Άρθρο του Μίκη Θεοδωράκη, το Δεκέμβριος 2018, δημοσιευμένο στο βιβλίο: Θεοδωράκης Μίκης, Πολιτικά, Θεωρία και Πράξη, τομ.Β’ Εκδ. εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 2019 σελ.251-258
Είμαι πατριώτης, λάτρης του ελληνικού έθνους, διεθνιστής, ουτοπικός κομμουνιστής. Παραμένω πιστός στο παρελθόν μου, για το οποίο είμαι περήφανος και ευγνώμων, μια και με κάνει να ψηλώνω τόσο πολύ μέσα μου, ώστε να μην μπορεί να με αγγίξει αυτή η συντριπτική, η οπισθοδρομική, η αντιδραστική και σκοταδιστική πραγματικότητα που μας απειλεί, τόσο σαν άτομα όσο και σαν κοινωνία, πατρίδα και έθνος συνολικά.
Ελληνική Αριστερά σημαίνει ιδέες, αγώνες, θυσίες, αίμα.
Και έργα!
Η Αριστερά είναι μια ολοκληρωμένη φιλοσοφία που στοχεύει και στην υπαρξιακή ολοκλήρωση του ανθρώπου, στην πλήρη απελευθέρωση του πολίτη, ώστε να δημιουργηθεί η κοινωνία με τις ολοκληρωμένες προσωπικότητες που θα είναι ο καθένας και όλοι.
Η Αριστερά δεν είναι απλώς ένα ακόμα κόμμα αλλά ο ίδιος ο εργαζόμενος, ο υφιστάμενος την εκμετάλλευση των ολίγων, ο εξουσιαζόμενος λαός στο σύνολό του, τη στιγμή που θα αποκτήσει συνείδηση της δύναμής του και σύσσωμος θα σχηματίσει μια λαοθάλασσα που σαν τσουνάμι θα ξεχυθεί στις βρομισμένες παραλίες και θα γκρεμίσει τα χτίσματα της τυραννίας που τον κρατούν αλυσοδεμένο πάνω στον βράχο της ανάγκης. Αυτή όμως η εγερτήρια-καθαρτήρια συνείδηση δεν γεννιέται από μόνη της αλλά είναι έργο φιλοσόφων- οραματιστών και πρωτοπόρων αγωνιστών με τη βούλα της προσφοράς και της θυσίας στα μέτωπά τους-.
Αυτοί είναι που σπέρνουν τους σπόρους μέσα στην ψυχή και στο πνεύμα των καταπιεσμένων και τους βοηθούν να μάθουν, να πιστέψουν, να οργανωθούν και να ξεσηκωθούν. Δυστυχώς τέτοιο είδος ανθρώπων δεν υπάρχει σήμερα… Και πώς να υπάρχει, αφού από την εποχή της μεγάλης ανθοφορίας της εθνικής μας αντίστασης κι ακόμα έως χτες, τα δρεπανηφόρα άρματα της εξουσίας κόβουν ασταμάτητα κάθε κεφάλι που ανυψώνεται πάνω από τον βάλτο της αδιαφορίας χωρίς να ακουστεί κιχ.
Η Αριστερά η δική μου, δηλαδή η πατριωτική οργάνωση για την πρόοδο και την κοινωνική δικαιοσύνη, είναι εκείνη της Εθνικής Αντίστασης, των κοινωνικών αγώνων, της πολιτιστικής ανάπτυξης, του αντιδικτατορικού αγώνα, και της πάλης για την εθνική ανεξαρτησία και την πατριωτική αναγέννηση.
