TΑΤΙΑΝΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
«Το πιανιστικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη»
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η εισήγησή αυτή με θέμα το πιανιστικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη είναι απόρροια πολυετούς ακαδημαϊκής μελέτης και ερμηνευτικής εμπειρίας, σε στενή συνεργασία με τον δημιουργό, γεγονός καθοριστικό για την αποκωδικοποίηση, κατανόηση και απόδοση της μουσικής του.
Το μουσικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη, πλούσιο σε όγκο, σε φόρμες και θεματολογία, είναι ευρέως γνωστό και καταξιωμένο στο σύνολό του. Τα συμφωνικά του έργα έχουν επανειλημμένα φιλοξενηθεί σε αίθουσες διεθνούς κύρους, και έχουν ερμηνευτεί από μερικές από τις μεγαλύτερες ορχήστρες του κόσμου, ενώ μουσικολόγοι, μελετητές και κριτικοί το έχουν κατατάξει στη σελίδα των κορυφαίων σύγχρονων συνθετών του 20ου αιώνα.
Σε αντίθεση με το δημοφιλή χαρακτήρα πολλών του έργων, τα έργα για πιάνο και πιάνο με ορχήστρα δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό και δεν παρουσιάζονται συχνά σε προγράμματα συναυλιών. Στην πραγματικότητα η αξία τους είναι πολυσήμαντη, καλύπτουν ευρεία χρονική έκταση και μαρτυρούν την μουσική εξέλιξη ενός χαρισματικού συνθέτη μέσα από πλήθος ερεθισμάτων, ιστορικών βιωμάτων και μουσικών εμπειριών. Αναδεικνύουν τη λιγότερο γνωστή του πλευρά, αυτή του εγκεφαλικού, βαθυστόχαστου, σύγχρονου και ιδιωματικού συνθέτη, που συνδυάζει την ‘άρτια τεχνική’ με την ‘αληθινή έμπνευση’. Το μεγαλύτερο μέρος των έργων για πιάνο προέρχεται από την πρώτη δημιουργική περίοδο του Μίκη Θεοδωράκη (1940-59), αποδεικνύει εξέχουσες ικανότητες στη δημιουργία μινιατούρας και την οικονομία εκφραστικών μέσων, πέρα από τις μεγάλες φόρμες που χαρακτηρίζουν τα συμφωνικά και λυρικά του έργα. Αναδεικνύουν τον χαρακτήρα του πιάνου, βασικό όργανο του συνθέτη, ως σύγχρονο δεξιοτεχνικό ερμηνευτικό μέσο, άλλοτε αυτόνομο, άλλοτε ως καθοριστικό μέλος της σύγχρονης συμφωνικής ορχήστρας και άλλοτε να δεσπόζει σολιστικά συμπράττοντας με αυτήν. Το πιανιστικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη είναι πολυδιάστατο, δυναμικό, πρωτότυπο, συναρπαστικό, και αποτυπώνει τις ανησυχίες, τις επιρροές, και τελικά την εξέλιξη του προσωπικού μουσικού ύφους του συνθέτη.
Τατιάνα ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ: Το πιανιστικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη
Κύριε Θεοδωράκη, κυρίες και κύριοι, είναι μεγάλη μου τιμή που βρίσκομαι εδώ σήμερα να παρουσιάσω ένα πολύ σημαντικό μέρος του μουσικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη. Ξεκίνησα τα ανακαλύπτω τα έργα για πιάνο 10 περίπου χρόνια πριν με το πέρας των σπουδών μου στο Λονδίνο και από τότε έχω πράγματι αφοσιωθεί σ’ αυτά. Δεν τα έχω μάλιστα αποχωριστεί ούτε στιγμή.
Η μελέτη τους έγινε σκοπός ζωής. Αποτελούν δε το αγαπημένο μέρος του ρεπερτορίου μου σε συναυλίες ανά τον κόσμο. Η πολυετής ακαδημαϊκή μελέτη των έργων αυτών στα πλαίσια ενός διδακτορικού, αλλά και η ερμηνευτική εμπειρία ήρθε να ολοκληρωθεί με τη στενή συνεργασία με το δημιουργό Μίκη Θεοδωράκη, σε μία μοναδική σχέση δασκάλου-μαθήτριας, μαέστρου, σολίστ, γεγονός καθοριστικό βέβαια για την αποκωδικοποίηση, την κατανόηση, αλλά και τελικά την απόδοση της μουσικής του.
