Με την αφορμή την επέτειο 100 ετών από τη γέννηση του Γρηγόρη Μπιθικώτση την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2022,
αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της ΕΡΤ ένα σπάνιο και μοναδικό αφιέρωμα της εκπομπής «Παρασκήνιο» στον Γρηγόρη Μπιθικώτση, σε επιμέλεια του Δημήτρη Γκιώνη και μεταδόθηκε από την ΕΡΤ στις 2 Δεκεμβρίου 1981.
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κατατοπιστικό τηλεοπτικό πορτρέτο του θρυλικού ερμηνευτή, που γυρίστηκε με τη συμμετοχή του Γιώργου Μητσάκη, του Μίκη Θεοδωράκη και του Σταύρου Ξαρχάκου, που μιλούν, παίζουν και τραγουδούν μαζί με τον Μπιθικώτση.
Η δημοσίευση της ΕΡΤπου συνοδεύει την ανάρτηση του video είναι:
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ Παρασκήνιο, παραγωγής 1981, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης μιλάει για τη ζωή και το έργο του, τη συνεργασία με μεγάλες μορφές του ελληνικού τραγουδιού και τα τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος. Παρακολουθούμε τον Μπιθικώτση ο οποίος περιγράφει την παιδική του ηλικία τα μαθητικά χρόνια, την πρώτη επαφή με τη μουσική, τα χρόνια που εργαζόταν ως υδραυλικός, τα χρόνια της Κατοχής και την πρώτη φορά που άκουσε τον Βαμβακάρη και θέλησε να μάθει μπουζούκι. Θυμάται τη γνωριμία του με τον Μητσάκη, σχολιάζει το χαρακτηρισμό του ως «σερ» από τον Ψαθά και την «ξύλινη φωνή» για την οποία μίλησε ο Θεοδωράκης. Αναφέρεται στα πρώτα του βήματα ως συνθέτης και τα πρώτα δύο τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος, το «Γεννήθηκες για την καταστροφή» σε στίχους Γιάννη Παπαδόπουλου και το «Άσωτο παιδί» το 1952. Έπειτα θυμάται τη γνωριμία του με τον Χατζιδάκι και τη συνεργασία τους το 1955 με τον Χατζιδάκι στο πιάνο και τη διεύθυνση και τον Τσιτσάνη στο μπουζούκι για να ηχογραφήσουν τα τραγούδια «Γαρύφαλλο στ αυτί» και «Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω» τα οποία είχαν μεγάλη επιτυχία.
Ο Μπιθικώτσης μιλάει επίσης για τη γνωριμία του με τον Θεοδωράκη σε μια μεταγωγή του δεύτερου μεταξύ νοσοκομείου και Μακρόνησου το 1949. Δέκα χρόνια αργότερα θα συναντήσει ξανά τον Θεοδωράκη όταν τον κάλεσαν μαζί με τον Μανώλη Χιώτη να ακούσουν τη μουσική ενός νέου συνθέτη για να δουλέψουν μαζί του στο στούντιο της εταιρίας Columbia. Περιγράφει με λεπτομέρειες τον τρόπο με τον οποίο τον κέρδισε τελικά η μουσική του Θεοδωράκη και στέκεται στις συναυλίες που έδωσαν μαζί από το 1960 και έπειτα, αλλά και στο άγχος που είχε κάθε φορά που έπρεπε να τραγουδήσει αυτά τα έργα.
Για αυτό το άγχος μιλάει και ο Μποστ (Μέντης Μποσταντζόγλου) ο οποίος περιγράφει τη γελοιογραφία που είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα «Ελευθερία» με αφορμή την αδυναμία του Μπιθικώτση να τραγουδήσει το «Σε πότισα ροδόσταμο». Επίσης κατά τη διάρκεια της εκπομπής παρακολουθούμε τον Μπιθικώτση να συζητάει με τον Γιώργο Μητσάκη, να θυμούνται τις συνεργασίες τους και να τραγουδούν το «Φτωχό κομπολογάκι μου» και «Ανάβω το τσιγάρο μου».
