skip to Main Content

Το Σπίτι της Κύπρου και οι Εκδόσεις Αφή διοργάνωσαν τη Δευτέρα 27 Ιουνίου 2022 , στο Σπίτι της Κύπρου, Ξενοφώντος 2Α, στο Σύνταγμα, τη διάλεξη του Μίμη Σοφοκλέους, Επιστημονικού Διευθυντή του Παττίχειου Δημοτικού Μουσείου Ιστορικού Αρχείου και Κέντρου Μελετών Λεμεσού με θέμα: «Ο Μίκης Θεοδωράκης της Κύπρου και η Κύπρος του Μίκη Θεοδωράκη» με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου του: Μίκης Θεοδωράκης «O ευνοούμενος των Μουσών» Ένα μοναδικό, Διεθνές Πολιτισμικό Φαινόμενο. Το βιβλίο του Σοφοκλέους για τον Μίκη Θεοδωράκη είχε σταλεί στον συνθέτη διά χειρός στις 27 Ιουλίου 2021 ως δώρο για τα γενέθλιά του (29 Ιουλίου 1925).

Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυναν, η κ. Στεφανία Μεράκου, Διευθύντρια Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη» Συλλόγου Oι Φίλοι της Μουσικής, και ο κ. Γιώργος Αγοραστάκης, Πρόεδρος Παγκρήτιου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη.

Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασε κ. ο Βίκτωρας Βασιλειάδης, Noμικός Ευρωπαϊκών Θεμάτων.

Τραγούδια του συνθέτη ερμήνευσε ο Λάκης Σοφοκλέους με τη συνοδεία στο πιάνο από την Ουρανία Αργυροπούλου.


Ο Μίμης Σοφοκλέους είναι πανεπιστημιακός και εκδότης. Γεννήθηκε στον Μαζωτό της Λάρνακας το 1954. Φοίτησε στο Λανίτειο Γυμνάσιο Λεμεσού. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Φιλοσοφία, Ψυχολογία), στο La Trobe University (Εκπαίδευση και Μedia), στο RMIT University (Tertiary Teaching and Design) και στο University of Queensland (History and Multicultural Arts). Παρακολούθησε, επίσης, σεμινάρια για Publishing and Editing στο Australian Associated Press (AAP). Στα μαθητικά και φοιτητικά του χρόνια ασχολήθηκε με τη Mουσική και υπήρξε ο πρώτος συνεργάτης του συνθέτη Μάριου Τόκα. Δίδαξε επί σειρά ετών ως Kαθηγητής σε διάφορα πανεπιστήμια της Αυστραλίας. Δίδαξε ως Eπισκέπτης Kαθηγητής σε διάφορα πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού καθώς και ως μέλος της Συγκλήτου του Ευρωμεσογειακού Πανεπιστημίου στη Σλοβενία. Υπηρέτησε την ακαδημαϊκή κοινότητα ως μέλος ΔΕΠ, Πρόεδρος Τμήματος, Διευθυντής Επιστημονικού Κέντρου και ως Αντιπρόεδρος της ΠΔΕ και μέλος του Άτυπου Πρυτανικού Συμβουλίου του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Υπήρξε, επίσης, ειδικός σύμβουλος και μέλος της Επιτροπής για την προετοιμασία της Πρότασης για την ίδρυση της Σχολής Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Από το 2005 είναι ο Eπιστημονικός Διευθυντής του Παττίχειου Δημοτικού Μουσείου, Ιστορικού Αρχείου και Κέντρου Μελετών Λεμεσού. Το 2007 δημιούργησε τις Εκδόσεις Αφή. Με τις εκδόσεις βιβλίων ασχολείται από το 1976, όταν ήταν ακόμα φοιτητής στην Αθήνα. Έχει δημοσιεύσει βιβλία, μονογραφίες και άρθρα, που εκτείνονται σε μια μεγάλη γκάμα θεμάτων: Λογοτεχνία, Ιστορία, Πολιτισμικές Σπουδές καθώς και το αγαπημένο του θέμα «Μουσική και Μουσικότητα στην Ελληνική Λογοτεχνία» (Σολωμός, Καβάφης, Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος κ.ά.). Τα τελευταία χρόνια μελετά την ιστορία και την πολιτισμική πραγματικότητα της Κύπρου, περιοχές έρευνας με τις οποίες φαίνεται πως θα καταπιαστεί πιο συγκροτημένα και συστηματικότερα στο μέλλον και ειδικότερα την ιστορία των ιδεών.


