Μίκης Θεοδωράκης, Μια βαθιά κατάδυση στο χρόνο και στις μνήμες του,
που παραμένουν άθικτες…
Συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη στο Μπάμπη Ξαρχάκο”Ως3″ Μάιος του 1998
…Φως δεν βλέπω από πουθενά.
Το πολιτικό κατεστημένο καθώς διακλαδώθηκε με το δημοσιογραφικό, το οικονομικό, το δικαστικό, το στρατιωτικό, το παραοικονομικό, έχει διογκωθεί σε βαθμό που να κλείνει γύρω μας όλους τους ορίζοντες. Ακόμη και της Τέχνης. Το μόνο προϊόν που θα ανθεί και θα καρποφορεί θα είναι ο πολιτικάντικος καριερισμός που όπως και η Εξουσία για την εξουσία έχει γίνει ήδη η Πολιτική για την Πολιτική, με κύρια χαρακτηριστικά τις μπίζνες με κρατικό χρήμα και τα διακλαδωμένα συμφέροντα που σαν ατσάλινος κισσός πνίγουν τον εντελώς ανυποψίαστο πολίτη. Μοναδική ελπίδα η νεολαία, η οποία ανακαλύπτει όλο και πιο πολύ τις ιδέες και τις πρακτικές που ενέπνεαν και τη δική μας γενιά…
Το να συνομιλείς με τον Μίκη Θεοδωράκη, είναι σα να συνομιλείς με την σύγχρονη ιστορία μας. Αντιστασιακός. Επαναστάτης και Αριστερός σε κρίσιμες εθνικές στιγμές. Δημιουργός. Οραματιστής. Ιδεαλιστής. Αμφισβητίας. Υπερβατικός. Πατριώτης. Στοχαστικός συμφιλιωτής. Ταγμένος στο Μαζικό κίνημα. Στον άνθρωπο, στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε έκανε μια βαθιά κατάδυση στο χρόνο και στις μνήμες του, που παραμένουν άθικτες. Μίλησε για τα κυριότερα γεγονότα και συναισθήματα που τον συγκλόνισαν και τα οποία έχει αποτυπώσει στην αυτοβιογραφία του, ( Στους δρόμους του Αρχαγγέλου). Μίλησε για το μέλλον. Για τους φόβους του. Για τους Κύκλους οι οποίοι έχουν διογκωθεί…
Μια διαδρομή δημιουργίας και αγώνων σε ταραγμένες εποχές
Υπήρξε μια συνεχής και νομίζω, χρήσιμη και γόνιμη παρέμβαση κυρίως σε θέματα ιδεολογίας, πολιτικής θεωρίας και πρακτικής. Τέχνης και πολιτισμού. Προσπάθησα να φέρω στο προσκήνιο της εθνικής μας ζωής το ελληνικό τραγούδι, τα προβλήματα και τα επιτεύγματά του, έτσι ώστε ο ίδιος ο λαός μας για ένα μεγάλο διάστημα να είναι γνώστης και κοινωνός, ώστε να υπερασπίζει με πάθος το καλό και να προσπαθεί να περιορίσει -στο βαθμό που μπορεί- το άσχημο και το βλαβερό. Σαν καλλιτέχνης μπήκα πρώτος από τους έλληνες καλλιτέχνες στη βουλή δίνοντας κύρος στο λειτούργημά μας παραμερίζοντας έμπρακτα καθυστερημένες αντιλήψεις που ήθελαν μια σειρά από επαγγέλματα στο περιθώριο της πολιτικής μας ζωής.
Με το κίνημα των Λαμπράκηδων στη δεκαετία του ’60 έφερα δυναμικά στο προσκήνιο τα προβλήματα και τα δικαιώματα της ελληνικής νεολαίας και κυρίως πάντρεψα τα πολιτικά και κοινωνικά με τα πολιτιστικά και αναγεννησιακά οράματα πίσω από τα οποία συντάχτηκαν με πάθος και ορμή χιλιάδες και χιλιάδες συμπολιτών μας.
Φοβούμενος ότι η χούντα -μετά την εύκολη επικράτησή της- θα μπορούσε να αποκτήσει έστω και μικρά ερείσματα μέσα στο λαό μας, έσπευσα την επομένη κιόλας του πραξικοπήματος να την καταγγείλω δημόσια -στο εσωτερικό και διεθνώς- και να την αποκηρύξω με μεγάλο πάθος, γεγονός που για την εποχή εκείνη είχε καταλυτική σημασία μέσα στο λαό μας αλλά και στη διεθνή κοινή γνώμη λόγω του κύρους που διέθετα και της εμπιστοσύνης με την οποία με περιέβαλλαν τα δημοκρατικά στρώματα του λαού μας. Το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα έχουν το θράσος να εκδηλώνονται εδώ κι εκεί διάφορα χουντικά στοιχεία, αποδεικνύει ότι εάν εμείς οι πρώτοι αντιστασιακοί δεν κόβαμε με το μαχαίρι κάθε δίοδο για μια ενδεχόμενη “νομιμοποίηση” των συνταγματαρχών, ίσως τα πράγματα να ήταν διαφορετικά.
Ο Λαός μας τον Απρίλιο του 1967 ήταν κουρασμένος, απογοητευμένος από τους πολιτικούς και επομένως μουδιασμένος. Ανόρεχτος για αντιστασιακές ενέργειες. Είχε απ’ την αρχή επιλέξει τουλάχιστον μια παθητική στάση, γεγονός που σε όσους έτυχε νε είμαστε παράνομοι, μας στοίχισε ακριβά. Στα δέκα σπίτια που ζητούσαμε καταφύγιο μόνο το ένα μας δεχότανε κι αυτό με όρους και για λίγο καιρό. Εμένα τον ίδιο με πετάξανε στους δρόμους από φόβο αυτοί οι ίδιοι που με κρύβανε σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις, χωρίς να υπολογίσουν ότι ουσιαστικά με παραδίδανε στην Ασφάλεια, γιατί ήμουν πολύ γνωστός και κινδύνευα κάθε στιγμή.
Στη συνέχεια έκανα ότι ήταν δυνατόν ώστε να ενωθούν οι αντιστασιακές οργανώσεις δημιουργώντας τις μοναδικές ρεαλιστικές προσπάθειες για την πτώση της χούντας. Από τη στιγμή που διαπίστωσα ότι υπάρχουν άτομα και δυνάμεις που δυναμιτίζουν συστηματικά την ενότητα, στράφηκα στη λύση Καραμανλή την οποία υπηρέτησα με όλες τις δυνάμεις μου από το 1973 έως το 1997 όταν νόμιζα ότι κινδύνευε πια η Δημοκρατία.
Η στάση μου αυτή είχε ως αποτέλεσμα να πέσουν τελικά τα φτιαχτά τείχη που χωρίζουν τους έλληνες και να απογυμνωθούν οι κομματικοί φανατισμοί. Να εξανθρωπιστεί η δημόσια ζωή μας. Να πάψουν οι μισοί έλληνες να θεωρούν τους άλλους μισούς προδότες.
Τέλος νομίζω ότι βοήθησα όσο μπορούσα να εδραιωθεί μια άλλη αντίληψη για τους γειτονικούς μας λαούς, με τους οποίους είμαστε υποχρεωμένοι να συνυπάρξουμε στο μέλλον. Να δείξω ότι όσο περισσότερο πατριώτης είναι κανείς τόσο καλύτερα αναγνωρίζει τον πατριωτισμό των άλλων. Και ότι θα πρέπει να σκύψουμε με σύνεση και ευθύνη πάνω από τα πραγματικά προβλήματα που μας χωρίζουν προσπαθώντας να βρούμε λύσεις δίκαιες για όλους.
Η Αριστερά
Η ελληνική αριστερά έχασε το τραίνο της ιστορίας οριστικά από την πρώτη στιγμή της Δικτατορίας. Τότε που όφειλε να μπει δυναμικά και ολοκληρωτικά επικεφαλής της Αντίστασης κατά της χούντας. Αυτή ήταν εξ άλλου η φυσική της αποστολή. Η μοναδική που νομιμοποίησε την πρόθεσή της να είναι παντού και πάντα ο υπερασπιστής των συμφερόντων του Λαού και της Πατρίδας. Μένοντας στο απυρόβλητο, ουσιαστικά αθέτησε το άγραφο συμβόλαιό της με το Λαό. Στη συνέχεια ήρθε και η Διάσπαση (1968) για να ταλαιπωρήσει τους αγωνιστές και κουράσει ακόμα και τους πιο πιστούς οπαδούς.
Στα 1974 υπήρξε μια ισχυρή τάση κυρίως των νέων προς το ΚΚΕ. Τότε όμως έγινε το τελευταίο και μη ανατρέψιμο ιστορικό λάθος των ηγετών: τα έδωσαν όλα στον Αντρέα Παπανδρέου, ποιος ξέρει για ποιους λόγους, αποφασίζοντας εν ψυχρώ να αποτελέσουν το αγνό, αφιλοκερδές του στήριγμα έως ότου γίνει εξουσία και εδραιωθεί πλήρως. Αν περίμεναν ανταλλάγματα γι’ αυτήν την απλόχερη προσφορά, σίγουρα θα απογοητεύθηκαν.