Μεγάλο τμήμα του επεισοδίου καταλαμβάνει και μια κοινή συνέντευξη του Μπιθικώτση με τον Μίκη Θεοδωράκη. Περιγράφουν τη γνωριμία τους στην Κερατέα και έπειτα στα στούντιο της δισκογραφικής εταιρίας Columbia. Ο Θεοδωράκης εξηγεί πώς είχε συνδέσει τη φωνή του Μπιθικώτση στο μυαλό του ως ιδανική για να ερμηνεύσει τα έργα του, θυμάται τη διστακτικότητα του και τη δουλειά που έγινε για να βγουν τα τραγούδια. Ο Θεοδωράκης αναφέρεται επίσης στην προσέγγιση του Χατζιδάκι για το λαϊκό τραγούδι ως θαυμάσια πρώτη ύλη για να χρησιμοποιηθεί σε άλλες φόρμες, αλλά και την δική του ότι οι ίδιοι πρέπει να δημιουργήσουν αυτή την πρώτη ύλη και την πεποίθηση ότι το επίπεδο του λαού μπορεί δεχθεί υψηλότερα νοήματα, ότι δεν χρειάζεται μόνο έντεχνο τραγούδι, αλλά ένα τραγούδι που θα τραγουδηθεί παντού, ένα πραγματικά λαϊκό τραγούδι. Υπογραμμίζει τη σημασία της φωνής του Μπιθικώτση, μια ξύλινη φωνή με μια δωρικότητα χωρίς μπιχλιμπίδια, με ένα βυζαντινό, αδρό χαρακτήρα, που εμπεριέχει το ριζίτικο αλλά και το ρουμελιώτικο τραγούδι. Θεωρεί ότι μαζί με τις φωνές της Νίνου και της Μπέλλου, η φωνή του Μπιθικώτση ξεχωρίζουν για την άμεση και ατόφια επαφή τους με τη λαϊκή μουσική παράδοση της Ελλάδας. Οι δύο άνδρες μιλούν επίσης για την περιοδεία του 1961, την απήχηση στη νεολαία αλλά και τα εμπόδια στην προσπάθειά τους από τις αρχές και την ασφάλεια. Ο Θεοδωράκης υπογραμμίζει την άμεση αποδοχή που είχε ο Μπιθικώτσης από τη νεολαία μιας και η φωνή του περιείχε όλα όσα χρειαζόταν η ελληνική μουσική εκείνη τη χρονική στιγμή. Οι δυο τους τραγουδούν μαζί «Το παλικάρι», «Ανοίγω το στόμα μου», «Που να βρω την ψυχή μου».
Ακολούθως ο Μπιθικώτσης μιλάει για τον Σταύρο Ξαρχάκο και ο Ξαρχάκος εξηγεί πως συνεισέφερε ο Μπιθικώτσης στο έντεχνο λαϊκό τραγούδι, συγκεκριμένα ότι έμαθε σε μια ολόκληρη γενιά μουσικών να γράφουν και να τραγουδούν το ζεϊμπέκικο, το χασάπικο, τραγούδια με πιο σύνθετες μορφές, με βάση την ευαισθησία, τη δύναμη, το ρυθμό, τη μελωδία της φωνής του. Με τον Ξαρχάκο να διευθύνει ο Μπιθικώτσης ερμηνεύει τα «Θα ποτίσω με ένα δάκρυ μου αλμυρό» και «Άπονη ζωή». Έπειτα ο Μπιθικώτσης παρουσιάζει το τραγούδι «Όνειρο γιαλό γιαλό» από το δίσκο «Τα παράπονα της πλώρης», σε μουσική Κώστα Νικολόπουλου και στίχους Βασίλη Μαστροκώστα, ενώ ο Νικολόπουλος μιλάει για τη συνεργασία τους.
Η εκπομπή κλείνει με τον Μπιθικώτση στο σπίτι του στον Κάλαμο, στους Αγίους Αποστόλους, όπου παίζει κιθάρα και συνοδεύει τον γιο του Γρηγόρη στο πιάνο.
Σκηνοθεσία: ΟΜΑΔΑ ΣΙΝΕΤΙΚ
Ρεπορτάζ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ
Ημερομηνία πρώτης τηλεοπτικής εκπομπής: 2 Δεκεμβρίου 1981
Δείτε εδώ ΕΡΤ Αρχείο: Ντοκιμαντέρ Παρασκήνιο, Αφιέρωμα στον Γρηγόρη Μπιθικώτση (video)
Και ένα παλαιότερο αφιέρωμα της ΕΡΤ στο Γρηγόρη Μπιθικώτση στην εκπομπή «Μουσική βραδιά» με τον Γιώργο Παπαστεφάνου
Η σειρά μουσικών εκπομπών του Γιώργου Παπαστεφάνου, ξεκίνησε να προβάλλεται το 1976. Η συγκεκριμένη εκπομπή αποτελεί αφιέρωμα στον συνθέτη και ερμηνευτή Γρηγόρη Μπιθικώτση.
