skip to Main Content

του Γιώργου Αγοραστάκη

Πριν από 251 χρόνια, στις 16 Δεκεμβρίου του 1770, γεννήθηκε στην Βόννη ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Ένας από τους κορυφαίους μουσουργούς όλων των εποχών, που με το έργο του εξέφρασε την ταραγμένη εποχή του και καθόρισε την πορεία της δυτικής μουσικής.

Η εποχή και ο κόσμος που γεννήθηκε ο Μπετόβεν ήταν ένας κόσμος σε μεταβατικό στάδιο, ένας κόσμος αναταραχής, ένας κόσμος πολέμων, επαναστάσεων και αντεπαναστάσεων.

Η αρχή έγινε με τη Γαλλική Επανάσταση που σάρωσε τότε όλα τα σκουπίδια της φεουδαρχίας. Το απελευθερωτικό πνεύμα της επανάστασης στη Γαλλία έγινε μια πυρκαγιά που εξαπλώθηκε σ’ όλη την Ευρώπη. Ήταν μια τέτοια περίοδος απαιτούσε νέες μορφές τέχνης και νέους τρόπους έκφρασης. Αυτό εκφράστηκε με την  μουσική του Μπετόβεν.

Ο Μπετόβεν εξέφρασε καλύτερα από οτιδήποτε άλλο, το πνεύμα της επαναστατημένης εποχής του και τα αιτήματά της για ελευθερία, δημοκρατία, ειρήνη, ισότητα και μαζί πραγματοποίησε πιθανώς τη μεγαλύτερη επανάσταση στη σύγχρονη μουσική.

Η μουσική του Μπετόβεν αποτελεί ένα ορόσημο στην ιστορία της τέχνης και του πολιτισμού γενικότερα.

«Ο Μπετόβεν είναι φίλος και σύγχρονος της Γαλλικής Επανάστασης και παρέμεινε πιστός σ’ αυτήν ακόμα και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Ιακωβίνων… Αυτή η πληβεία ιδιοφυΐα, που γύρισε περήφανα την πλάτη στους αυτοκράτορες, στους πρίγκιπες και στους μεγιστάνες, είναι ο Μπετόβεν που αγαπάμε, για την αδιαμφισβήτητη αισιοδοξία του, την ανδρεία του, για το εμπνευσμένο πάθος του αγώνα του και για τη σιδερένια θέλησή του που του έδωσε τη δυνατότητα να αρπάξει το πεπρωμένο από το λαιμό» θα γράψει ο Ιγκόρ Στραβίνσκι.

 

Ο Μπετόβεν και η Ελληνική Επανάσταση του ’21

Γράφω στο βιβλίο μου «Το πνεύμα της Επανάστασης του ’21 και ο Μίκης Θεοδωράκης»:

Στους φιλέλληνες μουσουργούς πρέπει να κατατάξομε τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (Ludwig van Beethoven 1770 – 1827). Δεν ασχολήθηκε ειδικά με την ελληνική επανάσταση ‘21, μιας και τότε, στα τελευταία χρόνια της ζωής του, είχε αφοσιωθεί στην σύνθεση της τελευταίας του συμφωνίας της 9ης (1822-24). Ήταν όμως ένθερμος υποστηρικτής των επαναστατικών και φιλελεύθερων ιδεών της εποχής του γι’ αυτό και όταν βρήκε το 1811 το κατάλληλο κείμενο για την ελληνική περίπτωση, δημιούργησε το έργο «Ερείπια των Αθηνών».

Τα «ερείπια των Αθηνών» (Die Ruinen von Athen) είναι έργο του Μπετόβεν (op. 113) που γράφηκε για την μουσική επένδυση του ομώνυμου θεατρικού έργου του Άουγκουστ φον Κότσεμπου (August von Kotzebue). Αναφέρεται στο πένθος της Ευρώπης για την υποδούλωση της Ελλάδας στους Οθωμανούς. Το έργο έκανε πρεμιέρα στις 9 Φεβρουαρίου 1812, κατά τα εγκαίνια του νέου θεάτρου της Πέστης, που ήταν αφιερωμένο στον αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας Φραγκίσκο Β’.

