του Γιώργου Αγοραστάκη
«Το πανηγύρι της Αση-Γωνιάς» κατέχει τη θέση ενός ορόσημου στην μουσική εξέλιξη του Μίκη Θεοδωράκη. Είναι το πρώτο του συμφωνικό έργο, η «διπλωματική του εργασία» στο Ωδείο Αθηνών, με την οποία και πιστοποιήθηκε δημόσια ως συνθέτης, με τη πρώτη του συναυλία κλασικής μουσικής στις 5-5-1950 στην Αθήνα, με την Κρατική Ορχήστρα και με μαέστρο το δάσκαλό του Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Επίσης είναι το πρώτο του έργο της πάνω στην Κρητική μουσική, για να ακολουθήσουν λίγο αργότερα τη δεκαετία του ’50 ο «Χανιώτικος συρτός» με τις διάφορες παραλλαγές του και η Πρώτη Σουίτα, με την οποία βραβεύεται το 1957 από το Σοστακόβιτς, ως ο καλύτερος νέος συνθέτης στον κόσμο.
Εν όψη της τιμητικής εκδήλωσης για το Μίκη Θεοδωράκη στην Ασή Γωνιά (1/8) μας απέστειλε το παρακάτω μήνυμα.
ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΗ-ΓΩΝΙΑ
Η Αση-Γωνιά έπαιξε μεγάλο ρόλο στη ζωή μου. Κάθε πρωί πήγαινα στο κρεβάτι του πατέρα μου για να ακούσω άλλη μια ιστορία για την Κρήτη. Κι ανάμεσα σ’ αυτές, για την Αση-Γωνιά, που όταν ήταν ο πατέρας μου παιδί ακόμα, τον πήρε ο παππούς μου μαζί του στο πανηγύρι της Αση-Γωνιάς.
Κι εγώ διψούσα να μάθω για την πατρίδα των προγόνων μου, την μυθική Κρήτη, που την γνώρισα για πρώτη φορά στα 1949, ευθύς μόλις απελευθερώθηκα από την Μακρόνησο.
Όμως ας γυρίσω στο χωριό σας. Με τις διηγήσεις του πατέρα μου, φανταζόμουν με κάθε λεπτομέρεια την μέρα της γιορτής. Καθώς το κεφάλι μου ήταν γεμάτο μουσική, αποφάσισα να αφιερώσω το πρώτο συμφωνικό μου έργο στην Αση-Γωνιά. Κάπου στα 1946, όταν ήμουν 21 ετών.
Μεσολάβησε όμως ο Εμφύλιος Πόλεμος, οι φυλακές, τα ξερονήσια και η παράνομη δράση μου μέσα στην Αθήνα στα 1948. Τότε, χωρίς να ξέρω αν θα ζήσω, κάτι με έσπρωχνε και σε κάθε ευκαιρία έγραφα τα υλικά για την Συμφωνική Ορχήστρα του έργου αυτού. Σχεδόν 1.000 σελίδες. