Μετά την σύντομη διακυβέρνηση της συγκυβέρνησης ΝΔ-ΣΥΝ και της Οικουμενικής ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ το 1989, ήρθαν οι εκλογές στις 8 Απρίλη του 1990. Η Νέα Δημοκρατία έλαβε το 46,89% των ψήφων και 150 έδρες στη Βουλή. Ακολούθησαν: ΠΑΣΟΚ 38,61% – 123 έδρες, Συνασπισμός 10,28% – 19 έδρες, Οικολόγοι Εναλλακτικοί 0,77 – 1 έδρα, ΔΗΑΝΑ 0,67% – 1 έδρα, Ανεξάρτητοι 1,01% – 4 έδρες, Εμπιστοσύνη 0,45% – 1 έδρα, Πεπρωμένο 0,25% – 1 έδρα. Με τη στήριξη του ενός βουλευτή της ΔΗΑΝΑ προς τη ΝΔ, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης σχημάτισε κυβέρνηση.
Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν υποψήφιος στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Ν.Δ. και εκλέχτηκε ως ανεξάρτητος Βουλευτής συνεργαζόμενος με τη ΝΔ. Στην κυβέρνηση που σχημάτισε στην συνέχεια ο Κ. Μητσοτάκης, ο Θεοδωράκης ανέλαβε Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου παρά τω πρωθυπουργώ και αργότερα Επικρατείας.
Ο Μ.Θ. ξεκαθάρισε τότε ότι συμμετέχει στην κυβέρνηση και συνεργάζεται με τη Ν.Δ. για δύο λόγους: Για την κάθαρση και για την τρομοκρατία. Αναλυτικότερα για τις θέσεις του παρέχονται διευκρινήσεις στο βιβλίο του του Παύλου Πετρίδη “Ο πολιτικός Θεοδωράκης 1940-1996, Εκδ. Προσκήνιο, 1997” από το οποίο μεταφέρομε ορισμένα αποσπάσματα.
Συμπορεύομαι με τη μόνη πολιτική δύναμη που δεν έχει αυταπάτες ως προς την ουσία και τα αρνητικά επιτεύγματα αυτής της εξουσίας. Και είμαι έτοιμος να εφαρμόσω ως προς τη Νέα Δημοκρατία τη πολιτική της “συμπολιτευόμενης αντιπολίτευσης” ή της “αντιπολιτευόμενης συμπολίτευσης”. Μακάρι όλοι οι Έλληνες δημοκράτες να συνειδητοποιήσουν τον κίνδυνο και να με ακούσουν μια φορά στην ώρα μου και όχι για νιοστή φορά να πουν ύστερα από χρόνια: “Είχε δίκιο”. Γιατί κάποτε αυτή η εκ των υστέρων δικαίωση των απόψεων μου μπορεί να έλθει όταν θα είναι αργά για όλους-.
Όμως και η Οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα υπονομεύτηκε εκ των ένδον με επακόλουθο την προκήρυξη νέων εκλογών για τον Απρίλιο του 1990.
Πετρίδης: σελ. 381
Τα οικονομικά σκάνδαλα, η λεηλασία της Τράπεζας Κρήτης, έχουν δευτερεύουσα σημασία. Το πιο σημαντικό και το πιο επικίνδυνο -μοιραίο θα έλεγα- για τους δημοκρατικούς θεσμούς υπήρξε η απόπειρα ολοκληρωτικού ελέγχου του Τύπου, που συμπληρώνοντας τον ασφυκτικό έλεγχο της Ραδιοφωνίας – Τηλεόρασης θα παρέδιδε τον ελληνικό λαό στο έλεος της πασοκικής εξουσίας,
Υπό τις συνθήκες αυτές, στην καμπή του 1990, τα πολιτικά πράγματα παρέμεναν ρευστά. Σημαίνοντα στελέχη του ΠΑΣΟΚ και ο ίδιος ο αρχηγός του είχαν παραπεμφθεί στο Ειδικό Δικαστήριο, ο Γρ. Φαράκος αντικατέστησε τον X. Φλωράκη στην ηγεσία του ΚΚΕ ενώ ο Συνασπισμός κλυδωνιζόταν. Στο διεθνές προσκήνιο κυριαρχούσε η κατάρρευση των παραδοσιακών κομμουνιστικών καθεστώτων στις ανατολικές χώρες. Στις εκλογές της 8ης Απριλίου ο Κ. Μητσοτάκης κατόρθωσε τελικά να συγκεντρώσει οριακή αυτοδυναμία προχωρώντας στην μονομερή ανάδειξη του Κ. Καραμανλή στην προεδρία της Δημοκρατίας. Ο Θεοδωράκης επανεκλέχτηκε βουλευτής Επικράτειας της ΝΔ μετά από επιμονή του Κ. Μητσοτάκη: -Ποιοι ήταν οι άξονες της νέας κυβέρνησης; Ήταν η κάθαρση, η εθνική Συμφιλίωση. Εθνική Συμφιλίωση σήμαινε συνέχιση του πνεύματος της κυβέρνησης Τζανετάκη με διαφορετική προοπτική.