Δημοσιεύομε παρακάτω την Εισαγωγή από το βιβλίο του Μίμη Σοφοκλέους: Μίκης Θεοδωράκης «O ευνοούμενος των Μουσών» Ένα μοναδικό, Διεθνές Πολιτισμικό Φαινόμενο.

«ΤΟΙΣ ΕΝΤΕΥΞΟΜΕΝΟΙΣ»

«Τι να πεις που νά ναι αντάξιό του; Τι να πρωτοπείς; Όλα σ’ αυτόν είναι μεγάλα, όλα στον υπερθετικό βαθμό». (Γιάννης Ρίτσος, Πρόλογος στο βιβλίο του Μίκη Μαχόμενη Κουλτούρα, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1982)

Στην παρούσα εργασία στόχος μου είναι να παρουσιάσω την περίπτωση του μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, όπως αυτή έχει ήδη κεκυρωθεί μέσα στην παγκόσμια Τέχνη, ως μια από τις σημαντικότερες πολιτισμικές διεθνείς προσωπικότητες όλων των εποχών. Ο Μίκης Θεοδωράκης αποτελεί από μόνος του μια ξεχωριστή «τάξη πραγμάτων», η οποία έχει κατοχυρωθεί μέσα από το έργο του, τη δράση του, τις αιχμηρές του παρεμβάσεις και πρωτίστως, τους αγώνες του για Δημοκρατία και την Ελευθερία του Ανθρώπου. Ο Μίκης Θεοδωράκης ξεχωρίζει ακόμα για τη βαθιά του σκέψη, η οποία τον έχει καταστήσει ένα διανοούμενο πρώτης γραμμής, του οποίου το πρώτο μέλημα υπήρξε η διακίνηση ιδεών. Με τον παλιό λατινικό όρο, ο Μίκης είναι ένας πλήρης «Poeta doctus», ένας λόγιος, με όλες τις διαστάσεις που προνοεί ο συγκεκριμένος όρος.

Πρόκειται για έναν όρο, ο οποίος δηλοί έναν καλλιτέχνη, όπως ο Μίκης. Με το έργο του, καθώς και με τη στάση του στα γεγονότα, ελληνικά και ξένα, είναι σαν να δίνει μια «γραπτή» αίσθηση της ζωής του ως σύνολο, αυτό που οι Λατίνοι ονόμασαν «apologia pro vita et arte sua». Μπορεί οι νότες και γενικά η σημειογραφία του, όπως εκτίθενται στο πεντάγραμμο ως σύμβολα να ανήκουν στον σιωπηλό κόσμον, να μην έχουν ήχο, να μην έχουν φωνή αν δεν τις τραγουδήσει ή εκτελέσει κάποιος σε ένα μουσικό όργανο. Όμως, σαν γίνουν ήχος, αυτός γίνεται ιδιαίτερα εκκωφαντικός, μπορεί να ρίξει τα τείχη της «Ιεριχούς», όποια και να’ναι, όπου και να’ναι. Πριν να υπάρχει ένα τραγούδι του ή μια δική του μελωδία, αντιλαμβανόμαστε ότι πίσω τους υπάρχει ένας στοχασμός, όπως τον εξεδήλωσε στα θεωρητικά του κείμενα.

