Ο Μίκης Θεοδωράκης επιστρέφει στην Ελλάδα
Στα μέσα του 1974 οι εξελίξεις στην Ελλάδα υπήρξαν ραγδαίες. Πυροδοτήθηκαν από τη μεθόδευση της χούντας για την ανατροπή με πραξικόπημα του Προέδρου της Κύπρου Μακαρίου. Ακολούθησε η Τουρκική εισβολή και κατάληψη της βόρειας Κύπρου.
Στη συνέχεια θα γίνει αυτό που είχε προτείνει ο Μίκης Θεοδωράκης τον προηγούμενο χρόνο στο Λονδίνο (16/01/1973) σε συνέντευξη τύπου, ως την μόνη μεταβατική λύση που απέμεινε για την απομάκρυνση της Χούντας και την αποκατάσταση της δημοκρατικής ομαλότητας στην Ελλάδα.
Τότε αιτιολόγησε την πρότασή του “για τη λύση Καραμανλή” με την λογική. Είπε: «εξήγησα ότι στην Ελλάδα την πολιτική κατάσταση διαμορφώνουν τρεις παράγοντες: Ο ελληνικός λαός, ο ελληνικός στρατός και οι Αμερικάνοι. Υπάρχουν Έλληνες πολιτικοί που έχουν μαζί τους κάποιον από τους παράγοντες αυτούς. Ο Καραμανλής είναι ο μόνος που αυτή τη στιγμή έχει με το μέρος του και τους τρεις». (Παύλος Πετρίδης, στο βιβλίο: Ο πολιτικός Θεοδωράκης (1940-1996), Προσκήνιο 1997 σελ.268)
Ο Θεοδωράκης πρόβαλε τότε αυτή τη λύση, αφού όλες οι προσπάθειες ενότητας του αντιδικτατορικού αγώνα και του συντονισμού των αντιδικτατορικών οργανώσεων, για την ανατροπή της χούντας και την ομαλή δημοκρατική μετάβαση, είχαν αποτύχει.
«Ο λαός προδόθηκε. Γιατί, εξαιτίας της πολιτικής τύφλωσης ορισμένων ηγετών, δεν υπήρχε καμιά ελπίδα για ριζική αλλαγή, ούτε φυσικά δυνατότητα για το ξερίζωμα της δικτατορίας με αγώνα οργανωμένο πάνω στις λαϊκές δυνάμεις. Κάποια στιγμή νόμισα ότι έχω χρέος να μιλήσω καθαρά στον λαό μας και να του πω: «Λαέ προδόθηκες, μην ελπίζεις πια ν’ απελευθερωθείς στηριγμένος αποκλειστικά στις δικές σου δυνάμεις. Τώρα μπροστά σου υπάρχουν μόνο δυο λύσεις. Είτε διαιώνιση της δικτατορίας είτε λύση μέσα από το ίδιο το σύστημα. Το δίλημμα που μπαίνει τώρα μπροστά μας είναι Παπαδόπουλος ή Καραμανλής». Όμως, αυτή η ξεκάθαρη, νομίζω, θέση που διατύπωσα στις 17/1/73 σε μια πρες κόνφερανς στο Λονδίνο ήταν μια βαρύτατη κατηγορία για όλους αυτούς που δεν έκαναν τίποτα, ώστε να δοθεί ουσιαστική δύναμη στο λαό μας τότε που έπρεπε». (Απόσπασμα από συνέντευξη που είχε παραχωρήσει ο Μίκης Θεοδωράκης στον Γιώργο Λιάνη και στον «Ταχυδρόμο» στις αρχές του 1975).
Δυστυχώς τότε η πρότασή του απορρίφτηκε και δέχτηκε τα ομαδικά πυρά όλων των πολιτικών δυνάμεων όπως και συνέχισε να τα δέχεται και μετά την πτώση της χούντας.
Αν είχε μεθοδευτεί από τότε αυτό που πρότεινε και ήταν εφικτό, αυτό που έγινε τελικά, θα είχε αποφευχθεί η τραγωδία της Κύπρου, το πραξικόπημα και η εισβολή της Τουρκίας.
Η ιστορία εδώ δικαίωσε το Μίκη Θεοδωράκη.
Η σειρά των γεγονότων σε συντομία είναι η ακόλουθη:
15/07: Η Κυπριακή Εθνοφρουρά με την υποστήριξη μονάδων της ΕΛΔΥΚ ανατρέπει το νόμιμο ηγέτη της Κύπρου αρχιεπίσκοπο Μακάριο, εγκαθιστώντας στο προεδρικό αξίωμα το ανδρείκελο Ν. Σαμψών. Ο πρόεδρος Μακάριος επιβιώνει από την επίθεση κατά του Προεδρικού Μεγάρου και διαφεύγει ασφαλής. Ανοίγει ο δρόμος για τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο.
20/07: Αρχίζει η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Η Τουρκία πραγματοποιεί την πρώτη φάση της εισβολής στην Κύπρο με μεγάλες ναυτικές και αεροπορικές στρατιωτικές δυνάμεις. Γενική επιστράτευση στην Ελλάδα. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εγκρίνει το ψήφισμα 353 που «απαιτεί τον άμεσο τερματισμό της ξένης στρατιωτικής επέμβασης στην Κυπριακή Δημοκρατία».