Η Εαμική Αριστερά ήταν που σήκωσε στους ώμους της την Ελλάδα και τιμωρήθηκε σκληρά. Η ιστορία εξακολουθεί να συμπληρώνει, έως σήμερα, το μαρτυρολόγιο των φυλακισμένων, των βασανισμένων και των εκτελεσμένων… Η γενιά της Εθνικής Αντίστασης υπήρξε η τελευταία γενιά των ελεύθερων, ανεξάρτητων, οραματιστών και καλλιεργημένων με την ομορφιά και την αλήθεια Ελλήνων. Ήταν η γενιά που χάρισε στην Ελλάδα πρωτόγνωρες ημέρες ελευθερίας, ανεξαρτησίας και υπερηφάνειας. Τα μέλη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και η νεολαία της ΕΠΟΝ, δηλαδή το Απελευθερωτικό Μέτωπο, ο Λαϊκός Επαναστατικός Στρατός και η αντιστασιακή νεολαία, που τραγουδούσε και πολεμούσε, πάλεψαν με τον γερμανικό ναζισμό, τον ελληνικό φασισμό και τον αγγλοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό και δεν γονάτισαν!
Ήταν η τραυματισμένη από τον Εμφύλιο Αριστερά αυτή που σήκωσε το βάρος του αντιδικτατορικού αγώνα, έδιωξε τον Θρόνο, έφερε τη δημοκρατία και τον πολιτισμό. Που οι άλλοι, οι εχθροί της, με ψεύτικα προσωπεία και ψεύτικες αλήθειες γελάσανε τον λαό για να τον οδηγήσουν στη σημερινή ξενοκρατία.
Η Αριστερά κυριάρχησε με τις ιδέες της, το ήθος της, τον πολιτισμό της και τα τραγούδια της και γέννησε μια νέα Ελλάδα. Ακόμα και σήμερα είναι οι ίδιες OL ιδέες του ΕΑΜ που ποτίζουν τις βαθιές ρίζες του λαού μας και τον οδηγούν σε όποια καλή και ελεύθερη σκέψη και πράξη βλέπουμε σήμερα, γιατί η μνήμη του ΕΑΜ παραμένει ακόμα ζωντανή.
Αυτή τη διαπίστωση οι μετέπειτα «νικητές» του Εμφυλίου τη γνωρίζουν καλά και κάνουν τα πάντα, από τότε μέχρι σήμερα, προκειμένου να ξεριζωθεί η μνήμη από τον λαό. Εξακολουθούν να φοβούνται τις ιδέες του ΕΑΜ, γι’ αυτό τις αποκρύπτουν και τις διαστρεβλώνουν. Σήμερα στο πλευρό των «νικητών» βρίσκονται και ορισμένοι δήθεν διανοούμενοι και ιστορικοί ενός τμήματος της «ανανεωτικής Αριστερός», οι οποίοι έχουν αναλάβει τον ρόλο του παραχαράκτη της ιστορίας…
Όσο, όμως, οι αξίες που γέννησε το ΕΑΜ, εκείνη η νέα εθνική μας αναγέννηση, μένουν στο περιθώριο της εθνικής μας ζωής, τόσο η Ελλάδα θα πηγαίνει απ’ το κακό στο χειρότερο.
Για την ευρωπαϊκή Αριστερά
Για μένα ευρωπαϊκή Αριστερά είναι μόνον η κομμουνιστική, δεδομένου ότι η σοσιαλιστική (σοσιαλδημοκρατική) έχει αφομοιωθεί πλήρως από το καπιταλιστικό σύστημα.
Το βασικό, όμως, πρόβλημα είναι ότι η ευρωπαϊκή Αριστερά δεν μπόρεσε να απεγκλωβιστεί από την εξάρτησή της από τη Σοβιετική Ένωση, η οποία είχε πάψει να αποτελεί το ιδεολογικό κέντρο από τότε που ο κομμουνισμός έγινε κρατικός, δηλαδή αντεπανάσταση. Έτσι, τα κομμουνιστικά κόμματα είχαν ιδεολογικό καθοδηγητή ένα κράτος που, με τον μανδύα της κομμουνιστικής ιδεολογίας, έκρυβε την αληθινή φύση της νέας κρατικής εξουσίας (η οποία στην πραγματικότητα είχε υιοθετήσει, σε πολλές περιπτώσεις, τη μεθοδολογία των ΗΠΑ) και χρησιμοποιούσε τα Κ.Κ. για καθαρά δικά του συμφέροντα.
