Κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Aρμός, το βιβλίο της Όλγας Μπακομάρου, Αριστερά, κάποτε… 16 και 1 συνεντεύξεις με πρόσωπα της «παλιάς» Αριστεράς, που αγωνίστηκαν για τις ιδέες τους και το πλήρωσαν με διωγμούς -κυνηγητό, αποκλεισμούς, εξορίες, φυλακές- συνθέτουν το βιβλίο αυτό, που κυκλοφορεί τώρα -με την «σημερινή» Αριστερά στο κέντρο της πολιτικής Σκηνής και με όλους τους προβολείς επάνω της- όχι μόνον ως «ιστορία», ούτε απλά ως νοσταλγία…
Ανάμεσά τους και ο Μίκης Θεοδωράκης με μια συνέντευξη στην αρχή: ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ, «Η Αριστερά έχει γίνει εκατό κομμάτια και δεν μπορείς να είσαι σε όλα τα κομμάτια» και το ΕΠΙΜΕΤΡΟ: ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ «Γεννήθηκα, μεγάλωσα και αναλώθηκα μέσα στην Αριστερά και με στενοχωρεί πολύ η μεγάλη κρίση που δυστυχώς συνεχίζεται»
Δημοσιεύομε στην συνέχεια ένα μέρος από την αναφερόμενη συνέντευξη.
Μίκης Θεοδωράκης: «Η Αριστερά έχει γίνει εκατό κομμάτια και δεν μπορείς να είσαι σε όλα τα κομμάτια»
Σκέφτομαι τις συναυλίες του, το ’74, στου «Καραϊσκάκη», αυτός πάνω στην εξέδρα, ντυμένος στα μαύρα, να υψώνει τα χέρια και να παίρνουν φωτιά οι κερκίδες και να ξετυλίγονται οι σημαίες και ν’ ανοίγονται όλες οι αγκαλιές και ν’ αστράφτουν όλα τα μάτια, κι όλα τα στόματα να λένε το ίδιο τραγούδι, «λίγο ακόμα, να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα». Όρθιος τώρα, πίσω από τη μπαλκονόπορτα του σπιτιού του, στο Βραχάτι, καθώς κοιτάζει στον κήπο τα παγώνια να μαζεύουν τα φτερά τους, μου δίνει αυτήν ακριβώς την αίσθηση, «λίγο ακόμα, να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα».
– Είμαι ένας διάσημος άγνωστος, λέει αναπάντεχα.
Κάτω εδώ, τόσο μακριά από το πλήθος, και ακούω ακόμα τις ιαχές… Μοιάζει κομμάτι φωτιάς, που εκπέμπει όπου κι αν βρίσκεται. Τον νιώθω ένα με τη μουσική του, που τινάζεται από τη γη κι ανεβαίνει, όλο ανεβαίνει, σαν να θέλει να ξεπεράσει τις κορυφές των βουνών. Είναι αυτή η μουσική που έκανε τους Έλληνες να τραγουδήσουν τους ποιητές τους, τους αγώνες και τα δίκαιά τους, που σημάδεψε τη δεκαετία του ’60, τον καλλιτεχνικό, πνευματικό και πολιτιστικό μας χώρο, που μας εμψύχωσε στην επταετία. Είναι η μουσική του Πολυτεχνείου και της λαϊκής ταβέρνας, το τραγούδι της Ρωμιοσύνης, που άνθισε και μπόρεσε να επιζήσει μέσα σε εξορίες, νοσοκομεία, φυλακές και άντεξε σε καπηλείες, προπαγάνδες, διωγμούς.
– Με ξέρουν, αλλά διαμέσου παραμορφωτικών φακών, γιατί εγώ, κατά καιρούς, είμαι θύμα πολλών εξουσιών, βασικά των εξουσιών, συνεχίζει με πάθος σε λίγο.
Το 1960, με χτύπησε η Δεξιά. Ο Τύπος της ξεκίνησε μια μεγάλη παραμορφωτική καμπάνια εναντίον μου. Και, καθώς δεν μπορούσαν να βρουν άλλα σημεία. ανακάλυψαν ότι εγώ, ένας αριστερός, έχω κότερο, βίλα, δηλαδή αυτό εδώ το σπίτι. Ρεπορτάζ εφημερίδας είχε παρουσιάσει τον χώρο που βλέπεις σαν μια έκταση χιλίων τουλάχιστον στρεμμάτων, με πισίνες, ιδιωτικό αεροδρόμιο, ιδιωτικό δάσος – αυτά τα δέντρα εδωπέρα τα είχαν ονομάσει δάσος!
Όσο για το κότερο, το περίφημο κότερο του Θεοδωράκη, που είχε. εμπνεύσει ποιήματα, σκετς, που ένα ολόκληρο καλοκαίρι έβγαινε στις επιθεωρήσεις, δεν ήταν παρά ένα τρεχαντήρι. Κι όλ’ αυτά, σε μια εποχή όπου ήμουνα στο νοσοκομείο, φυματικός, και που όλη η περιουσία μας έφτανε τις 20.000 δραχμές, όσο κόστιζαν τα φάρμακα μιας βδομάδας. Και οι παραμορφωτικοί φακοί να με παρουσιάζουν σαν να ήμουνα ο δεύτερος ή ο τρίτος μετά τον Ωνάση.