23/07: Πνιγμένη στο αίμα του εγκλήματος στην Κύπρο, η χούντα της Αθήνας καταρρέει και παραδίδει την εξουσία στους παραδοσιακούς πολιτικούς των οποίων ηγείτο ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Μετά από παρασκηνιακή παρέμβαση του Ε. Αβέρωφ μετεκλήθη εσπευσμένα από το Παρίσι ο Κ. Καραμανλής, ο οποίος επέστρεψε θριαμβευτής στις 24 Ιουλίου. Στην Κύπρο, παραιτείται από την προεδρία ο διορισμένος Νίκος Σαμψών και τη θέση του παίρνει ο Γλαύκος Κληρίδης.
24/07: Στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, χιλιάδες λαού υποδέχονται στις 2:00 π.μ. τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που φτάνει από το Παρίσι. Στις 4:15 π.μ. ορκίζεται πρωθυπουργός μπροστά στο στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη.
23/07: Ο Μίκης Θεοδωράκης στην Γαλλία κατά τη διάρκεια ενός ρεσιτάλ με τη συνοδεία του Πέτρου Πανδή, για συμπαράσταση στους Μαροκινούς φοιτητές, μαθαίνει για την κατάρρευση της χούντας και την επιστροφή Καραμανλή στην Αθήνα. Την επομένη μέρα…
24/7: Ο Μίκης Θεοδωράκης επιστρέφει στην Ελλάδα. Θριαμβευτική υποδοχή στην Αθήνα, στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Την ώρα που ο κόσμος κατευθύνεται προς την Αθήνα, αποφασίζεται συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο. Μπροστά στο Α’ Νεκροταφείο ενισχυμένες δυνάμεις και τεθωρακισμένα της αστυνομίας. Ο Θεοδωράκης αποφασίζει να ματαιωθεί η συγκέντρωση γιατί φοβάται προβοκάτσια.
Η επιστροφή και υποδοχή του Μίκη Θεοδωράκη στην Ελλάδα εικόνες από το Associated Press
14/08 Η Τουρκία πραγματοποιεί τη δεύτερη φάση της στρατιωτικής εισβολής στη Κύπρο και καταλαμβάνει το 36,2% του εδάφους της χώρας. Μετά τον Αττίλα II η κυβέρνηση Καραμανλή αποσύρει την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του NATO.
16/08: Ο Ανδρέας Παπανδρέου επιστρέφει στην Ελλάδα, μετά την αυτοεξορία του λόγω της δικτατορίας.
24/09: Δημοσιεύονται τα διατάγματα με τα οποία καταργείται ο περίφημος AN 509 και νομιμοποιείται το Κομουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ).
7/10: Ο πρόεδρος της Κύπρου Μακάριος, που είχε ανατραπεί από τη χούντα των Αθηνών στις 15 Ιουλίου, επιστρέφει στο νησί, έπειτα από εξορία 4,5 μηνών.
9-10/10: Δύο πολύ μεγάλες συναυλίες το 74, μετά την πτώση της Χούντας, στο Στάδιο Καραϊσκάκη και στο γήπεδο του Παναθηναϊκού με το Μίκη Θεοδωράκη να παρουσιάζει τα απαγορευμένα μέχρι τότε έργα του. Συμμετείχαν και οι συνθέτες Μαρκόπουλος, Λοΐζος, Ξαρχάκος και πλήθος ερμηνευτών. Η είσοδος του Μίκη στο Στάδιο συνοδεύτηκε από ιαχές από τους χιλιάδες θεατές και το σύνθημα «Δώσε τη χούντα στο λαό». Ο Νίκος Κούνδουρος γύρισε ένα ντοκιμαντέρ γεμάτο με τα τραγούδια, τη συγκίνηση, το παλμό και τα συνθήματα, απ’ αυτές τις συναυλίες με τίτλο «Τραγούδια της Φωτιάς». Τα πλάνα με τον Μίκη Θεοδωράκη να διευθύνει στη σκηνή και να τραγουδάει και το τεράστιο πλήθος να ακολουθεί με πάθος έκαναν το γύρο του κόσμου και έμειναν στην ιστορία.
Η ταινία: Τραγούδια της Φωτιάς – 1974 του Νίκου Κούνδουρου
Τα γεγονότα της εποχής και το κλίμα των ημερών καταγράφονται με τον καλύτερο τρόπο στο ντοκιμαντέρ του 1975, σε σκηνοθεσία Νίκου Κούνδουρου. Η ταινία έχει επίκεντρο δύο πολύ μεγάλες και θυελλώδεις συναυλίες το 74, μετά την πτώση της Χούντας (Ιούλιος 1974), στο Στάδιο Καραϊσκάκη και στο γήπεδο του Παναθηναϊκού με το Μίκη Θεοδωράκη, καθώς επίσης και άλλες μαζικές εκδηλώσεις που έγιναν στην Αθήνα το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς για την πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου. Η ταινία αποτυπώνει με γλαφυρότητα το κλίμα που επικρατούσε, μετά την πτώση της Χούντας. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης ο Νίκος Κούνδουρος τη χαρακτηρίζει μια ταινία-ωδή στη λευτεριά.