Κορυφαία στιγμή σε αυτή τη συνεργασία, ήταν η συναυλία του Λονδίνου του 1998 όπου ο κ. Θεοδωράκης διηύθυνε τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου με αυτή την ιδιαίτερη πνοή που τον χαρακτηρίζει πάντα και με εμένα στο πιάνο, παίζοντας το σολιστικό μέρος του κονσέρτου για πιάνο και ορχήστρα.
Στο λίγο χρόνο που μου δίνεται, θα προσπαθήσω να εστιάσω στην ιδιαιτερότητα του πιανιστικού του έργου, καθώς και στην πολυσήμαντη αξία του και τη θέση βέβαια στο σύνολο της μουσικής δημιουργίας του. Σε αντίθεση με το δημοφιλή χαρακτήρα πολλών έργων του Μίκη Θεοδωράκη, τα έργα για πιάνο δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό και δεν παρουσιάζονται όσο συχνά θα τους άξιζε σε προγράμματα συναυλιών.
Αν βέβαια κανείς προσέξει την αναλογία του προς άλλα τμήματα του έργου του, θα διαπιστώσει πως αυτά στα οποία το πιάνο έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, δηλαδή τα έργα για σόλο πιάνο, αυτά για δύο πιάνα, καθώς και τα κονσέρτα για πιάνο και ορχήστρα, μόλις που ξεπερνούν το 10% της συνολικής μουσικής δημιουργίας του.
Όμως θα πρέπει να αναλογιστούμε συγχρόνως πως ο πολυγραφότατος Μίκης Θεοδωράκης, δημιούργησε ένα μουσικό έργο όχι μόνο βαθιά εμπνευσμένο, αλλά και πολυδιάστατο. Ένα έργο ιδιαίτερα πλούσιο σε όγκο, σε φόρμα, σε θεματολογία. Ένα έργο που ξεπερνά κατά πολύ τους 300 κύκλους όπου αν λάβουμε υπόψη μας ότι αυτοί απαρτίζονται με τη σειρά τους από πέντε ίσως έξι μέρη, κομμάτια, τότε ίσως πλησιάσουμε και τα δύο χιλιάδες έργα.
Επιπλέον είναι αξιοσημείωτο ότι ο Μίκης Θεοδωράκης καταπιάστηκε με όλες τις δυνατές φόρμες μουσικής σύνθεσης, απ’ τις μικρότερες, π.χ. τα πρελούδια, τα τραγούδια, ως τις πιο μνημειώδεις, ως τις μεγαλύτερες, τις όπερες και τα συμφωνικά έργα και αξιοποίησε βέβαια πλήθος ερμηνευτικών μέσων.
Εδώ έχουμε μία γενική ποσοτική εκτίμηση του συνολικού έργου ανά κατηγορία, κατά προσέγγιση μάλλον. Οι αριθμοί αναφέρονται σε κύκλους έργων όπως είπα και πριν και θα ήταν καλό να κρατήσουμε στο μυαλό μας ότι αυτοί οι κύκλοι απαρτίζονται από πολλά μέρη. Ξεκινώντας με το πιάνο, προσπάθησα αναλυτικά να αποτυπώσω ότι τα έργα στα οποία το πιάνο έχει πρωταγωνιστικό ρόλο είναι 23 στον αριθμό. Αυτό συμπεριλαμβάνει έργα για σόλο πιάνο, έργα για δύο πιάνα, ακόμα και για τέσσερα χέρια και βεβαίως τα κονσέρτα του για πιάνο, όπου το πιάνο δεσπόζει ουσιαστικά στην ορχήστρα.
Στη συνέχεια έχουμε 10 έργα στα οποία συνδυάζεται η πιανιστική γραφή με την ορχήστρα. Εδώ συμπεριλαμβάνω και τα κονσέρτα, αλλά και τα έργα αυτά που το πιάνο έχει τον ρόλο μέλους της ορχήστρας. Θα ήθελα να προχωρήσω με τη μουσική δωματίου, γιατί αυτό είναι πολύ σημαντικό, με βάση και αυτά που προανέφερε ο κ. Δεμερτζής.
