η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Στην Απόφαση της εξακολουθούσε να επικρατεί, το πνεύμα της υποτίμησης των δυνάμεων του αντιπάλου και της υπερτίμησης των λαϊκών δυνάμεων. Π.χ. τονιζόταν, ότι «το καθεστώς της αμερικανοκρατίας και ο μοναρχοφασισμός ποτέ δεν περνούσαν τέτοια ολόπλευρη κρίση, που την κύρια πηγή της την έχει στα χτυπήματα που τους καταφέρνει ο ΔΣΕ». «Το μοναρχοφασισμό — υπογραμμιζόταν σ’ άλλο σημείο της Απόφασης — από παντού τον κυκλώνει η χρεωκοπία. Ποτέ η αντικειμενική κατάσταση δεν ήταν τόσο ευνοϊκή για να χτυπηθεί αποφασιστικά η μοναρχοφασιστική ληστρική σφηκοφωλιά».


27/08: με διάταγμα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, άρχισε η μετατροπή των ανταρτικών σχηματισμών σε τακτικές μονάδες, όπως είχε αποφασίσει η 3η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Τα αρχηγεία ονομάστηκαν μεραρχίες. Σχηματίστηκαν συνολικά 9 μεραρχίες. Η 1η της Θεσσαλίας, η 2η της Ρούμελης, η 3η της Πελοποννήσου, η 4η και η 6η της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, η 8η της Ηπείρου, η 9η, 10η και 11η της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Ταυτόχρονα πάρθηκαν μέτρα για τη βελτίωση της πολιτικής δουλειάς στο Δημοκρατικό Στρατό. Καθιερώθηκε ο θεσμός του Πολιτικού Επιτρόπου.


3/09: Ο πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας Τίτο διατάσσει την εκκένωση του στρατοπέδου υποδοχής προσφύγων από την Ελλάδα και την εκπαίδευση του Δημοκρατικού Στρατού.


12/11: Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης του Κόμματος των Φιλελευθέρων ορκίζεται πρωθυπουργός, επικεφαλής κυβέρνησης συνεργασίας ανάμεσα στους Λαϊκούς και τους Φιλελεύθερους. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, στρατηγός Μάρσαλ, που έφτασε στην Αθήνα το Νοέμβριο του 1948, αξίωσε το σχηματισμό ευρείας αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης απ’ όλα τα κόμματα, για την πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση του ΔΣΕ. Υπό το βάρος και των στρατιωτικών αποτυχιών στο Βίτσι, η κυβέρνηση παραιτήθηκε και στις 12 Νοεμβρίου ορκίστηκε νέα, υπό τον Θ. Σοφούλη. Στη νέα κυβέρνηση Σοφούλη πήραν μέρος, εκτός του Κ. Τσαλδάρη, και οι Σ. Βενιζέλος, Γ. Παπανδρέου και Π. Κανελόπουλος. Επίσης, οι Σπύρος Μαρκεζίνης, Κ. Καραμανλής, Στ. Στεφανόπουλος, Κ. Τσάτσος, Ευάγ. Αβέρωφ και άλλοι πολιτικοί παράγοντες. Αρχιστράτηγος των Ενόπλων Δυνάμεων διορίστηκε ο Αλέξανδρος Παπάγος, που του ανέθεσαν την αποφασιστική αναμέτρηση με το ΔΣΕ.


10/12: Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθετεί την Παγκόσμια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

19/12: Τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο “Περιστερά” για την εκκαθάριση της Πελοποννήσου. Στην εκστρατεία παίρνουν μέρος 44.000 άνδρες του στρατού υπό τον στρατηγό Τσακαλώτο. Ο στρατηγός Τσακαλώτος απομόνωσε όλη την περιοχή της Πελοποννήσου από την υπόλοιπη Ελλάδα, αποκόβοντας τις οδικές συγκοινωνίες, και ο στρατιωτικός διοικητής Θ. Πεντζόπόυλος διέταξε τη σύλληψη όλων των θεωρούμενων σαν αριστερών στις πόλεις και την ύπαιθρο και την αποστολή τους στη Μακρόνησο. 4.500 πολίτες πιάστηκαν από τις αστυνομικές αρχές μόνο σε μια νύχτα (27 Δεκέμβρη 1948) και στάλθηκαν στο Μακρονήσι και στο Τρίκερι. Η 3η Μεραρχία του ΔΣΕ (Πελοποννήσου), αν και εξαντλημένη και χωρίς τα απαιτούμενα πολεμοφόδια, πρόβαλε σθεναρή αντίσταση μέχρι τέλους.