Όταν δεν βρίσκει σε κάποιο ποιητή τους στίχους που θα ήθελε να μελοποιήσει σε μια δεδομένη στιγμή, ως ποιητής που είναι, γράφει όταν υπάρχει απόλυτη ανάγκη, ένα ολοκληρωμένο έργο, όπως αυτό που έχει δώσει σε ανύποπτο χρόνο «Του Νεκρού Αδερφού», ανοίγοντας ειδολογικούς, ιδεολογικούς και νέους καλλιτεχνικούς δρόμους που καταγράφονται ως πρωτοποριακοί για την εποχή του. Πάτησε τρυφερά στη διαχρονική ελληνική παράδοση. Από τον Θηβαϊκό Κύκλο ως το Δημοτικό Τραγούδι και την εκκλησιαστική μουσική κι απ’τις καντάδες ως τα ρεμπέτικα.

Πέρα από τη Σύνθεση που έχει υπηρετήσει για δεκαετίες, θα μπορούσε κάποιος εύκολα να παρατηρήσει ότι, δεν υπάρχει Θεοδωράκης χωρίς: (α) την Ελλάδα, (β) τον Κόσμο και (γ) την Επανάσταση, όχι ως θεματικές αλλά ως αισθητικές κατηγορίες. Ο Θεοδωράκης ως συνθέτης, ως ποιητής και ως «Πολίτης» κινείται σε προλογικά και μεταλογικά μονοπάτια. Έχει τη δυνατότητα να κινείται σε πολλαπλά επίπεδα, να συγκεράζει το ένστικτο με τον στοχασμό, την αίσθηση με την εμπειρία, τη δομημένη με την ελεύθερη σκέψη. Ακούγοντας το σύνολο του έργου του, διαβάζοντας το σύνολο των κειμένων του και παρατηρώντας την επαναστατική και αεί επαναστατημένη φύση του, έχουμε τη βεβαιότητα ότι αυτός ο Άνθρωπος, όταν συνθέτει, δεν το κάνει για να γράψει ένα τραγούδι, μια σουίτα ή μια συμφωνία. Όχι! Ξεκαθαρίζει, αφενός στον ίδιό του τον εαυτό, ότι δεν γράφει εκείνα που αισθάνεται σε μια δεδομένη στιγμή, αλλά το κάνει γιατί έχει ένα πιο μεγάλο στόχο ενώπιον του: ταξινομεί για λογαριασμό όλων μας τους πόθους, τα αισθήματα, τις σκέψεις ενός ολόκληρου λαού και αφετέρου, για να δώσει περηφάνια στον άνθρωπο για την εν γένει καταγωγή του.

Η παρούσα μελέτη καταλήγει σε ένα γενικό χαρακτηρισμό για τον συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Τον χαρακτηρίζει «Συνθέτη του Διεκδικητικού Λυρισμού», παρά το γεγονός ότι, πιστεύεται ευρέως ότι το έργο του είναι επικό, εμβατηριακό, προφανώς λόγω της ταύτισης του Μίκη Θεοδωράκη με τους Αγώνες του. Αντιθέτως το έργο του είναι τόσο ευαίσθητο τόσο λυρικό, και τόσο αισθαντικό, παρά το γεγονός ότι στόχος του ήταν να ξυπνήσουν συνειδήσεις και να καλέσουν τον κόσμο να συμμετέχει στα πράγματα που καθορίζουν την ίδια του την ύπαρξη.

Θεωρώ ως κλασικό παράδειγμα αυτής της κατηγορίας, τους κύκλους τραγουδιών «Λιποτάκτες» και «Τα Λυρικά», σε ποίηση Γιάννη Θεοδωράκη και Τάσου Λειβαδίτη, αντιστοίχως. Ως προς την κλασική του μουσική, η «Τρίτη Συμφωνία» εκφράζει με τον δικό της τρόπο την υφή του έργου και της προσωπικότητας του Μίκη.

