Στι 27 του Ιούνη 2002 ο Μίκης Θεοδωράκης τιμήθηκε στη Βόννη με το βραβείο Erich Wolfgang Korngold για κινηματογραφική του μουσική στη Μπιενάλε της Διεθνούς Μουσικής Κινηματογράφου. Προς τιμή του πραγματοποιήθηκε μια συναυλία μουσικής δωματίου στο Beethovenhaus – το σπίτι που γεννήθηκε ο Μπετόβεν- στις 27 Ιουνίου και μια ανοιχτή συναυλία με τη σουίτα Μπαλέτου «Αλέξη Ζορμπάς» στις 29, με την Ομοσπονδιακή Ορχήστρα Νέων.
Η ομιλία που εκφώνησε ο Γάλλος υπουργός Παιδείας Τζακ Λανγκ στην εκδήλωση ήταν ένας ύμνος για τον Μίκη Θεοδωράκη.
Τι είπε ο Τζακ Λανγκ στη Βόννη για τον Μίκη Θεοδωράκη,
H ομιλία του Τζακ Λανγκ που δημοσιεύτηκε στην «Ε» 01/07/2002 είναι η ακόλουθη:
«Θα πρέπει να ήμουν μεθυσμένος από ούζο και κρασί -τα ποτά αυτά που συνηθίζει κανείς να πίνει κάτω από τον πιο ωραίο ουρανό- όταν δέχθηκα να μιλήσω για σας, αγαπητέ Μίκη Θεοδωράκη.
Το καθήκον αυτό θα ταίριαζε πιο πολύ σε έναν ποιητή ή έναν τραγουδοποιό. Ναι, πιστεύω ότι ήμουν εντελώς μεθυσμένος. Μεθυσμένος από φιλιά, μεθυσμένος από Ελλάδα. Και είμαι ακόμα αυτή τη στιγμή που μιλώ.
Μίκης Θεοδωράκης…
Μουσικός και ποιητής. Ένας άνθρωπος που αντιστέκεται και αγωνίζεται. Που κυνηγήθηκε και βασανίστηκε. Υπουργός και βουλευτής. Αγωνιστής της ειρήνης.
Αυτός που ανακάλυψε ξανά έναν πολιτισμό.
Για τι να πρωτομιλήσει κανείς; Ποιες λέξεις μπορούν να φέρουν στη μνήμη όλους του κύκλους τραγουδιών σας, τη μουσική για μπαλέτο, τα μηνύματά σας, τους αγώνες σας, τις πληγές σας, τα ορατόριά σας και τα τραγούδια σας…
Το τελευταίο κεφάλαιο της πιο πρόσφατης βιογραφίας σας φέρει τον τίτλο “Ένας ζωντανός μύθος”. Από πού να αρχίσει και πού να τελειώσει κανείς στη ζωή ενός ανθρώπου που έγραψε την πρώτη σύνθεση στην ηλικία των 13 ετών;
Ενός ανθρώπου που δεν ήταν ούτε 18 ετών όταν για πρώτη φορά συνελήφθη και βασανίστηκε, γιατί αγωνιζόταν για την ελευθερία.
Επιτρέψτε μου λοιπόν, μέσα από την καρδιά μου, να υπενθυμίσω κάποιους σταθμούς της πορείας σας.
Πώς να μην απορροφηθεί κανείς από τους “Δρόμους του Αρχάγγελου” (την αυτοβιογραφία του, της οποίας ο πρώτος τόμος κυκλοφόρησε το 1987). Ένας Αρχάγγελος. Ναι, αυτό είστε εσείς που το όνομά σας σημαίνει “Θεού δώρο”.
Που το μικρό σας όνομα -Μιχαήλ- είναι το όνομα του Αρχάγγελου. Ίσως είναι αυτό ένας τρόπος να συμπυκνωθεί για μια στιγμή η πολυκύμαντη ζωή σας σε ένα όνομα: Το τραγούδι και το σπαθί (που εικονίζεται πάντα να κρατά ο Αρχάγγελος Μιχαήλ). Η Δικαιοσύνη και η Ομορφιά. Κάποτε είχατε πει: «Τα τραγούδια μου είναι πιο δυνατά από τα τανκς». Κι αλήθεια, ήταν. Οι Αρχάγγελοι νικούν πάντα.