Έχουμε 12 έργα μουσικής δωματίου στα οποία υπάρχει το πιάνο, μέσα σε ένα σύνολο περίπου 20 έργων, συμπεριλαμβανομένων βέβαια και των μικρών κομματιών, τις ελεγείες και της μικρότερης φόρμας έργα. Στη συνέχεια έχουμε γύρω στα 30 έργα έντεχνων τραγουδιών σε μορφή leader για φωνή και πιάνο. Αυτή είναι μια κατηγορία που εξακολουθεί να μεγαλώνει, καθότι ο συνθέτης είναι πολύ δημιουργικός και είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα κατηγορία.
Συνεχίζω με τα συμφωνικά έργα τα οποία είναι 41 στον αριθμό. Χορωδιακή μουσική, έχουμε 16 σπουδαία χορωδιακά έργα, 5 όπερες μεγαλειώδη έργα, 10 μπαλέτα, 5 ορατόρια, 35 σχεδόν έργα μουσικής για θέατρο και 12 ξεχωριστά για αρχαίο δράμα, 34 κινηματογραφικά σκορ και 75 περίπου τίτλους έντεχνων λαϊκών τραγουδιών.
Βέβαια εδώ θα έπρεπε να πω πως συγκρίνοντας ορισμένες απ’ αυτές τις κατηγορίες, π.χ. τις όπερες ή τα συμφωνικά έργα με τους κύκλους έντεχνων λαϊκών τραγουδιών, αντιλαμβανόμαστε ότι η ποσότητα μπορεί να είναι αντιστρόφως ανάλογη με τη σημασία τους, αν λάβουμε υπόψη όχι μόνο τη διάρκεια αυτών των έργων, αλλά και την πολυπλοκότητά τους.
Στην πραγματικότητα το πιάνο κατέχει μία πολύ σημαντική θέση στο σύνολο αυτής της δημιουργίας. Η παρουσία του είναι αισθητή σε όλες τις φάσεις της δημιουργικής πορείας του Μίκη Θεοδωράκη, μόνο που μεταβάλλεται ο ρόλος του, μεταλλάσσεται ο χαρακτήρας του ανάλογα με το όραμα και τις κατευθύνσεις του συνθέτη.
Απ’ τα αμιγώς πιανιστικά σολιστικά έργα της πρώτης δημιουργικής περιόδου 1940 με 1959, στα μετέπειτα ορχηστρικά έργα όπου το πιάνο αποτελεί μέρος της ορχήστρας και εδώ θα συμπεριλάβω το «Άξιον Εστί», το «Κάντο Χενεράλ», τη 2η αλλά και την 3η Συμφωνία, στους κύκλους έντεχνων τραγουδιών που προανέφερα για φωνή και πιάνο και τέλος το άκρως ρομαντικό 12μερές έργο Μέλος του 1998 για σόλο πιάνο, σε όλα αυτά τα έργα σ’ αυτό το ευρύ φάσμα, η διάσταση της πιανιστικής γραφής μεταβάλλεται αδιάκοπα.
Εδώ έχουμε έναν κατάλογο των έργων για σόλο πιάνο, με σημαντικότερα τα πρελούδια του 1947, τη Μικρή Σουίτα του ’54, τη Σονατίνα του ’55 και το Μέλος του 1998. Δύο σπουδαία έργα και δύο πιάνα, οι «Πασακάλιες», ένα σπουδαιότατο έργο που γράφτηκε στο Παρίσι το 1955 και «Ντονακλά» με ένα σύγχρονο ύφος, καθώς και βεβαίως τη μεταγραφή του συμφωνικού έργου του μπαλέτου «Αντιγόνη» για δύο πιάνα, επίσης στο Παρίσι το 1959. Έχουμε δύο έργα για τέσσερα χέρια, «το πανηγύρι της Α..» και το Πρελούδιο που είναι ο χορός του 1950.
Στη συνέχεια έχουμε έξι σημαντικότατα έργα, τα οποία παρουσιάζουν το πιάνο σε σολιστική μορφή, ξεκινώντας με τη Συμφωνιέτα, που η σύλληψη έγινε το ’47 ως σεξτέτο αν δεν απατώμαι και στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Συμφωνιέτα. Μετά έχουμε τη Σουίτα Νο 1, ένα σπουδαιότατο έργο, στο οποίο αναφέρθηκε νομίζω την πρώτη μέρα και ο κ. Σάμιος, σε μια σπουδαία βράβευση, ένα χρυσό μετάλλιο στο διαγωνισμό σύνθεσης της Μόσχας του ’57. Ένα πάρα πολύ δύσκολο έργο, του οποίου είχα επίσης την τύχη να ερμηνεύσω.
Συνεχίζω με δύο ημιτελή έργα τον «Αετό» και τον «Ελικώνα». Ο «Ελικώνας» ανακαλύφθηκε πολύ πρόσφατα και πάλι σε συνεργασία δική μου με τον κ. Θεοδωράκη και είναι ένα εκπληκτικό έργο, ένα πανέμορφο έργο. Έχουμε το συρτό χανιώτικο, ένα επίσης γοητευτικό έργο, που φοβάμαι πως έχει χαθεί η παρτιτούρα του για πιάνο και ορχήστρα. Και βεβαίως το διάσημο Πιάνο Κονσέρτο του 1957.
Στη συνέχεια αν προχωρήσουμε χρονολογικά, θα δούμε ότι απ’ το ’80 μέχρι και το ’92, το πιάνο δεν σταματά να αποτελεί μέρος της ορχήστρας, αυτή τη φορά όχι τόσο με πρωταγωνιστικό ρόλο, όμως με σημαντικό ρόλο. Στη Συμφωνία Νο 2 έχει ουσιαστικότατο ρόλο, στο «Κάντο Χενεράλ» επίσης και βέβαια στο «Άξιον Εστί» και στη Συμφωνία Νο 3 εξακολουθεί να είναι σημαντικό.
Επιπλέον θα ήθελα να πω ότι η συνεχιζόμενη δημιουργικότητα του συνθέτη του Μίκη Θεοδωράκη με μεταγραφές για πιάνο και φωνή, αποδεικνύει το αμείωτο ενδιαφέρον και τη σχέση του συνθέτη με αυτό το όργανο. Ας μη ξεχνούμε πως άλλωστε το πιάνο υπήρξε το πρώτο και βασικό μουσικό όργανο του συνθέτη, αυτό που τον κέρδισε απ’ τα νεανικά του χρόνια, αυτό πάνω στο οποίο νομίζω συνήθως συνθέτει ή ενίοτε συνοδεύει το τραγούδι του, δείχνουν τη μεγάλη σχέση μ’ αυτό το μουσικό όργανο. Είναι συγκινητική.
Θα ήθελα να προχωρήσω στην αξία. Η αξία του πιανιστικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη είναι μεγάλη και πολυσήμαντη. Η πιανιστική γραφή του καλύπτει ευρεία χρονική έκταση και αντιπροσωπεύει διάφορα στάδια εξέλιξης του συνθέτη, όπως είπα απ’ το 1940 μέχρι και σήμερα. Κατά δεύτερον, τα έργα αυτά αποτυπώνουν τις πρώτες σημαντικές μουσικές εμπειρίες και πηγές έμπνευσης που διαμόρφωσαν το μουσικό ύφος του Μίκη Θεοδωράκη.
Έντονο είναι το στοιχείο της εθνικότητας μέσα απ’ το ελληνικό δημοτικό τραγούδι, τους ελληνικούς χορευτικούς ρυθμούς, ειδικά της Κρήτης, τα χαρακτηριστικά δημοτικά όργανα όπως τα ηπειρώτικο κλαρίνο και το κριτικό λαούτο και βέβαια τη βυζαντινή μουσική παράδοση και στη συνέχεια την ευρωπαϊκή μουσική, την αντίστιξη του Μπαχ, το δυτικό εκκλησιαστικό κοράνι, την τζαζ, το δυτικό ευρωπαϊκό ρομαντικό ύφος και βεβαίως τα σύγχρονα ρεύματα του 20ου αιώνα, τα οποία είναι εμφανή στα μετέπειτα πιανιστικά του έργα.
Το τρίτο σημαντικό χαρακτηριστικό είναι πως τα πιανιστικά έργα της πρώτης κυρίως περιόδου ’47 με ’59, αναδεικνύουν τη λιγότερο γνωστή πλευρά του μουσικού Θεοδωράκη, την εγκεφαλική, τη βαθυστόχαστη και στρουκτουραλιστική διάσταση της μουσικής του προσωπικότητας. Στη συνέχεια διαπιστώνει επίσης κανείς τη χρήση μιας σύγχρονης πρωτοποριακής μουσικής γλώσσας, πολύπλοκων τεχνικών σύνθεσης και προχωρημένης αρμονίας. Αναφέρομαι στα έργα της δεκαετίας του ’50, όπου μπορεί κανείς να παρατηρήσει τη χρήση τετραχόρδων, ατομικότητα, τροπικότητα, πολυτονικότητα, τεχνικές στις οποίες ήδη προαναφέρθηκαν και οι συνάδελφοι.
Στοιχείο που προσδίδει και ιστορική σημασία στα έργα αυτά θα ήθελα να τονίσω, λαμβάνοντας υπόψη την ελληνική μουσική πραγματικότητα της μεταπολεμικής εκείνης περιοχής, όπου κυριαρχούσε ακόμη το ρομαντικό ύφος της εθνικής σχολής. Το πέμπτο χαρακτηριστικό είναι πως τα έργα για σόλο πιάνο του 1947 με ’54, αναδεικνύουν μία ακόμα σπουδαία και λιγότερο γνωστή διάσταση του συνθέτη, την οικονομία εκφραστικών μέσων και τις εξέχουσες ικανότητές του στη δημιουργία μινιατούρας, όπου βέβαια αποκρυσταλλώνεται κάθε φορά μία διάθεση, μία σκέψη στο συντομότερο δυνατό χρόνο.
Αυτά βεβαίως πέρα απ’ τις μεγάλες φόρμες των συμφωνικών και λυρικών του έργων. Το έκτο χαρακτηριστικό αναφέρεται στην πιανιστική γραφή του Μίκη Θεοδωράκη, η οποία προβάλει το χαρακτήρα του οργάνου, το χαρακτήρα του πιάνου ως σύγχρονο πολυδιάστατο δεξιοτεχνικό μέσο. Ειδικά στα κονσέρτα του η γραφή γίνεται εξαιρετικά απαιτητική για τον εκτελεστή, ο οποίος πρέπει να διαθέτει απόλυτο τεχνικό έλεγχο του οργάνου, εκφραστική δύναμη, αλλά και τη δυνατότητα να αναδύεται με αστραφτερό ήχο απ’ τις ογκώδεις ορχηστρικές δυνάμεις.
Το πιάνο συμβάλλει καθοριστικά στο ρυθμό. Πρωταρχικό άλλωστε στοιχείο της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη, στην αρμονική αλλά και στην αντιστικτική διάσταση της μουσικής.
Τέλος, σημαντικό στοιχείο αποτελεί η ευελιξία όπως ανέφερα και πριν του ρόλου του πιάνου σε κάθε έργο. Θα ήθελα εδώ να αναφερθώ σε μερικά σύντομα αντιπροσωπευτικά παραδείγματα της πιανιστικής γραφής του Μίκη Θεοδωράκη, ξεκινώντας με τα πρελούδια του 1947. Εδώ θα ήθελα να πω στο πρώτο σύντομο παράδειγμα, μπορούμε να παρατηρήσουμε τα στοιχεία οριζόντιας διπλής τονικότητας, πολυτονικότητας και φυσικά μία χρωματική κίνηση ανάμεσα στα δύο χέρια, απ’ τα πρώτα κιόλας μέτρα.
Να μη ξεχνούμε ότι αυτό είναι ένα έργο του 1947, ένα έργο του 20χρονου νεότατου συνθέτη, ένα απ’ τα πρώτα σημαντικά έργα.
Ακούγεται μουσική
Το οποίο δείχνει μια εκτεταμένη χρήση διαφωνιών και παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον, αλλά λόγω έλλειψης χρόνου θα πάω στο τρίτο πρελούδιο, στο οποίο η συνοδεία του αριστερού χεριού, τα 10/6 που βλέπουμε στο πάνω παράδειγμα, φέρνουν στο μυαλό μας τον ήχου του κρητικού λαούτου.
Επίσης το μοτίβο που έχει το δεξί χέρι και κινείται με τρίτες σε ντο, αργότερα ενσωματώνεται σε έναν κύκλο τραγουδιών του 1957, στον κύκλο Αρχιπέλαγος και αποτελεί την εισαγωγή στο τραγούδι «Μαργαρίτα-Μαργαρώ».
Ακούγεται μουσική
Περίπλοκα μουσικά σχήματα ακολουθούν στο επόμενο παράδειγμα, καθώς και έντονες αντιθέσεις στις δυναμικές αλλά και στο ύφος, μέσα όπως είπα στον ελάχιστα δυνατό χρόνο, αλλά και βιώματα, τα οποία προβάλλονται όπως αυτό τον πυροβολισμό στο φινάλε του συγκεκριμένου πρελουδίου.
Θα ήθελα να προχωρήσω στο πρελούδιο Νο 6, ένα πολύ ενδιαφέρον πρελούδιο, άκρως αντιστικτικό, βαθυστόχαστο, πολυφωνικό, τετράφωνο, με ανεξαρτησία στην κίνηση των φωνών και αίσθηση διαλόγου. Ένα πολύ μικρό απόσπασμα για να δώσει την άλλη διάσταση, αυτή του βαθυστόχαστου και πάρα πολύ εγκεφαλικού μουσικού ύφους.
Ακούγεται μουσική
Το πρελούδιο Νο 9, ίσως ένα απ’ τα πιο ελκυστικά τουσέτ, ξεδιπλώνεται μέσα σε μόλις 11 μέτρα. Αποτελείται από τρία επίπεδα ήχου και χρώματος, ο μπάσος ο οποίος λειτουργεί σαν ισοκράτης, η μεσαία γραμμή. Συνδετικό στοιχείο του κομματιού, δίνει την εντύπωση συνοδείας, όμως αποτελεί στην ουσία τραγούδι ίσως ή εμπνέεται απ’ το τραγούδι των γυναικών της Ηπείρου. Παράλληλη κίνηση φωνών σε τρίτες και τέταρτες.
Στη συνέχεια έχουμε την τρίτη σημαντικότατη γραμμή του κομματιού, η οποία παρουσιάζει, ζωντανεύει το ελεύθερο μελωδικό παίξιμο του κλαρίνου της Ηπείρου, που παίρνει ένα ρόλο αυτοσχεδιαστικό, αξιοποιώντας χρωματικές κινήσεις και το εκφραστικό διάστημα της δεύτερης αυξημένης.
Ακούγεται μουσική
Να προχωρήσουμε στο τελευταίο το οποίο είναι τελείως διαφορετικό, το Νο 11. Υποσημείωση .. επιβεβαιώνει το ύφος και τις επηρεάσεις απ’ την τζαζ με σκοπτόμενους ρυθμούς και αρμονία που παραπέμπει προς τα εκεί. Μία τέχνη η τζαζ που ενέπνευσε πολλούς λόγιους συνθέτες της εποχής απ’ τον Μιγιό, τον Κένσι, μέχρι τον Στραβίνσκι και τον Προκόφιεφ και εδώ εμπνέει το νέο Μίκη Θεοδωράκη.
Ακούγεται μουσική
Θα κλείσω με ένα πολύ σύντομα απόσπασμα απ’ τις «Πασακάλιες», το σημαντικότατο έργο αυτό για δύο πιάνα του 1955, το οποίο παρουσιάζει την εξέλιξη της μουσικής γλώσσας, μέσα από μία πάρα πολύ δραστήρια περίοδο δημιουργικότητας, που παρουσιάζει όπως είπα το σύγχρονο πρόσωπο του Μίκη Θεοδωράκη, που πειραματίζεται με τα σύγχρονα ρεύματα, την τολμηρή γλώσσα της εποχής, αφομοιώνοντας δημιουργικά πάντα όλες αυτές τις πηγές έμπνευσης και τελικά καθιερώνοντας το προσωπικό του ύφος.
Ακούγεται μουσική
Να πω στον κ. Θεοδωράκη και να τον διαβεβαιώσω πως εμείς η νέα γενιά που μαθητεύσαμε κοντά του, μάθαμε να πορευόμαστε μέσω της μουσικής του, βρήκαμε την ιστορική μας ελληνική μας ταυτότητα, μάθαμε να υπερασπιζόμαστε αξίες μουσικές και όχι μόνο.
Κύριε Θεοδωράκη σας είμαι ευγνώμον για όσα τόσο γενναιόδωρα μας προσφέρετε και μου προσφέρετε. Θέλω να σας διαβεβαιώσω πως η αποστολή μου είναι να διαδώσω το πολύτιμο έργο σας όπου και αν βρεθώ και να σας ευχηθώ μέσα απ’ την καρδιά μου χρόνια πολλά και δημιουργικά.
Τατιάνα Παπαγεωργίου
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Η Τατιάνα Παπαγεωργίου σπούδασε πιάνο με τον καθηγητή Τώνη Γεωργίου (Εθνικό Ωδείο) και έλαβε το Δίπλωμα Πιάνου με ‘Αριστα παμψηφεί και της απονεμήθηκε Πρώτο Βραβείο Χρυσό Μετάλλιο. Επιπλέον σπούδασε Ανώτερα Θεωρητικά (Αρμονία, Αντίστιξη, Φούγκα, Ενορχήστρωση) με τους συνθέτες Μιχάλη Τραυλό, John Wilkinson και Περικλή Κούκο. Συνέχισε ανώτερες σπουδές πιάνου στο Βασιλικό Κολέγιο και στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής του Λονδίνου (Πιάνο και Διεύθυνση Ορχήστρας), με υποτροφίες – βραβεία του Βασιλικού Κολεγίου, του Βρετανικού Συμβουλίου και του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.). Καθηγητές της υπήρξαν οι διεθνούς φήμης πιανίστες Yonty Solomon (Λονδίνο), Lev Vlassenko (ΗΠΑ), Alexander Kelly (Λονδίνο), Tania Sarkrorssova – Alexeev (Λονδίνο), Karl – Heinz Kammerling (Ζάλτζμπουργκ), καθώς και οι Bernard Ringeissen, Lev Naumov και Duo Ganev σε διεθνή σεμινάρια.
Κατά την οκταετή παραμονή της στο Λονδίνο και παράλληλα με τις σπουδές της, ανέπτυξε έντονη μουσική δραστηριότητα αποσπώντας σημαντικές διακρίσεις (RCM Schumann Prize, Park Lane Group Competittion, BC Fellowship, RCM Concerto Trial). Από το 1988 έως το 1991 συμμετείχε στα σεμινάρια πιάνου της Θερινής Ακαδημίας Mozarteam του Ζάλτσμπουργκ, της Α.Δ. Ακαδημίας της Βιέννης και στο Θερινό Φεστιβάλ της Βαρκελώνης με υποτροφία των Jeunesses Musicales. Το 1991 έκανε το ντεμπούτο της στο Λονδίνο με το Δεύτερο Κονσέρτο για Πιάνο και Ορχήστρα του Rachmaniofott με την ορχήστρα του Βασιλικού Κολεγίου Μουσικής του Λονδίνου. Το 1994 φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Ιντιάνα (Μπλούμινγκτον) των ΗΠΑ, όπου έγινε δεκτή στο Artist’s Diploma, ενώ το 1995 ολοκλήρωσε σπουδές Μάστερ με διάκριση στο Πανεπιστήμιο Ρέντινγκ της Αγγλίας με ερευνητικό θέμα το πιανιστικό έργο του Heitro Villa-Lobos. Στο ίδιο πανεπιστήμιο υπήρξε μέλος του διδακτικού προσωπικού, ενώ σήμερα ολοκληρώνει διδακτορική διατριβή με θέμα το πιανιστικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη.
Έχει δώσει ρεσιτάλ στην Ελλάδα, Αγγλία, Αυστρία, Ισπανία, Αυστραλία και ΗΠΑ. Έχει συνεργαστεί επίσης ως σολίστ με ορχήστρες όπως με τη Φιλαρμονική του Λονδίνου (LPO), τη Συμφωνική του Βασιλικού Κολεγίου Μουσικής του Λονδίνου, την Καμεράτα – Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ και την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ, τη Συμφωνική Ορχήστρα Εναρμόνια, τη Συμφωνική Ορχήστρα του Τσίτσεστρερ, τη Συμφωνική Ορχήστρα του Χειστινγκς, τη Συμφωνική Ορχήστρα του Πανεπιστημίου Ρέντινγκ κ.α. Οι πρόσφατες εμφανίσεις της στο Ηρώδειο, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και στο Queen Elizabeth Hall του Λονδίνου, με έργα του Μίκη Θεοδωράκη σε παγκόσμια πρώτη εκτέλεση και υπό τη διεύθυνση του συνθέτη, απέσπασαν εξαιρετικά σχόλια από το διεθνή τύπο και τους κριτικούς. Έχει ηχογραφήσει ολόκληρο το πιανιστικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη (FM records), έχει συνεργαστεί μαζί του στην επιμέλεια και τελική διαμόρφωση πιανιστικών του έργων και έχει δώσει διαλέξεις και σεμινάρια πάνω σε αυτό το θέμα σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Παράλληλα με τη σολιστική της δραστηριότητα, διδάσκει στο Αμερικάνικο Κολέγιο Ελλάδος (Κολέγιο Derree).