– Σήμερα μιλούν για εκατομμύρια εκατομμυρίων.
– Πρέπει να ξέρεις ότι στον καπιταλισμό ο καλλιτέχνης, ο πνευματικός άνθρωπος γενικά, υφίσταται μεγαλύτερη εκμετάλλευση κι από τον εργάτη. Αν εδώ ένας καλλιτέχνης της σειράς μου κερδίζει εκατό φορές περισσότερα από έναν εργάτη, στις σοσιαλιστικές χώρες η διαφορά αυτή είναι χίλιες φορές. Όμως, εκεί θεωρείται πολύ φυσικό να τιμάει ο λαός τους ανθρώπους που τον εκφράζουν.
– Ενώ στον καπιταλισμό;
– Σε μια καπιταλιστική χώρα αυτό θεωρείται ατιμωτικό. Μιλούν για τα χρήματά μου. Λοιπόν, εγώ, από πλευράς οικονομικής ευχέρειας, είμαι της σειράς ενός καλού μπακάλη. Αλλά αυτά τα πράγματα για τα κέρδη μου δεν τα λέει ο κόσμος. Βγαίνουν από τα πολιτικά επιτελεία. Γιατί την προπαγάνδα αυτή την πήρανε αργότερα κι άλλες εξουσίες εκτός από τη Δεξιά…
– Ποιες εξουσίες;
– Η Αριστερά. Επειδή είμαι Αριστερά κι ο καθένας είναι Αριστερά, όσοι πέρασαν από το κίνημα, και επειδή η Αριστερά έχει γίνει εκατό κομμάτια και δεν μπορείς να είσαι σε όλα τα κομμάτια. Τα κομμάτια στα οποία δεν είμαι μέσα, όλα μαζί έχουν πάρει πλέον αυτό το θέμα, το οικονομικό, και τούτη τη φορά η δουλειά είναι πολύ πιο βαθιά. Γιατί, όταν η προπαγάνδα ξεκινούσε από τον αντίπαλο, από τα χαλκεία της Δεξιάς, δεν έβρισκε απήχηση παρά στον δικό της χώρο. Τώρα, όμως, που το ίδιο αυτό θέμα προβάλλεται κι από τα χαλκεία της επίσημης Αριστεράς, διαβρώνονται οι νέοι, ιδίως οι πολιτικοποιημένοι νέοι, κι αυτό είναι το δράμα το δικό μου. Μετά από όσα πέρασα εφτά χρόνια με τη χούντα, γίνεται χυδαίο και ανόσιο και βρώμικο να επαναλαμβάνεται σήμερα το ίδιο πράγμα.
– Ήθελα να πω ότι…
– Τι να απαντήσεις εκεί; Πολλοί που με κατακρίνουν τώρα, εξακολουθούσαν να ζουν κανονικά με τη χούντα. Και ξέρουν ότι, αν έρθει ξανά η χούντα, ο Θεοδωράκης θα είναι από τους πρώτους που θα χτυπήσει. Όχι γιατί έχουν προσωπικά μαζί μου, αλλά για την Ελλάδα, για την υπόθεση που υπερασπίζομαι. Και θα με σκοτώσουν, γιατί εγώ δεν έχω τίποτα να με προστατέψει, δεν είμαι στο «κόμμα», δεν είμαι στο Κράτος, δεν έχω αστυνομία, δεν έχω μπράβους, δεν έχω στρατό, όπως ο Καραμανλής ή ο Παπανδρέου, ο Φλωράκης ή ο Μακάριος στην Κύπρο. Εγώ δεν έχω κανέναν. Και είναι αυτοί οι άνθρωποι που θα έρθουν στην κηδεία μου. Γι’ αυτό δεν πήγα εγώ στην κηδεία του Λουντέμη. Ντροπή να βρίζουμε τους ανθρώπους και μετά να πηγαίνουμε στην κηδεία τους.
– Γι’ αυτή την «τακτική της Αριστεράς», όπως εσύ εκτιμάς, δεν πήγες στην κηδεία του Λουντέμη;
– Γι’ αυτό. Δεν το μπορώ εγώ αυτό το πράγμα, δεν την μπορώ την τέτοια οργανωμένη Αριστερά, είναι υποκριτική, ζούνε μέσα στο ψέμα, πάνε να εκμεταλλευτούν και τον θάνατο. Αν εκείνη τη στιγμή ξύπναγε ο Λουντέμης και τους έβλεπε, θα τους έφτυνε οπωσδήποτε.
