skip to Main Content

Μετά την εκδημία του Μίκη, ο Κώστας Γαβράς μαζί με το Βασίλη Βασιλικό, πήγαν μαζί στο παρεκκλήσι του Αγίου Ελευθερίου στη Μητρόπολη Αθηνών για να πουν το τελευταίο αντίο στον Μίκη Θεοδωράκη.

Πολύ συγκινημένος ο Γαβράς σε δηλώσεις του στην συνέχεια τόνιζε: «Με τον Μίκη μάς συνέδεε κάτι βαθιά προσωπικό, αλλά κυρίως σεβαστικό από την πλευρά μου. Έτρεφα μεγάλο σεβασμό για τη δουλειά του». «Με τη δουλειά του ο Μίκης Θεοδωράκης πλούτισε την παγκόσμια μουσική… Ανήκει στους Έλληνες που έπαιξαν ένα σημαντικό ρόλο όχι μόνο στη χώρα του, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο».

Ο Κώστας Γαβράς με τον Μίκη Θεοδωράκη συνδέθηκαν μέσα από δυο ταινίες το “Z”  και την “Κατάσταση πολιορκίας”.

Το πως διασταυρώθηκαν οι ζωές τους, μας το περιγράφει ο Γαβράς στην  «Αυτοβιογραφία» του με υπότιτλο «Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας» (εκδόσεις Gutenberg, μετάφραση: Ωρίων Αρκομάνης, 2018) όπου αφηγείται τον τρόπο που έφτασε στα χέρια του η άδεια από τον εξόριστο στην Ζάτουνα Μίκη Θεοδωράκη το 1969, για να χρησιμοποιήσει τη μουσική του στο φιλμ «Ζ». Επίσης για την συνεργασία τους λίγο αργότερα, στην «Κατάσταση πολιορκίας» το 1972-73, όπου συνεργάστηκαν πλέον από κοντά, καθώς ο Θεοδωράκης είχε καταφύγει στο Παρίσι.


Για το «Ζ»

«…Δεν μπορούσαμε να έχουμε άλλη μουσική στην ταινία απ᾽ αυτή του Μίκη Θεοδωράκη. Στη διάρκεια του μοντάζ είχα κάνει πολλές δοκιμές, κι αυτή ταίριαζε αρμονικά με τα πλάνα, προσδίδοντάς τους μια πνοή συγκίνησης. Αλλά ο Μίκης ήταν εξόριστος από τους συνταγματάρχες σ ᾽ ένα χωριό της Πελοποννήσου, τη Ζάτουνα, κι εγώ είχα ανάγκη από τη συγκατάθεσή του. Από σύμπτωση, ο μικρότερος αδελφός μου, ο γιατρός ο Χαράλαμπος, είχε γεννηθεί ακριβώς στη Ζάτουνα πριν μετακομίσει ο πατέρας μου στην Αθήνα.

***

Μ᾽ ένα πλαστό διαβατήριο που της προμήθευσε ένας τροτσκιστής φίλος, η Μισέλ (σ.σ. σύζυγος του Κ. Γαβρά) έφυγε για την Αθήνα. Το ίδιο έκανε συχνά στη διάρκεια της δικτατορίας για να βοηθήσει, με «πειραγμένα» χαρτιά, αντίπαλους του καθεστώτος, που τους έψαχναν οι συνταγματάρχες, να βγουν από την  Ελλάδα. Αλλά δεν μπόρεσε να φτάσει μέχρι τον Μίκη.  Ο δρόμος προς τη Ζάτουνα ήταν απαγορευμένος για τους ξένους.

Αυτή τη φορά, δεύτερη προσπάθεια από τον Ζακ Περρέν. Πάντα χωρίς επιτυχία. Και μετά, λαμβάνουμε ένα πακέτο από τσιγάρα που πάνω του ο Μίκης έχει γράψει την άδεια να χρησιμοποιήσουμε τη μουσική του. Εγώ θεωρώ τη μουσική μιας ταινίας ως τη δυναμική συνιστώσα της δραματουργίας. Λειτουργεί ως ένα πρόσωπο που εισέρχεται στη σκηνή και διαλέγεται με τους άλλους. Καμιά φορά, επιλέγουμε σαν τέτοιο ένα «φλύαρο πρόσωπο», έναν παρείσακτο χωρίς την παραμικρή σύνδεση με τους χαρακτήρες και την ίδια την ιστορία.  Η μουσική του Μίκη είχε τις απαραίτητες συνδέσεις και με τα δύο.  Έπρεπε να ηχογραφήσουμε τα επιλεγμένα κομμάτια, να τα προσαρμόσουμε στη χρονική διάρκεια των αντίστοιχων σκηνών.  Ο συνθέτης και συνεργάτης του Μισέλ Μάνι, ο Μπερνάρ Ζεράρ, που είχε φτιάξει τη μουσική στις δύο πρώτες ταινίες μου, δέχτηκε να κάνει αυτή την ντελικάτη προσαρμογή, ακριβέστατη μέχρι το παραμικρό πλάνο.