Τέλος, στην εργασία αυτή, δηλώνεται πως στον Μίκη οφείλεται το πιο μικρό, το πιο συμπαγές μουσικό θέμα όλων των εποχών, όπως δηλώνεται στο πεντάγραμμο που κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου. Εκεί που άλλοι συνθέτες χρειάστηκαν πολλά μέτρα ώστε το έργο τους να είναι αναγνωρίσιμο, όπως π.χ. στην «Πέμπτη Συμφωνία» σε ντο ελάσσονα έργο 67 του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770-1827), όπου με εκείνες τις τέσσερις νότες καθόρισε την «κλασσική μουσική», στον Θεοδωράκη ήταν αρκετές μόνο δυο νότες από τον «Ζορμπά» για να καθορίσει τα όρια του Ελληνικού Κόσμου. Με το άκουσμά τους, σε μπουζούκι, βιολί, πιάνο, κιθάρα, μπαλαλάικα γιουκαλίλι, σάζι ή τυμπάνια, ήταν εκτιμώ, αρκετές για να οδηγήσουν τους πάντες όπου και να βρίσκονται, στην Ελλάδα.

Η παρούσα εργασία αποτελεί μια εντελώς υποκειμενική, προσωπική προσέγγιση για έναν δημιουργό, που έχει σφραγίσει τη ζωή πολλών ανθρώπων ανά τον κόσμο. Ο γράφων προσφέρει την εργασία αυτή στον Μίκη ως αντίδωρο για ό,τι έχει προσφέρει στην Κύπρο, την Ελλάδα και τον κόσμο.

Έργο που έμελλε να επηρεάσει σοβαρά την εξέλιξη της ελληνικής λαϊκής μουσικής, ο Επιτάφιος είναι ένα έργο τέχνης για τον λαό, με το πλεονέκτημα ότι για στίχο έχει την ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Εισάγει έτσι την ελληνική ποίηση στο “λαϊκό” τραγούδι, μαζί όμως και τον κύκλο τραγουδιών σαν μουσική φόρμα, τον λαϊκό τραγουδιστή και τα λαϊκά όργανα (για πρώτη φορά στο έργο του) όπως και τη λαϊκή συναυλία ως νέα μορφή.

Η μελέτη αρθρώνεται σε τρία μέρη. Το πρώτο, οι «Προσεγγίσεις στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη» αποτελείται από δώδεκα ανεξάρτητες ενότητες, οι οποίες στο μεγαλύτερο τους μέρος προσεγγίζουν τη ζωή και το έργο, καθώς και την προσφορά του στον χώρο της Τέχνης, της Πολιτικής και της διακίνησης ιδεών ανά τον κόσμο!

Το δεύτερο μέρος, «Η Κύπρος του Μίκη Θεοδωράκη και ο Μίκης της Κύπρου», περιγράφει σε ένδεκα ενότητες τη διαχρονική σχέση που ανέπτυξε ο Συνθέτης με την Κύπρο σε μια μεγάλη περίοδο της ζωής του, η οποία άφησε τη δική της σφραγίδα στο νησί, όπου ο Μίκης άφησε ανάμεσα σε πολλά άλλα και τον αιώνιο τίτλο με τον στίχο του Λεωνίδα Μαλένη: «Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγο».

Το τρίτο μέρος με τον γενικό τίτλο «Ο Εθνικός Ευεργέτης Μίκης Θεοδωράκης», σε τρεις ενότητες περιγράφει και αξιολογεί το μέγεθος της προσφοράς του δια της οποίας το έργο του, με δική του πρωτοβουλία, έχει δοθεί αφενός στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη». Στον Σύλλογο Φίλων ήδη εκτίθεται στην παγκόσμιου επιπέδου Έκθεση «Ο Γαλαξίας μου: Μίκης Θεοδωράκης», όπως επίσης στον «Παγκρήτιο Σύλλογο Φίλων Μίκη Θεοδωράκη», όπου ήδη υπάρχει μια δυναμική αξιοποίηση με εκδόσεις, συμπόσια και απλές πλούσιες δραστηριότητες. Τέλος γίνονται δυο προτάσεις, μια για κάθε θεσμό, που αφορούν την τακτική αξιοποίηση του έργου του.

Μ.Α. Σοφοκλέους Λεμεσός, Μάιος 2021


ΦΩΤΟ: από την εκδήλωση

Back To Top