Στα πλαίσια του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, πραγματοποιείται συναυλία με τη «Δεύτερη συμφωνία: Το τραγούδι της Γης» του Μίκη Θεοδωράκη στις 12 Φεβρουαρίου 2021 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ώρα έναρξης 19.30.
Με την Ορχήστρα της ΕΛΣ
Μουσική διεύθυνση Στάθης Σούλης
Το τραγούδι της Γης δεν τ’ άκουσες ποτέ / ούτε θα τ’ ακούσεις πια. / […] / Πριν τελικά τυλιχτώ στο χάος / ένα «γεια σου» θα πω στη ζωή…
Η Δεύτερη συμφωνία (1980-81) του Μίκη Θεοδωράκη, με τον υπότιτλο Το τραγούδι της Γης, αποτελεί την αποφασιστική επιστροφή του συνθέτη στο συμφωνικό ιδίωμα, είκοσι χρόνια μετά το επαναστατικό ορόσημο του Επιταφίου που «εκτροχίασε» τη μουσική του σε μια μακρά περίοδο εμπλοκής με το λαϊκό τραγούδι – είδος τις αισθητικές και πολιτικές δυνατότητες του οποίου, δοκίμασε και διάνοιξε όσο ελάχιστοι. Οι μουσικές ρίζες της Δεύτερης συμφωνίας ανιχνεύονται στη λόγια μουσική παραγωγή του Θεοδωράκη της δεκαετίας του ’50 και ιδίως στην Πρώτη σουίτα για πιάνο και ορχήστρα (1955) και στο μπαλέτο Αντιγόνη (1958-59), υλικό των οποίων ο Θεοδωράκης επεξεργάστηκε εκ νέου στη Δεύτερη συμφωνία.
Αν, όπως υποστήριξε ο Μάλερ το 1907, λίγο προτού συνθέσει το συμφωνικό έργο όπου πρώτος χρησιμοποίησε τον τίτλο Το τραγούδι της γης, «η συμφωνία πρέπει να είναι σαν τον κόσμο, να περικλείει τα πάντα», τι είδους κόσμο δημιουργεί ο Μίκης Θεοδωράκης στη Δεύτερη συμφωνία του; Έναν κόσμο σκοτεινό και απειλητικό, με ηθικές και ιδεολογικές αναφορές τόσο στο –προσωπικό και συλλογικό– τραύμα του ελληνικού Εμφυλίου όσο και σε διεθνώς διαδεδομένες αγωνίες της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, όπως η έξαρση της βίας και το πάντοτε επαπειλούμενο φάσμα του πυρηνικού ολέθρου.
Ως αντιστάθμισμα στον πανταχού παρόντα ζόφο, ο οποίος αποδίδεται μουσικά χάρη σε ένα προσωπικό μουσικό σύστημα βασισμένο στη λογική των τετραχόρδων, ο Θεοδωράκης οραματίζεται ένα είδος μυθικής, προμηθεϊκής επανάστασης απέναντι στην πανίσχυρη βία της εξουσίας. Φορείς της επανάστασης χρίζονται τα «παιδιά της Γης», ζωτικές δυνάμεις που αντιπροσωπεύονται στο έργο από το ελπιδοφόρο ηχόχρωμα της παιδικής χορωδίας, η οποία τραγουδά το θρηνητικό και επείγον κάλεσμά της πάνω σε ποίηση του ίδιου του Θεοδωράκη. Εντέλει, η φλογερή μάχη του φωτός με το σκότος απολήγει στην απροσδόκητα ελπιδοφόρα κατάληξη του έργου, όπου οι κρητικοί ρυθμοί της Πρώτης σουίτας συνοδεύουν το οραματικό σύμπαν της Δεύτερης συμφωνίας ως τη διστακτικά αισιόδοξή του Έξοδο.