Πετρίδης: σελ.383
Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι η στάση του Θεοδωράκη απέναντι στο ΠΑΣΟΚ και τον αρχηγό του, ιδίως μετά τις εκλογές του 1985, υπήρξε κατά κανόνα επιφυλακτική. Διαπιστώνοντας από τα πράγματα την αναίρεση του αρχικού “συμβολαίου με το λαό” και την αφαίμαξη ψήφων από το χώρο της ευρύτερης Αριστεράς η δημόσια κριτική του, με το φούντωμα του σκανδάλου Κοσκωτά και του «αυριανισμού», στις αρχές του 1989, κατέστη δριμύτερη απέναντι στο κυβερνών κόμμα. Η αναδρομή στις δημοσιοποιηθείσες θέσεις του εκείνης της συγκυρίας είναι απαραίτητη για να κατανοηθεί η όλη πολιτική υπέρβασή του στην καμπή του 1990: -Η σημερινή εξουσία, είτε το θέλησε η ίδια, είτε γιατί την παρέσυραν ξένα κέντρα -όπως ισχυρίζεται- κατρακύλησε στον γλιστερό κατήφορο των σκανδάλων. Εάν είχε αυτογνωσία και ευθύνη θα έπρεπε να είχε παραιτηθεί. Και να τεθεί στη διάθεση της Δικαιοσύνης. Το ότι δεν το κάνει, το γεγονός και μόνο αυτό, πολλαπλασιάζει τις ιστορικές της ευθύνες. Στα σχολικά βιβλία του μέλλοντος θα υπάρχει μια σκληρή παράγραφος όπου τα ονόματα των σημερινών πρωταγωνιστών και υπευθύνων για τη σοβαρή κατάπτωση του Έθνους θα διδάσκονται στις επερχόμενες γενιές σαν παραδείγματα προς αποφυγήν.
Ζούμε, λοιπόν, σήμερα το φαινόμενο μιας αμαρτωλής εξουσίας που “γραπώνεται” με νύχια και με δόντια από τους μηχανισμούς, παρασύροντας κάθε ημέρα και λιγότερους οπαδούς, με την ελπίδα ότι μπορεί να γίνει κάποιο θαύμα που θα κάνει το μαύρο άσπρο και θα επιστρέφει στη διαιώνισή της. Όμως βασική προϋπόθεση γι’ αυτό είναι η παρεμπόδιση του έργου της Δικαιοσύνης και η μεταβολή του λαού σε αγέλη, για να μην φτάσουμε ποτέ στην κάθαρση που θα σημάνει και το οριστικό τέλος της εξουσίας αυτής. Εδώ ακριβώς είναι που πρέπει να παρέμβει ο Έλληνας πολίτης με τη ψήφο του… Για να επιτευχθεί λοιπόν, η κάθαρση θα πρέπει να φύγει το ΠΑΣΟΚ από την εξουσία και να απομονωθεί. Όχι φυσικά ως μέρος του εκλογικού σώματος, αλλά ως διευθύνουσα δύναμη, ως στελεχικό δυναμικό, που καλύπτει τους ενόχους. Αυτή η προϋπόθεση νομίζω ότι είναι αναγκαίο να τεθεί από όλες τις δυνάμεις της σημερινής αντιπολίτευσης, γιατί θα βοηθήσει τη συντριπτική πλειοψηφία των τίμιων οπαδών του ΠΑΣΟΚ να αναλογισθούν και τις δικές τους ιστορικές ευθύνες μπροστά στο μεγάλο εθνικό σταυροδρόμι των εκλογών.