Η Σοβιετική Ένωση ακινητοποίησε τα Κ.Κ., που δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν την εξέλιξη του καπιταλισμού, ο οποίος άλλαζε ριζικά τις δεδομένες κοινωνικές σχέσεις, αλλάζοντας την κοινωνία. Έτσι, οι κομμουνιστές βρέθηκαν εκτός εποχής, αδυνατώντας να προσαρμόσουν στις νέες συνθήκες της μεταβιομηχανικής εποχής την τακτική και τη στρατηγική τους, με αποτέλεσμα είτε να γίνουν γραφικοί είτε να σβήσουν από τον πολιτικό χάρτη.
Τι σήμαινε όμως αυτό για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες; Τι σημαίνει όταν δεν υπάρχει πια η μόνη πραγματική Αριστερά; Πιστεύω ότι χωρίς αυτήν την πραγματική Αριστερά το τρένο της κοινωνίας έμεινε χωρίς ατμομηχανή. Και γι’ αυτό οδηγηθήκαμε σήμερα στην αδυναμία των λαών ν’ αντιμετωπίσουν από θέση ισχύος την κρίση του καπιταλισμού που τους μαστίζει.
Άλλωστε, τον δρόμο προς την παγκοσμιοποίηση τον άνοιξε και η Αριστερά τόσο του υπαρκτού σοσιαλισμού με τα εγκληματικά της λάθη όσο και η ευρωπαϊκή Αριστερά που προτίμησε την αποχή και την γκρίνια.
Γι’ αυτό οι καπιταλιστές, μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και την αποτυχία της Αριστερός, κάνουν ό,τι θέλουν ανεξέλεγκτα εις βάρος των λαών και του πλανήτη.
Το ελληνικό επαναστατικό κίνημα
Το ελληνικό επαναστατικό κίνημα είχε τις ρίζες του μέσα στην ίδια την Ελλάδα και τις παραδόσεις της. Στη Μακρόνησο ήμασταν χίλιες φορές πιο κοντά στον Μακρυγιάννη παρά στον Λένιν. Και για τον λόγο αυτό παρατηρήθηκε η πρωτοφανής αυτή έξαρση και μοναδική υπέρβαση του εαυτού μας, γιατί το ιδανικό μας δεν είχε πρόσωπο αόριστο και μακρινό αλλά συγκεκριμένο και κοντινό: τον λαό μας και την πατρίδα μας. Εμείς ήμασταν οι ρίζες του ελληνικού κινήματος.
Δυστυχώς, το ελληνικό επαναστατικό κίνημα φορτώθηκε αμαρτίες τρίτων, δηλαδή τον εφαρμοσμένο κομμουνισμό των γειτονικών κρατών, που όμως δεν είχε καμία σχέση με τις ιδέες των Ελλήνων κομμουνιστών. Είναι ανιστόρητη και άδικη η άποψη που συνδέει το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα με κρατικά μοντέλα αριστερής προέλευσης που έγιναν κάτω από άλλες συνθήκες και σε άλλους λαούς.
Κρυμμένες αλήθειες
Η περίοδος 1960-1975 σηματοδοτήθηκε από το δημοκρατικό κίνημα με επικεφαλής τους Λαμπράκηδες και από την αντιχουντική πάλη με επικεφαλής το Πατριωτικό Μέτωπο.