0/12:Εκδηλώνεται σύγκρουση μεταξύ Ζαχαριάδη-Βαφειάδη και το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ κατηγορώντας το στρατηγό Μάρκο για “αντικομματική, φραξιονιστική δραστηριότητα”, τον καθαιρεί από πρωθυπουργό της ΠΔΚ και αρχηγό του ΔΣΕ, και τον διαγράφει από το κόμμα.

1949

14/01: Τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού κατέλαβαν πολλές μικρές πόλεις και κωμοπόλεις (Εράτυρα, Μάκρη, Ποντοκώμη, Φέρες, Πτολεμαΐδα, Βουλγαρέλι). Άλλα τμήματα του χτύπησαν τη Νάουσα και την κατέλαβαν.

20/01: Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης σχηματίζει την τέταρτη κατά σειρά μεταπολεμική του κυβέρνηση με την είσοδο σε αυτή μεταξύ των άλλων και των: Κ. Τσαλδάρη, Σ. Βενιζέλου, Γ. Παπανδρέου, Π. Κανελλόπουλου, Σ. Μαρκεζίνη, Κ. Καραμανλή, Στ. Στεφανόπουλου, Κ. Τσάτσου, Ευ. Αβέρωφκ.α.

21/01: Οι δυνάμεις της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ με διοικητή το Χαρίλαο Φλωράκη (καπετάν Γιώτη) και της 2ης Μεραρχίας με διοικητή τον Γιάννη Αλεξάνδρου (καπετάν Διαμαντή), κατέλαβαν το Καρπενήσι.

30-31/01: συνήλθε η 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Η Ολομέλεια, υπερεκτίμησε τις επιτυχίες του ΔΣΕ το 1948 – αρχές 1949 (Γράμμος – Μάλι Μάδι – Καρπενήσι κ.ά.) και διαπίστωσε ό,τι «πλησιάσαμε ακόμη πιο πολύ στην αποφασιστική καμπή στην εσωτερική μας εξέλιξη, καμπή που μπορεί να τη φέρει μόνο ο νικηφόρος αγώνας του ΔΣΕ…». Οι αυταπάτες αυτές της ηγεσίας του ΚΚΕ, εμπόδιζαν την ΚΕ να δει αντικειμενικά την πραγματικότητα, να δει τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων, και να αναζητήσει μια διέξοδο πριν τη μοιραία ήττα.

Επίσης η 5η Ολομέλεια διέπραξε το σοβαρό λάθος της αλλαγής του στρατηγικού σκοπού του Κόμματος, προσανατολίζοντας το προς τη σοσιαλιστική επανάσταση. Διατύπωσε ακόμα τη θέση, ότι «ο σλαβομακεδονικός λαός σαν αποτέλεσμα της νίκης του ΔΣΕ θα βρει την πλήρη εθνική αποκατάσταση του», γεγονός που σήμαινε την επαναφορά της λαθεμένης θέσης του 1924 για το Μακεδονικό.