Για την «Κατάσταση πολιορκίας»

Είχα ζητήσει από τον Μίκη Θεοδωράκη, που τότε είχε καταφύγει στο Παρίσι, να συνθέσει τη μουσική για την Κατάσταση πολιορκίας. Αφού παραμερίσαμε τις πολιτικές μας διαφορές –ο Μίκης ήταν τότε κοντά στο ΚΚΕ και τη Σοβιετική  Ένωση–, δουλέψαμε σε απόλυτη αρμονία. Του είχα παρουσιάσει Λατινοαμερικανούς μουσικούς και του πρότεινα μια ανακάλυψη που είχα κάνει στη Χιλή: την μπάσα φλογέρα των  Άνδεων, της οποίας ο ήχος σε κάνει να σκεφτείς μια εκπνοή, ένα ανθρώπινο λαχάνιασμα που ακούς σε μια προσπάθεια επιβίωσης.  Ο Μίκης την αγάπησε και την ενσωμάτωσε στη μουσική του. χρόνια αργότερα, ανακάλυψα ότι ο Ρομαίν Γκαρύ, στο μυθιστόρημά του Λάμψη γυναίκας, μιλούσε γι ᾽ αυτή τη φλογέρα με την ίδια συγκίνηση που ένιωθα κι εγώ.

***

Η Κατάσταση πολιορκίας είχε μια πολύ καλή υποδοχή από το κοινό και την κριτική και πήρε το βραβείο Λουί Ντελλύκ 1973 καθώς και μερικά άλλα βραβεία ανά τον κόσμο. Αυτή τη φορά, στην ᾽Ιταλία, εμπνεύστηκαν καλύτερα και την ονόμασαν L’Amerikkano.

Στις ΗΠΑ, το φιλμ προκάλεσε αντιδράσεις. Είχε επιλεγεί για την τελετή των εγκαινίων στις 4 ᾽Απριλίου 1973 του «Kennedy Center» στην Ουάσινγκτων, που θα ακολουθούσε ένα αφιέρωμα σε διάφορους σκηνοθέτες. Αυτό με εξέπληξε κάπως λόγω του χαρακτήρα της υπόθεσης του φιλμ και ότι ο ένοικος του Λευκού Οίκου ήταν ο Ρίτσαρντ Νίξον. ᾽Αλλά τελικά κατέληξα να παραδεχτώ αυτή την επιλογή ως μία απ ᾽ αυτές τις τυπικά αμερικανικές ελευθερίες που στην Ευρώπη μας καταπλήσσουν συνεχώς. Γελιόμουν. Ο διευθυντής του Κέντρου, ο Τζωρτζ Στήβεν Τζούνιορ, απέσυρε ξαφνικά την Κατάσταση πολιορκίας που κρίθηκε ως υπερβολικά «αντι-αμερικανική». Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, δώδεκα σκηνοθέτες, και ανάμεσά τους ο Φρανσουά Τρυφφώ, ο Μάικλ  Αντερσον και ο Φράνκο Τζεφφιρέλλι, απέσυραν τις ταινίες τους από το αφιέρωμα».

 

Οι δυο ταινίες του Κώστα Γαβρά με την μουσική του Μίκη Θεοδωράκη

1969/ “Z” (ζει)

Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς

Σενάριο:  Βασίλης Βασιλικός (μυθιστόρημα), Jorge Semprún (διάλογοι)

Πρωταγωνιστές: Yves Montand, Ειρήνη Παππά, Jean-Louis Trintignant, …

Ταινία με θέμα τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη και την αναζήτηση των ενόχων από τον ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη. Το «Ζ» του τίτλου κατά τους δημιουργούς προφέρεται «Ζει» και όχι «ζήτα», και εκφράζει το σύνθημα στις διαδηλώσεις «Λαμπράκη ζεις, εσύ μας οδηγείς» και «Ζει, Ζει, Ζει».

http://www.imdb.com/title/tt0065234/

Ζ (Costa Gavras) – Trailerhttps://www.youtube.com/watch?v=rHB28qfsV2w

Soundtrack: Μίκης Θεοδωράκης – Μουσική Από Την Ταινία Του Κώστα Γαβρά “Ζ” (Original Soundtrack / Full Album)

Το 1970, για τη μουσική του στο «Ζ», απονεμήθηκε στον εξόριστο τότε στη Ζάτουνα Μίκη Θεοδωράκη το βραβείο BAFTA.


1972/ “ETAT DE SIEGE” – “Κατάσταση πολιορκίας”

Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς

Σενάριο: Franco Solinas, Κώστας Γαβράς

Πρωταγωνιστές: Yves Montand, Renato Salvatori, O.E. Hasse, …

Πολιτικό θρίλερ με θέμα την απαγωγή, ανάκριση κι εκτέλεση του Νταν Μιτριόνε, εκπαιδευτή των λατινοαμερικανικών αστυνομιών στις σύγχρονες “τεχνικές ανάκρισης” της CIA, από τους αντάρτες πόλης Τουπαμάρος της Ουρουγουάης (1970).

http://www.imdb.com/title/tt0070959/

Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=zz3E3lgZZjs

État de Siège (1973) Bande Annonce VF [HD]

Soundtrack: Mikis Theodorakis – “State Of Siege” (Original Soundtrack / Full Album)

Back To Top