Είχαν ξεχάσει ως φαίνεται, ότι ο ηγέτης του ΠΑΣΟΚ είχε υποσχεθεί ότι θα φέρει την ελληνική αριστερά κάτω από το 10%. Και το πέτυχε.
Η θέση του δημιουργού σήμερα
Είναι πολύ δύσκολη, γιατί στην εποχή μας έχει καταργηθεί στην πράξη αυτό που ονομάζουμε “γνώμη”. Γνώμη, με την έννοια ότι μπορεί να υπάρξουν άτομα που επηρεάζουν με αυτά που λένε και αυτά που δημιουργούν, σε βαθμό που να τίθεται εν αμφιβόλω η ίδια η ροή των πραγμάτων και να εξετάζονται σοβαρά πιθανότητες για την ίδια την αλλαγή της. Σήμερα η δυνατότητα αυτή έχει περιέλθει στην αποκλειστική δικαιοδοσία μικρών Κύκλων που διαθέτουν τόση και τέτοια δύναμη, ώστε να μπορούν πράγματι να επιβάλλουν τη θέλησή τους.
Η ρόλος της Ελλάδας στον 21ο αιώνα
Όλα είναι ρευστά. Πρώτα απ’ όλα όταν λέμε Ελλάδα, τι εννοούμε; Τους έλληνες, τους απλούς πολίτες, οι οποίοι επηρεάζουν και πως τις εξελίξεις; Τους πνευματικούς μας ανθρώπους, επιστήμονες, λόγιους, δάσκαλους, καλλιτέχνες; Με ποιο τρόπο θα μπορέσουν να πουν απλώς την γνώμη τους;
Επομένως καταλήγουμε ότι η Ελλάδα είναι αυτοί οι ίδιοι Κύκλοι, που είδαμε και πιο πριν, οι οποίοι αποφασίζουν και θα αποφασίζουν για όλα. Και φυσικά για το τι είμαστε στο νέο αιώνα και για το ρόλο που θα παίζουμε. Φυσικά ποιος δεν ξέρει ότι πάνω από τους δικούς μας εντόπιους Κύκλους υπάρχουν κάποιοι άλλοι πολιτικοοικονομικοί Κύκλοι στον Ευρωπαϊκό και στον διεθνή χώρο και πάνω απ’ αυτούς φυσικά ο Κύκλος, ο Άρχων του κόσμου, που παίρνει τις τελικές αποφάσεις για όλους και για όλα;
Η πολιτική σε μεγάλο βαθμό έχει παραχωρήσει τμήμα του χώρου που της ανήκει -θέλοντας και μη- στην πυραμίδα των Κύκλων. Η παγκοσμιοποίηση θα αποφασίσει εάν η Τέχνη θα εξακολουθήσει να αποτελεί εξέχουσα διάσταση του ανθρώπου και στον 21ο αιώνα.
Υπάρχει ελπίδα για καλύτερες μέρες;
Φως δεν βλέπω από πουθενά. Το πολιτικό κατεστημένο καθώς διακλαδώθηκε με το δημοσιογραφικό, το οικονομικό, το δικαστικό, το στρατιωτικό, το παραοικονομικό, έχει διογκωθεί σε βαθμό που να κλείνει γύρω μας όλους τους ορίζοντες. Ακόμη και της Τέχνης. Το μόνο προϊόν που θα ανθεί και θα καρποφορεί θα είναι ο πολιτικάντικος καριερισμός που όπως και η Εξουσία για την εξουσία έχει γίνει ήδη η Πολιτική για την Πολιτική, με κύρια χαρακτηριστικά τις μπίζνες με κρατικό χρήμα και τα διακλαδωμένα συμφέροντα που σαν ατσάλινος κισσός πνίγουν τον εντελώς ανυποψίαστο πολίτη. Μοναδική ελπίδα η νεολαία, η οποία ανακαλύπτει όλο και πιο πολύ τις ιδέες και τις πρακτικές που ενέπνεαν και τη δική μας γενιά…
Πικρίες…
Στο εξωτερικό, όπου και να πηγαίνω στα αεροδρόμια, στους σταθμούς, στα μουσεία, στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παίζουν τη μουσική μου, τα τραγούδια μου. Εδώ προτιμούν να προωθούν την Αγγλοσαξονική μουσική και τα παράγωγά της. Ας είναι…