Η Ολομέλεια καθαίρεσε το Μάρκο Βαφειάδη από μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και τον διέγραψε από μέλος του Κόμματος. Καθαίρεσε το Ν. Ρουμελιώτη, από αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ και τον διέγραψε από μέλος του ΚΚΕ, σαν λιποτάχτη του Κόμματος και του αγώνα. Καθαίρεσε επίσης τα τακτικά μέλη της ΚΕ Θανάση Χατζή και Μήτσο Βατουσιανό, καθώς και τα αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ Μιχάλη Τσάντη και Φώκο Βέττα. Αποφάσισε να γίνουν από αναπληρωματικά, τακτικά μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ: ο Γιώργης Βοντίτσιος (Γούσιας), ο Κώστας Καραγιώργης, ο Βαγγέλης Βασβανάς, ο Βασίλης Κότσάβρας και ο Κώστας Κολιγιάννης. Και προσέλαβε σαν αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ το Στέφανο Γκιουζελη και το Χαρίλαο Φλωράκη. Η Ολομέλεια ενέκρινε την απόφαση του Π Γ της ΚΕ του ΚΚΕ (28-8-1948) για τη δημιουργία Πολεμικού Συμβουλίου. Αποφάσισε τον ανασχηματισμό της ΠΔΚ και εξέλεξε νέο Π Γ της ΚΕ του ΚΚΕ, από τους: Ν. Ζαχαριάδη, Γ. Ιωαννίδη, Μ. Παρτσαλίδη, Β. Μπαρτζιώτα, Μ. Βλαντά σαν τακτικά μέλη. Και τους: Λ. Στρίγκο, Π. Ρούσο και Γ. Βοντίτσιο (Γούσια), αναπληρωματικά.


4/02: Ο ραδιοφωνικός σταθμός της «Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης» αναγγέλλει τα εξής: «Η Πέμπτη Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, παίρνοντας υπόψη της ότι πολλούς μήνες οι σύντροφοι Χρύσα Χατζηβασιλείου και Μάρκος Βαφειάδης ήταν βαριά άρρωστοι και δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στα καθήκοντα που τους είχε αναθέσει η ΚΕ του ΚΚΕ, αποφάσισε ομόφωνα να τους απαλλάξει από κάθε κομματική δουλειά. Λεύτερη Ελλάδα, Γράμμος, 31 Γενάρη 1949».

11/02: Αποτυγχάνει επίθεση των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού για την κατάληψη της Φλώρινας. Ο ΔΣΕ είχε βαρείες απώλειες σε άνδρες.

20/02: στα μπουντρούμια της Γενικής Ασφάλειας στην Αθήνα δολοφονήθηκε ο Μήτσος Παπαρήγας.


2/04: Ο επιθετικός ελιγμός των ανταρτών στη Βόρεια Πίνδο σημειώνει επιτυχία και οδηγεί στην ανακατάληψη του Γράμμου. Ισχυρές δυνάμεις του ΔΣΕ, εξορμώντας από το Βίτσι, αιφνιδίασαν τον κυβερνητικό στρατό, διέσπασαν τη διάταξη του, κατέλαβαν πέντε υψώματα και ενίσχυσαν τις δυνάμεις του ΔΣΕ, που είχαν διαχειμάσει στο Γράμμο. Ο πετυχημένος επιθετικός ελιγμός για την ανακατάληψη του Γράμμου, μετρίασε την αρνητική επίδραση της αποτυχίας της Φλώρινας στο ηθικό των μαχητών του ΔΣΕ.

3/04: Ανασχηματίζεται η Π.Δ.Κ. με τους : Δ. Παρτσαλίδη (Πρόεδρο), Γ. Ιωαννίδη, Π. Ρούσσο, Μ. Βλαντά, Β. Μπαρτζιώτα, Λ. Στρ’ιγκο, Κ. Καραγιώργη, Μ. Παπαδημήτρη, Σ. Σαββίδη, Μ. Πορφυρογένη, Π. Αβδελίδη, Π. Κόκκαλη, Γ. Τσαπακίδη, Π. Μητρόφσκυ, Γ. Βουρνά, Α. Γκρόζο και Σ. Γκότσεφ. Η ανασχηματισμένη ΠΔΚ απηύθυνε (20-4-49) έκκληση στον ΟΗΕ, στο Παγκόσμιο Συνέδριο των οπαδών της Ειρήνης και σ’ όλους τους δημοκρατικούς λαούς του κόσμου για το σταμάτημα της αιματοχυσίας στην Ελλάδα, που κατέληγε με τη δήλωση; «Για να πετύχουμε ειρήνη και γαλήνη στην Ελλάδα, είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τις πιο μεγάλες υποχωρήσεις». Και στις 27 του ίδιου μήνα δήλωσε για μια ακόμα φορά, πως η ΠΔ είναι έτοιμη να κάνει όλες τις δυνατές υποχωρήσεις για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα.

4/04: Δώδεκα έθνη υπογράφουν τη Διακήρυξη του Βορείου Ατλαντικού, δημιουργώντας το ΝΑΤΟ.

14/04: Πέμπτη κατά σειρά κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη (θάνατος Σοφούλη στις 24 Ιουνίου του 1949).


1/05:Αρχίζουν ευρείας έκτασης εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη Ρούμελη και μετά τη διάλυση των ανταρτικών τμημάτων, ο κύριος όγκος των δυνάμεων του στρατού στρέφεται προς τα Άγραφα, ενώ το Γ΄Σώμα Στρατού ξεκαθαρίζει την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Ο κυβερνητικός στρατός, απερίσπαστος πια ουσιαστικά, αφού είχε ήδη αντιμετωπίσει τις βασικές δυνάμεις του ΔΣΕ στη Νότια και την Κεντρική Ελλάδα και είχε εξασφαλίσει τα νώτα, συγκέντρωσε μπροστά στο Βίτσι – Γράμμο μια στρατιά, που έφτανε τις 150 χιλιάδες άντρες. Απέναντι σ’ αυτή την μεγάλη δύναμη, ο ΔΣΕ είχε να αντιπαρατάξει 12 χιλιάδες μαχητές.


24/06: Πεθαίνει ο πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης. Πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Α. Διομήδης.


10/07: Ο Τίτο ανακοινώνει ότι κλείνει τα σύνορα της Γιουγκοσλαβίας με την Ελλάδα, προκειμένου να αποτρέψει τη διακίνηση ανταρτών διαμέσου των γιουγκοσλαβικών συνόρων. Γεγονός που έκανε το Ζαχαριάδη να επιτεθεί ευθέως κατά των ηγετών του Βελιγραδίου, κατηγορώντας τους ότι δίνουν βοήθεια στα ελληνικά κυβερνητικά στρατεύματα και ότι σχεδιάζουν την ήττα των ανταρτών.

23/07: Ο Τίτο διέταξε τη διάλυση των ανταρτικών στρατοπέδων και νοσοκομείων του «Δημοκρατικού Στρατού» που λειτουργούσαν σε γιουγκοσλαβικό έδαφος.


16/08: Τα κυβερνητικά στρατεύματα ολοκληρώνουν τις κυκλωτικές κινήσεις τους στον ορεινό όγκο του Βίτσι, εξαναγκάζοντας ισχυρές δυνάμεις των ανταρτών να υποχωρήσουν στην Αλβανία.

24/08: Ιδρύεται το ΝΑΤΟ.

25/08: Στις 5.30 το πρωί, ο στρατός άρχισε την τελική επίθεση στο Γράμμο. Η αντίσταση των ανταρτών υπήρξε σκληρή αλλά μάταιη.

26/08: Η IX μεραρχία υπερκέρασε τη γραμμή άμυνας των ανταρτών και εισχώρησε στα μετόπισθεν κατά μήκος των αλβανικών συνόρων.

28/08: Αρχίζει η σύμπτυξη των ανταρτικών δυνάμεών και η υποχώρησή τους προς την Αλβανία.

29/08: Λήγει ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα. Το Βίτσι «πέφτει» στις δυνάμεις του Εθνικού Στρατού από τους αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού που το υπερασπίζονται. Με την πτώση και του υψώματος Κάμενικ τελειώνει ουσιαστικά ο Εμφύλιος Πόλεμος.


15/09: Αναγγέλλεται από τον ραδιοφωνικό σταθμό «Ελεύθερη Ελλάδα» η λήξη των εχθροπραξιών του Εμφυλίου Πολέμου.

21/09: Δημιουργείται η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, γνωστότερη ως Δυτική Γερμανία, από τις τρεις κατοχικές δυνάμεις που την ελέγχουν (Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ).