Η μουσική του Μπετόβεν αναδεικνύει την αντίθεση μεταξύ της «πολιτισμένης Δύσης» και «της βάρβαρης Ανατολής», ένα θέμα που υπογραμμίζει την καταγωγή του ευρωπαϊκού πολιτισμού από τον ελληνικό. Το έργο εκτυλίσσεται στην τουκροκρατούμενη Αθήνα. Η θεά Αθηνά ξυπνάει από τον αιώνιο ύπνο της και αντιλαμβάνεται ότι η άλλοτε λαμπρή πατρίδα της έχει ερειπωθεί από βάρβαρα χέρια. Αφού ακούσει τα παράπονα δύο ελληνόπουλων που υπομένουν το ζυγό της σκλαβιάς, παροτρύνει τους συμπατριώτες της να εξεγερθούν για τη λευτεριά. Κατόπιν, συνοδευόμενη από τον Ερμή, απευθύνει αίτημα βοήθειας στον Αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας.

 

Μίκης Θεοδωράκης: Για μένα ο Μπετόβεν είναι καλλιτεχνικά πατέρας μου

Το 2017 ο Μίκης Θεοδωράκης επισκέφτηκε για τελευταία φορά την Γερμανία στο Ντίσελντορφ, όπου παρακολούθησε τη «Συμφωνία του αρ. 2» και την «Ωδή Οιδίπους Τύραννος», ανεβασμένα από την Συμφωνική Ορχήστρα της πόλης, υπό τη διεύθυνση του Μπάλντουρ Μπρένιμαν.

Στη συνέντευξη, που έδωσε στην DW είπε για τη σημασία του ταξιδιού του στη Γερμανία:

«… φέτος συμπληρώνονται 75 χρόνια από τότε που πρωτάκουσα το 1942 στην Τρίπολη την 9η Συμφωνία του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, η οποία σαν να φύτεψε μέσα μου το όνειρο να γίνω μια μέρα συνθέτης συμφωνικής μουσικής.»

«Έχω την εντύπωση ότι με τη συναυλία στο Ντίσελντορφ ο κύκλος κλείνει. Εδώ και μέρες αυτό δημιουργεί μέσα μου μια φοβερή ατμόσφαιρα. Για μένα το Ντίσελντορφ σημαίνει Μπετόβεν. Είναι το πνεύμα του Μπετόβεν και το αισθάνομαι αυτό. Αισθάνομαι ότι έχω ακόμα μέσα μου έναν “Γερμανό” συνθέτη μέσα μου που θριαμβεύει».

Και συνέχισε λέγοντας ότι: δεν θαυμάζει τον Μπετόβεν μόνο ως εξαιρετικό συμφωνιστή και ως τον κορυφαίο συνθέτη λόγω της μεγάλης επίδρασής του στη μουσική. Τον θαυμάζει και ως άνθρωπο: «Ο Μπετόβεν λέει ότι η νέα κοινωνία θα έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο, αλλά και ότι θα πρέπει να υπάρξει μια κοινωνία, στην οποία όλοι να είναι ίσοι. Ο Μπετόβεν ήταν πραγματικός επαναστάτης και ως άνθρωπος. Για μένα ο Μπετόβεν είναι καλλιτεχνικά πατέρας μου. Έχω αντιγράψει και τις εννέα συμφωνίες του».

Με άλλα λόγια ο Μίκης Θεοδωράκης εξήγησε ότι η βαθύτερη ουσία του είναι ο Μπετόβεν. Γι’ αυτό άλλωστε λίγους μήνες αργότερα θα πει στα Χανιά: «Μουσικός και επαναστάτης. Επαναστάτης μουσικός. Έτσι θέλω να μείνω στη μνήμη των απογόνων μας.»

 

Σχετικές είναι οι ιστοσελίδες μας:

Θριαμβευτική υποδοχή του συμφωνικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη από το γερμανικό κοινό στο Duesseldorf

Θριαμβευτική υποδοχή του συμφωνικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη από το γερμανικό κοινό στο Duesseldorf

Μίκης Θεοδωράκης: «Αποκάλυψη-Ωδή στον Μπετόβεν» & «Το Άξιον εστί»

Μίκης Θεοδωράκης: «Αποκάλυψη-Ωδή στον Μπετόβεν» & «Το Άξιον εστί»

Back To Top