Η μοναδικότητα των Λαμπράκηδων έγκειται στο γεγονός ότι στους κόλπους τους συνυπήρξαν δύο παράλληλα κινήματα: ένα πολιτιστικό με βάση το τραγούδι και ένα πολιτικό με βάση τη νεολαία της Αριστεράς. Οι Λαμπράκηδες εξέφραζαν μια νέα ρεαλιστική και δυναμική Αριστερά χωρίς τα βαρίδια του παρελθόντος και άνοιγαν μια τόσο πλατιά και καθαρά ανεξάρτητη ελληνική προοπτική στο μέλλον, που ακόμα και σήμερα βρίσκεται μπροστά από την εποχή μας.
Δυστυχώς, το κίνημα αυτό που άνοιγε έναν καθαρά ελληνικό, ανεξάρτητο, σύγχρονο και ρεαλιστικό δρόμο στον δημοκρατικό σοσιαλισμό χτυπήθηκε από τρεις πλευρές συγχρόνως και για μεγάλο διάστημα, ώστε να μην υπάρχει σήμερα ούτε η ανάμνησή του: α) από την αμερικανόφιλη Δεξιά, β) από την, επίσης αμερικανόφιλη, όπως αποδείχθηκε, παπανδρεϊκή Κεντροαριστερά, και γ) από τα εξαρτημένα από ξένα κέντρα (Μόσχα και Βουκουρέστι) κομμουνιστικά κόμματα, που τότε υπακούανε στη λογική της παγκόσμιας σύγκρουσης ανάμεσα στα δυο στρατόπεδα, σύμφωνα με τα οποία δεν έπρεπε να αναπτυχθεί σε μια χώρα που «ανήκε» στο δυτικό στρατόπεδο ένα ανεξάρτητο κίνημα της Αριστερός, με το πρόσχημα ότι κάτι τέτοιο θα έβαζε σε κίνδυνο τα στρατηγικά τους συμφέροντα που βασίζονταν στην ισορροπία του τρόμου.
Γι’ αυτό, μετά τη Χούντα η διάσπαση του κομμουνιστικού κινήματος διατηρήθηκε, ώστε να μη γίνει ποτέ η Αριστερά υπολογίσιμη πολιτική δύναμη.
Τα δύο Κ.Κ. προτίμησαν (ασφαλώς με ξένες εντολές) να βοηθήσουν τον Ανδρέα, προσφέροντάς του τις ίδιες τους τις σάρκες. Έτσι, το ΠΑΣΟΚ από το 12,50% του 1974 έφτασε στο 48% του 1981.
Καθαίρεση και διάλυση των Λαμπράκηδων
Προσπάθησα να πείσω τους συντρόφους μου της ηγεσίας της ΕΔΑ και του ΚΚΕ ότι το ελληνικό επαναστατικό κίνημα μπορούσε να ακολουθήσει μια ανεξάρτητη πολιτική και να κόψει τον ομφάλιο λώρο από τα ξένα κέντρα, αλλά και να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική σκηνή αντί να είναι ουρά του Κέντρου. Όχι μόνον δεν τους έπεισα, αλλά το 1966 με καθαίρεσαν από πρόεδρο της νεολαίας Λαμπράκη, με εντολή του ΚΚΕ.
Το κίνημα της νεολαίας Λαμπράκη ξεκίνησε αυθόρμητα από τη βάση της νεολαίας της Αριστερός, λίγες μέρες μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Η νεολαία επέμενε να αναλάβω πρόεδρος του Κινήματος.
Από την άλλη πλευρά, η ηγεσία της ΕΔΑ δεν ήξερε τι να κάνει μ’ εμένα. Ήμουν δημοφιλής συνθέτης, Μακρονησιώτης, κομμουνιστής και ο λαός με αγαπούσε. Προσηλωμένος καθώς ήμουν στα οράματα του ΕΑΜ, τάραζα κάθε φορά τα λιμνάζοντα ύδατα της υποχωρητικής τακτικής της ΕΔΑ και προκαλούσα τριγμούς, ενώ η νεολαία με ακολουθούσε πιστά.