Όσο για την αντιμετώπισή του από τον κομματικό μηχανισμό του ΠΑΣΟΚ, στη διάρκεια της οκταετίας, αποκάλυπτε: -Στην οκταετία του ΠΑΣΟΚ είχα καταντήσει το “μαύρο πρόβατο” της “αλλαγής”. Την εποχή που ήμουν βουλευτής του ΚΚΕ βρισκόμουν σε συστηματική τριβή με το κόμμα μου, για έναν μοναδικό λόγο: τη στάση του απέναντι στο ΠΑΣΟΚ. Πίστευα από τότε -και δυστυχώς επαληθεύτηκα- ότι μια μουδιασμένη στάση της Αριστερός έναντι του ΠΑΣΟΚ μόνο κακό μπορεί να επιφέρει. Οπως ένας διαμαρτυρόμενος σε μια παπική εκκλησία, σήκωνα το ανάστημά μου, τους είχα γίνει βραχνάς. Επειδή τώρα η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ είναι άνθρωποι της εξουσίας, ορθώς σκεπτόμενοι, μου έκοψαν την επικοινωνία προς το λαό. Πώς; Μα απαγορεύοντας αθόρυβα και μεθοδικά τα τραγούδια μου από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Έτσι, έμμεσα αλλά καίρια, εξασθένιζαν την πολιτική μου εμβέλεια. Γιατί πάντα ο πολιτικός μου λόγος περνούσε μέσα από τα τραγούδια μου. Το ίδιο ακριβαϊς δεν έκανε και η Χούντα; Τότε δεν ξεχώριζα από τους άλλους κρατούμενους. Αλλά το σφάλμα με τα τραγούδια μου τους γελοιοποίησε. Εννοείται ότι το ΠΑΣΟΚ με απέκλειε, με απομόνωνε με δόσεις και πάντα με τα κατάλληλα προσχήματα..
Πετρίδης: σελ. 387
Βασιζόμενος στις διαβεβαιώσεις του Μητσοτάκη ότι θα αξιοποιούσε στην κυβέρνησή του και προσωπικότητες από το χώρο της ανένταχτης Αριστερός (που στήριζαν τη Νέα Δημοκρατία συγκυριακά λόγω του Αυριανισμού και των σκανδάλων) ο Θεοδωράκης αποδέχτηκε τελικά την υπουργοποίησή του. Όμως οι αρχικές υποσχέσεις δεν τηρήθηκαν λόγω των υπαναχωρήσεων του νέου πρωθυπουργού και της έντονης εσωκομματικής αντιπαράθεσης (Έβερτ-Σαμαράς κ.ά.) με επακόλουθο την περιθωριοποίηση και του ίδιου στους κόλπους της κυβέρνησης. Παρ’ όλα αυτά, όπως προκύπτει από τη γραπτή διαβίβαση των σκέψεων του προς τον Κ. Μητσοτάκη, διατύπωνε με θάρρος τη γνώμη του για την πορεία του κυβερνητικού έργου.
Πέραν των προτάσεων που αφορούσαν ολόκληρο σχεδόν το φάσμα της κυβερνητικής πολιτικής ο Θεοδωράκης, με την ιδιότητα του Υπουργού Επικράτειας, ανέλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες και στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Επισκέφθηκε την Αλβανία ως μέλος του κυβερνητικού κλιμακίου, την Τουρκία, τη Μόσχα, την Ουκρανία, τη Ρουμανία, την Τύνιδα, τη Γαλλία, και την Αίγυπτο. Έχοντας γόνιμες επαφές με τον Αλία, τον Οζάλ, τον Γκορμπατσώφ, τον Μιττεράν και τον Μουμπάρακ.
Ωστόσο η συνεργασία του με τον Μητσοτάκη, στο σύντομο χρονικό διάστημα της υπουργικής θητείας του, δεν ήταν πάντοτε ομαλή: Η επερώτηση για την προνομιακή χρηματοδότηση του Μεγάρου Μουσικής που στήριζε ο μεγαλοεκδότης Χρ. Λαμπράκης απεσύρθη με πρωτοβουλία του αρχηγού της ΝΑ γεγονός που επηρέασε και την τοποθέτησή του σε ανενεργό υπουργείο. Έτσι αντί του Θεοδωράκη, ο πρωθυπουργός προώθησε την κόρη του στο Υπουργείο Πολιτισμού. Στο μεταξύ, οι εσωκομματικές αντιπαραθέσεις, στο κυβερνών κόμμα με κορυφαίο γεγονός την αποχώρηση Σαμαρά, οι δεσμεύσεις του Μάαστριχτ, η ανακίνηση του ονόματος της Μακεδονίας από την πλευρά του Γκλιγκόροφ και η διάσπαση του Συνασπισμού, προσδιόρισαν αποφασιστικοί τις πολιτικές εξελίξεις.
Πετρίδης: σελ. 390