7/10: Δημιουργείται στη ρωσική ζώνη κατοχής της Γερμανίας η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, γνωστή ως Ανατολική Γερμανία. Ο Βίλχελμ Πικ γίνεται πρώτος πρόεδρος του νεοσύστατου κράτους, ενώ ο Ότο Γκρέτβιλ αναλαμβάνει την πρωθυπουργία.


0/10: 6η Ολομέλεια του ΚΚΕ. Στην Πολιτική Απόφαση τίθεται το ζήτημα της ισοτιμίας ελληνικού και σλαβομακεδονικού λαού.

15/10: Επίσημη λήξη του Εμφυλίου. Οι συνέπειες του εμφυλίου στα τρία χρόνια της διάρκειάς του θα είναι οδυνηρές. Ο αριθμός των θυμάτων σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, έφτασε στα 154.000 άτομα. Οι απώλειες του κυβερνητικού στρατού, όπως αναφέρονται στις στατιστικές του Γενικού Επιτελείου Στρατού, έφτασαν στους 15.969 νεκρούς, στους 37.557 τραυματίες και τους 2.001 αγνοούμενους, δηλαδή συνολικά 55.527 άνδρες. Οι απώλειες των ανταρτών του “Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας” ήταν 38.839 νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι και 20.128 αιχμάλωτοι. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, καταστράφηκαν 47.000 κατοικίες, 240 βιομηχανικές επιχειρήσεις και νοσοκομεία, 930 γέφυρες, 1.650 σχολεία. Εξοντώθηκαν 1.500.000 ζώα. Μία από τις οδυνηρές συνέπειες του εμφυλίου πολέμου, ήταν η δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού πολιτικών προσφύγων. Στην αναγκαστική εξορία βρέθηκαν για πολλά χρόνια περισσότερα από 57.000 άτομα. Από αυτούς, περίπου 17.000 εγκαταστάθηκαν στην πρώην Σοβιετική Ένωση, κυρίως στην Τασκένδη και σε άλλες πόλεις του Ουζμπεκιστάν. Στην Τσεχοσλοβακία αρχικά εγκαταστάθηκαν 13.000 πολιτικοί πρόσφυγες, στη Ρουμανία 9.300, στην Ουγγαρία 7.500 και οι υπόλοιποι στη Βουλγαρία και στη Γιουγκοσλαβία. Ο μεγαλύτερος αριθμός των πολιτικών προσφύγων επέστρεψε στην Ελλάδα μετά το 1982, όταν η κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου αναγνώρισε την Εθνική Αντίσταση

28/10: Απονέμεται τελικά ο τίτλος του στρατάρχη στον Αλέξανδρο Παπάγο.


16/12: Αίρεται ο στρατιωτικός νόμος στις περισσότερες περιοχές της χώρας.

1950

15 & 22/01: Δημοψήφισμα, που οργανώνεται από την Εκκλησία της Κύπρου, μεταξύ των Ελληνορθόδοξων και Κυπρίων για το θέμα της «ένωσης» (με την Ελλάδα) 96% ψηφίζουν υπέρ της Ένωσης.