Οι άγγελοι που πιστεύουν στον ουρανό κι εκείνοι που δεν τον πιστεύουν…
Όπως ο Αραγκόν, είδατε τον ήλιο να βγαίνει στην Ανατολή. Όμως πριν από πολλούς άλλους συνειδητοποιήσατε ότι η δύση του ήλιου ήταν οφθαλμαπάτη. Ότι αυτό δεν μπορούσε να είναι το χάραμα ενός ωραίου πρωινού στον καιρό του Οδυσσέα. Ανήκετε σ’ αυτούς που ξέρουν ότι η πίστη μπορεί να μετακινήσει όρη.
Την άνοιξη του 1936 ήσασταν μόλις 11 ετών. Και ο Γιάννης Ρίτσος σας ανέφερε ήδη στον “Επιτάφιο”, εκεί που μιλά για τον ίσκιο που «σαν Αρχάγγελος πλημμύριζε το σπίτι κι εκεί στ’ αυτί σου σπίθιζε η γαζία του αποσπερίτη».
Όλοι οι Έλληνες τραγουδούν τον “Επιτάφιο”. Η αναγέννηση της ελληνικής μουσικής αρχίζει. Ακόμη περισσότερο, πρόκειται για μια πολιτιστική επανάσταση που δεν θα σταματήσει, όπου μπολιάζονται το παλιό με το σύγχρονο, η διανόηση με τη λαϊκότητα και αντίστροφα.
Προσπάθησα τις τελευταίες μέρες στο Παρίσι να βρω ένα χαρακτηρισμό, μια περιγραφή αντάξιά σας. Ήταν τόσο απλό, που δεν πήγε ο νους μου: Είστε Έλληνας. Που σημαίνει, παγκόσμιος. Μία από τις φωνές, μία από τις συνειδήσεις του κόσμου.
Ο Φρανσουά Μιτεράν το γνώριζε αυτό. Δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να ξαναθυμίσω αυτά που είχε γράψει μετά από ένα βράδυ που πέρασε μαζί σας:
“Μπροστά στους φίλους του ο Μίκης εξαϋλώθηκε μέσα στη μουσική. Με τ’ ακροδάχτυλα άγγιζε κάθε νότα από το μπουζούκι και την κιθάρα, τις έδενε σε θημωνιές που μετά πάλι λυνόταν με μια μουσική φράση”.
Η επιβλητική μορφή έσκυβε, ορθωνόταν, σαν να ετοιμαζόταν για μια μοναδική μάχη. Στο πρόσωπό του αποτυπωμένα τα ίχνη του ανθρώπου που υποφέρει, τα ίχνη του καημού, του γέλιου, της επίθεσης, της άμυνας κι έδειχνε ολότελα απορροφημένος απ’ αυτόν τον αδελφικό αγώνα σώμα με σώμα τη στιγμή που γύρισε προς το μέρος μας και άρχισε να τραγουδά.
Η συμφιλίωση, το αίμα και το γέλιο, η επαγρύπνηση και ο αγώνας, όλες οι λέξεις που θα μπορούσε να βρει κανείς για σας, ζωντανεύουν από τον Φρανσουά Μιτεράν.
Θα μπορούσα, μάλλον θα έπρεπε να θυμίσω τις εποχές που ήσασταν μαζί με τον Σενμπρούν, τον Νερούδα ή τον Ελύτη, τον αγώνα σας για τη συμφιλίωση Ελλήνων και Τούρκων, μαζί με το φίλο σας, τον μεγάλο μουσικό Ζουλφί Λιβανελί. Θα έπρεπε να μιλήσω για το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης που αξίζετε να πάρετε και για το μεγαλείο της τέχνης σας. Αλλά τότε θα είχα την αίσθηση ότι τιμώ κάποιον που έχει πεθάνει. Όμως εσείς, Μίκη Θεοδωράκη, είστε παρών, βρίσκεστε ανάμεσά μας, ζωντανός όσο ποτέ άλλοτε.
Το 1948 ο Γιάννης Ρίτσος ενώ βρισκόταν σε ένα από τα στρατόπεδα των οποίων τη φρίκη και την τιμή μαζί κι εσείς μοιραστήκατε, έλαβε την εντολή: “Γράψε για να ξημερώσει”. Κι ακόμα σήμερα εσείς γράφετε, σκέπτεστε, αγωνίζεστε για ένα καινούργιο Αύριο.
Επιτρέψτε μου στο όνομα της Ευρώπης, στο όνομα των ανθρώπων, στο όνομα μιας συγκεκριμένης αντίληψης για την Ευρώπη, αυτού του οράματος της ανθρωπότητας το οποίο μας ενώνει και του οποίου είστε η προσωποποίηση, να πω: Ευχαριστώ, ευχαριστώ πάρα πολύ Μίκη Θεοδωράκη».