Η μεγάλη μου ακτινοβολία, όμως, τους εμπόδιζε να με χτυπήσουν μετωπικά. Σκέφτηκαν, λοιπόν, να με αφήσουν να ηγηθώ της Νεολαίας Λαμπράκη (την οποία προόριζαν να λειτουργήσει ως μια πολιτιστική κίνηση νέων), με την ελπίδα ότι έτσι θα με αποδυνάμωναν. Νόμιζαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα ικανοποιούσα κάποια καλλιτεχνική μου ματαιοδοξία και θα σώπαινα, μιας και θα είχαν κατορθώσει να με κάνουν υποχείριό τους.
Οι εξελίξεις όμως τους διέψευσαν. Οι Λαμπράκηδες εξελίχθηκαν σ’ ένα μεγάλο επαναστατικό νεολαιίστικο κίνημα. Δημιούργησαν πάνω από 500 λέσχες πολιτισμού σ’ ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα και ενέγραψαν 300.000 μέλη, ενώ οι διαδηλώσεις τους ξεπέρασαν κάθε προσδοκία.
Οι διανοούμενοι της Ευρώπης μιλούσαν με θαυμασμό γι’ αυτό το πρωτόγνωρο πολιτικό και πολιτιστικό κίνημα και η μοναρχοφασιστική Δεξιά δεν ήξερε τι να κάνει.
Τόση ήταν η επιτυχία και η ακτινοβολία του κινήματος, ώστε ο Γεώργιος Παπανδρέου (ακραιφνής αντικομμουνιστής καθώς ήταν) θέσπισε νόμο που απαγόρευε στη μαθητιώσα νεολαία να συμμετέχει στους Λαμπράκηδες.
Τότε, τα στελέχη της ΕΔΑ έκριναν ότι είναι προτιμότερο να διαλύσουν αυτό το μοναδικό κίνημα παρά να με βλέπουν μέσω αυτού του κινήματος να παίζω μέσα στην εθνική πολιτική σκηνή τον ρόλο που έπαιξα.
Το ΠΑΜ και η ηγεσία του ΚΚΕ
Κάτι ανάλογο με τους Λαμπράκηδες συνέβη και με το ΠΑΜ. Το Πατριωτικό Μέτωπο ιδρύθηκε μία εβδομάδα μετά τη δικτατορία, με δική μου πρωτοβουλία και ιδρυτικά μέλη κάποιους Λαμπράκηδες.
Αντίθετα, τα λίγα στελέχη της ΕΔΑ και μέλη του ΚΚΕ που δεν συνελήφθησαν τη μέρα του πραξικοπήματος, δεν τόλμησαν να βγουν και να καταγγείλουν δημόσια τη Χούντα.
Τι συνέβη τότε; Ύστερα από εβδομάδες έβγαινε ο ένας μετά τον άλλον για να με συναντήσουν. Έτσι, όταν με είδε ο Μπάμπης Δρακόπουλος, που ήταν και ο γραμματέας του κλιμακίου των κομμουνιστών της ΕΔΑ, μου είπε: «Έσωσες την τιμή του ΚΚΕ». Εν τούτοις, τόσο αυτός όσο και οι υπόλοιποι δεν δίστασαν και πάλι να πάρουν μέσα από τα χέρια μας τις οργανώσεις που με τόσο μεγάλο κίνδυνο είχαμε κατορθώσει να στήσουμε εμείς οι δημιουργοί του Πατριωτικού Μετώπου. Πριν τον Δρακόπουλο είχα συναντήσει τον Κώστα Φιλίνη, ο οποίος μου είπε: «Έστειλαν άνθρωπο απ’ έξω [από το Βουκουρέστι, δηλαδή, του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ] με την εντολή να πας εκεί για να… απολογηθείς». Προφανώς γιατί πήρα την πρωτοβουλία για την ίδρυση της πρώτης αντιστασιακής οργάνωσης μια βδομάδα μετά την κήρυξη της Δικτατορίας χωρίς να τους ρωτήσω.