– Στην Ελλάδα επικρατεί, αν θέλεις έχουν κάνει να επικρατεί η αντίληψη ότι ένας αριστερός δεν μπορεί να έχει χρήματα. Είναι κατακριτέος. Ή δεν είναι αριστερός. Ποια είναι η άποψή σου πάνω σ’ αυτό;
– Τα μεγάλα κομμουνιστικά κόμματα της Γαλλίας, της Ιταλίας, έχουν και επιφανείς, διάσημους ανθρώπους, που είναι εκατομμυριούχοι. Θα αναφέρω δύο περιπτώσεις γνωστές, κραυγαλέες: του Αραγκόν και, πριν πεθάνει βέβαια, του Πικάσο. Εγώ, την εποχή που δεν είχα διάσταση με το ΚΚΕ και γενικά με την επίσημη Αριστερά, ήμουν τόσο πλούσιος όσο και τώρα, και οι ίδιοι άνθρωποι που σήμερα με κατηγορούν, αυτό δεν το θεωρούσαν καθόλου αντίθετο στην ιδεολογία μου.
Ήταν μάλιστα οι ίδιοι που με ακολουθούσαν και μου εμπιστεύονταν ηγετικά πόστα. Τώρα, για μεν τους Εδαΐτες, που μέσα ’κει είμαι, θεωρείται φυσιολογικό. Για τους άλλους. Βέβαια, αν ήμουν μέλος του Πολιτικού Γραφείου ή απλό μέλος του ΚΚΕ, θα ήταν περήφανοι, θα λέγαν «έχουμε και τέτοιους επιτυχημένους ανθρώπους». Θα με λέγανε πετυχημένο. Μάλιστα, θα με επαινούσαν περισσότερο, όπως και θα έπρεπε δηλαδή, που εγώ, ένας πλούσιος, μπαίνω σε ένα κίνημα αριστερό, που χτυπάει τους πλούσιους. Γιατί εγώ, με τον καπιταλισμό, προσωπικά, στην ατομική, την οικονομική μου βάση, τι παράπονα να έχω; Με γεμίζει χρήματα. Μου προσφέρει περιουσίες.
– Επομένως…
– Μα τα αρνούμαι. Αν δεχόμουν να πάω στην Αμερική, λόγου χάρη, μετά από τέσσερα-πέντε χρόνια θα γύριζα με περιουσία εκατομμυρίων δολαρίων. Δεν ξέρουν αυτοί οι άνθρωποι τι αρνούμαι εγώ. Ξέρω όμως εγώ ότι, αν βρίσκονταν στη θέση μου, οι 99 στους 100 θα λέγανε «αμάν» και θα τρέχανε. Εν πάση περιπτώσει, για να τελειώνουμε με αυτό το θέμα, κερδίζω τόσα όσα μου χρειάζονται για να είμαι ανεξάρτητος οικονομικά, τίποτα παραπάνω. Δεν εκμεταλλεύομαι κανένα, με εκμεταλλεύονται όλοι οι άλλοι. Δημιούργησα περιουσίες, έχω κάνει εκατοντάδες ανθρώπους πλούσιους…
– Ποιους εννοείς;
– Δεν μιλάω μόνο για τους γνωστούς καλλιτέχνες, που τους πήρα από τις συνοικίες για να τους κάνω πάμπλουτους. Σκέψου τις δισκογραφικές εταιρείες, τα κέντρα, τα καταστήματα, τα μπαλέτα, τον τουρισμό, τις συναυλίες, τα φιλμ, ένα πλήθος από κυκλώματα εργασίας. Η περιουσία που δημιουργώ εγώ γύρω μου και προσφέρω σε όλο τον κόσμο ανέρχεται σε δισεκατομμύρια δραχμές. Από όλα αυτά, το 1%ο φτάνει σε μένα. Λοιπόν, η Αριστερά θα έπρεπε να είναι περήφανη, γιατί έχει ανθρώπους πετυχημένους. Έτσι την βλέπω εγώ την Αριστερά. Τα στελέχη της να είναι άνθρωποι που πέτυχαν στη ζωή τους. Γιατί, για να πετύχεις στη ζωή, σημαίνει ότι και αξία έχεις και εργασία. Αλλά έχουμε να κάνουμε με κόμματα της εργατικής τάξης, που τα περισσότερα στελέχη τους δεν έχουν εργαστεί ποτέ κι ούτε έχουν καμιά σχέση με την εργατική τάξη.
– Στην πολιτική γιατί μπήκες;
– Η δική μου ενεργητική συμμετοχή στην πολιτική ξεκινάει από ένα αξίωμα: Ότι την πολιτική πρέπει να την ασκούν οι πολίτες και όχι οι επαγγελματίες. Η αρρώστια της σημερινής κοινωνίας είναι ακριβώς αυτή. Ότι εμπιστευόμαστε την τύχη μας σε επαγγελματίες, ενώ θα έπρεπε να την εμπιστευθούμε στους επιτυχημένους πολίτες όλων των τάξεων, όλων
η συνέχεια στο βιβλίο…