Από το πατρικό του σπίτι στο Περιστέρι και στη γειτονία όπου μεγάλωσε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, σε συνέντευξή του στον Γιώργο Παπαστεφάνου, εξομολογείται τα πρώτα του βήματα στη μουσική και το πώς ξεκίνησε να γράφει τα πρώτα του τραγούδια το 1947. Ο Μπιθικώτσης συνέθεσε πάνω από 200 τραγούδια πολλά από τα οποία έγιναν μεγάλες επιτυχίες όπως, «Σε τούτο το στενό», «Το τρελοκόριτσο», τραγούδι που καθιέρωσε τον Γρ. Μπιθικώτση ως ερμηνευτή, «Του Βοτανικού ο μάγκας», «Στου μπελαμή το ουζερί», «Ένα αμάξι με δυο άλογα» τα οποία ακούγονται στην εκπομπή με τη φωνή του μεγάλου ερμηνευτή. Ο ίδιος μιλάει για τη σχέση του με το ρεμπέτικο τραγούδι, για τη συμβολή του Μάρκου Βαμβακάρη και για άλλους σπουδαίους συνθέτες της εποχής όπως, τον Βασίλη Τσιτσάνη.
Η συνάντησή του με τον Μίκη Θεοδωράκη και το ξεκίνημα της συνεργασίας τους το 1960 στα τραγούδια του «Επιτάφιου» του Γιάννη Ρίτσου, οριοθετεί μια νέα περίοδο στην πορεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Με τον «Επιτάφιο», το «Άξιον Εστί», απόσπασμα του οποίου διαβάζει στην εκπομπή ο Μάνος Κατράκης, και τη «Ρωμιοσύνη» ο Μπιθικώτσης, αυθεντικός λαϊκός καλλιτέχνης με πλατιά απήχηση, θα φέρει τον ποιητικό λόγο των Ελλήνων ποιητών κοντά στο ευρύ κοινό.Σημαντική στιγμή της εκπομπής, η συνάντηση του Γρηγόρη Μπιθικώτση με τον Μίκη Θεοδωράκη στο σπίτι του στη Νέα Σμύρνη. Ο Μίκης Θεοδωράκης μιλάει για τη συνεργασία τους και για τον ερμηνευτή Γρηγόρη Μπιθικώτση που με τη δωρική του φωνή έδωσε συμβολική διάσταση στα μελοποιημένα τραγούδια του, φωνή που συνδέθηκε και με τον αντιδικτατορικό αγώνα. Ο Μίκης Θεοδωράκης αναφέρεται στα τραγούδια που μελοποίησε πρώτη φορά με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση και μιλάει για το νέο μουσικό κίνημα της δεκαετίας του ’60 στο δρόμο που αυτός άνοιξε δημιουργώντας λαϊκή μουσική με στίχους ποιητών.
Εμφανίζεται να τραγουδά ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδια από το έργο του Μ.Θεοδωράκη, βασισμένο στην ποίηση του Γ. Ρίτσου και του Ο.Ελύτη ενώ ο Μίκης Θεοδωράκης τον συνοδεύει καθισμένος στο πιάνο. Αφηγείται, μεταξύ άλλων, πώς έγραψε τη «Δραπετσώνα» σε στιχ. Τ.Λειβαδίτη, τραγούδι που επίσης ακούγεται να ερμηνεύει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης στην εκπομπή. Τραγουδά επίσης Ν. Γκάτσο, το «Σε πότισα ροδόσταμο», τραγούδι που στην ιστορική συναυλία το 1961 στο θέατρο «Κεντρικόν» δεν μπόρεσε να πει εξαιτίας του άγχους που τον διακατείχε, γεγονός που αφηγείται ο Μπιθικώτσης στην εκπομπή. Ακούγονται, ακόμη, τα τραγούδια «Άπονη ζωή», «Άσπρη μέρα και για μας» μεγάλες επιτυχίες της συνεργασίας του Γρ.Μπιθικώτση με τον Σταύρο Ξαρχάκο.
Ημ. Πρώτης προβολής: 29/4/1976
Έτος παραγωγής: 1976
Παρουσίαση-επιμέλεια: Γιώργος Παπαστεφάνου