Το αποτέλεσμα ήταν, μετά την καθαίρεσή μου, να βρεθώ απομονωμένος και αβοήθητος από τον παράνομο μηχανισμό, να συλληφθώ τον Αύγουστο του 1967, να φυλακιστώ στην Μπουμπουλίνας [τότε η Γενική Ασφάλεια
Αθηνών] και στη συνέχεια να υποστώ τα γνωστά δεινά, έως τον Απρίλιο του 1970.
Τα ίδια δεινά υπέστησαν και οι Λαμπράκηδες του ΠΑΜ, αλλά και τα νέα μέλη του Μετώπου που με ακολούθησαν μετά την καθαίρεσή μου και δεν υπάκουσαν στην κομματική εντολή. Ο κύκλος τραγουδιών Ο Ήλιος και ο Χρόνος, που έγραψα ενώ ήμουν φυλακισμένος στην απομόνωση της Γενικής Ασφάλειας, τα λέει όλα…
Από κει και πέρα, κάθε προσπάθειά μου στον χώρο της Αριστεράς χτυπήθηκε αλύπητα, κυρίως από τις ηγεσίες της Αριστεράς και φυσικά από τα άλλα δύο κέντρα, ΠΑΣΟΚ και Δεξιά. Η εικόνα μου διαστρεβλώθηκε και η συμβολή μου μηδενίστηκε.
Τι με χωρίζει από τα σύγχρονα κόμματα της Αριστερός
Το γεγονός ότι τοποθετούμαι εκτός και απέναντι στο σύστημα εξουσίας δημιουργεί τη μεγάλη απόσταση που με χωρίζει από τα κόμματα της Αριστεράς. Διότι η Αριστερά σήμερα αντιδρά στη βάση μιας αντίληψης ταξικού-πολιτικού αγώνα μέσα από το σύστημα, τη στιγμή που οι κυβερνήσεις συνθηκολογούν -όπως και κατά την περίοδο της Κατοχής- με τα στρατεύματα του άυλου χρήματος που εκπροσωπούν οι κυβερνήσεις-όργανα των τραπεζών.
Ο λαός όμως, περισσότερο ξύπνιος, με το μόνο μέσο που διαθέτει, τη διαδήλωση, φωνάζει «Προδοσία! Προδότες!» γιατί θεωρεί την οικονομική καταστροφή που του κάνουν ως πράξη εχθρική. Για τον λαό, οι τράπεζες, τα Μνημόνια και οι Τρόικες είναι εχθροί του έθνους, δηλαδή του 90% του λαού, και οι συνεργάτες των εχθρών του είναι προδότες. Αυτό δυστυχώς δεν το καταλάβανε ακόμα οι αλλοτινοί αριστεροί του μπροστάρηδες στους αγώνες κατά των εκμεταλλευτών του. Γιατί δεν κατάλαβαν δυο λέξεις: Εχθρός του Έθνους.
Εθνική Ανεξαρτησία, Παλλαϊκή Εξουσία, Πατριωτική Αναγέννηση
Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθώ να πιστεύω στην Αριστερά, σ’ εκείνη την Αριστερά που βρίσκεται βαθιά ριζωμένη μέσα στη λαϊκή συνείδηση.
Γιατί η Αριστερά που όλοι φοβούνται παραμένει παρούσα, όρθια και δυνατή. Γιατί ελληνική Αριστερά σημαίνει ιδέες, αγώνες, θυσίες, αίμα. Και έργα! Και πάλι, αν είναι να σωθούμε, θα είναι και πάλι η Αριστερά που θα μας σώσει. Κι όταν λέω Αριστερά, εννοώ τις ιδέες. Όπως εκείνες του ΕΑΜ. Της εθνικής ανεξαρτησίας, της παλλαϊκής εξουσίας και της πατριωτικής αναγέννησης.