14/01: ίδρυση της ΕΠΕΚ


5/03:Οι πρώτες μετεμφυλιακές βουλευτικές εκλογές έγιναν με απλή αναλογική και δεν ανέδειξαν αυτοδύναμη κυβέρνηση. Οι εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 διεξήχθησαν από υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ιωάννη Θεοτόκη με το σύστημα της απλής αναλογικής του 1946 με μικρές τροποποιήσεις, (περιορισμός αριθμού εδρών από 354 σε 250). Στον πολιτικό χώρο της Δεξιάς πρώτο κόμμα αναδείχτηκε το Λαϊκό Κόμμα υπό τον Κ. Τσαλδάρη με 18,8 των ψήφων (62 έδρες). Διάφορα άλλα κόμματα της δεξιάς έλαβαν μικρότερα ποσοστά (περίπου 18% των ψήφων και 24 έδρες). Το συνολικό ποσοστό των κομμάτων της Δεξιάς όμως συγκριτικά με τις εκλογές του 1946 μειώθηκε σημαντικά, από 68% σε 35%. Το Κέντρο το εκπροσωπούσαν τρία κόμματα (Φιλελεύθεροι με αρχηγό τον Σ. Βενιζέλο, ΕΠΕΚ με αρχηγό τον Πλαστήρα και ΔΣΚ με αρχηγό τον Γ. Παπανδρέου) και έλαβαν συνολικό ποσοστό 44,3% και 136 έδρες συνολικά. Η Αριστερά παρουσιάστηκε στις εκλογές με το σχήμα της Δημοκρατικής Παράταξης (Δ.Π.) που ιδρύθηκε στις 2 Φεβρουαρίου από τον Αλ. Σβώλο (Σ.Κ.-ΕΛΔ), τον Σ. Χατζήμπεη (Αριστεροί Φιλελεύθεροι) και τον Ι. Σοφιανόπουλο που είχαν ήδη συνεργαστεί με το ΕΑΜ στο δημοψήφισμα του 1946. Η Δ.Π. είχε και την υποστήριξη του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ, υπό τον Νίκο Πλουμπίδη, που ήδη από τα τέλη του 1949 προωθούσαν την συγκρότηση ενός “Δημοκρατικού Μετώπου”. Η υποστήριξη αυτή του ΚΚΕ εκφράστηκε τελικά με την “πριμοδότηση” ορισμένων υποψηφίων της Δ.Π., κυρίως στα αστικά κέντρα. Η Δ.Π. συγκέντρωσε τελικά το 9,70% των ψήφων και 18 έδρες.

8/03: Ο στρατάρχης Βοροσίλοβ ανακοινώνει ότι η Σοβιετική Ένωση κατασκεύασε ατομική βόμβα.


9/05: Ο Ρομπέρ Σουμάν παρουσιάζει την πρότασή του για τη δημιουργία της ενωμένης Ευρώπης. Η πρότασή του αυτή, που έμεινε στην ιστορία ως «Διακήρυξη Σουμάν» θεωρείται ότι συνεισέφερε στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.


25/06: Αρχίζει ο κορεατικός πόλεμος, με την εισβολή της Βορείου Κορέα στη Νότιο Κορέα.


14/10: 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ στην προσφυγιά…. Η 3η Συνδιάσκεψη που έγινε τον Οκτώβρη του 1950, εξέτασε όλη την πορεία του ΚΚΕ στη δεκαετία του ’40, ενέκρινε την πολιτική γραμμή που είχε ακολουθηθεί στις γενικές της κατευθύνσεις, καταδίκασε τη Συμφωνία της Βάρκιζας και κατέληξε σε εκτιμήσεις για τις αιτίες της ήττας του ΔΣΕ.

20/10: Ο Μακάριος Γ’, επίσκοπος Κιτίου, εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος Κύπρου


3/12: Πόλεμος Κορέας – Αποστολή ελληνικού εκστρατευτικού σώματος. Eλληνικό σμήνος μετέβη στο θέατρο των επιχειρήσεων, ενώ στις 9 Δεκεμβρίου ελληνικό τάγμα αποβιβάστηκε στο λιμάνι του Πουσάν στην Νότια Κορέα και εντάχθηκε στο 7ο σύνταγμα Ιππικού της Αμερικανικής Μεραρχίας.

31/12: Απονέμεται χάρη στον δοσίλογο πρωθυπουργό Λογοθετόπουλο και σε τέσσερις ακόμα υπουργούς της κατοχής.

20/12: Ο Νίκος Μπελογιάννης αναπληρωματικό μέλος τη Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ συλλαμβάνεται στο σπίτι του Τ. Καλοφωλιά (του κατοπινού εκδότη της οικονομικής εφημερίδας ΕΞΠΡΕΣ). Έχει έρθει στην Ελλάδα κρυφά τον Ιούλιο, με σκοπό να ανασυστήσει τις οργανώσεις του παράνομου τότε ΚΚΕ στην Αθήνα, που είχαν διαλυθεί από τις συλλήψεις πολλών στελεχών του.

Σύνταξη: Γιώργος Αγοραστάκης

Back To Top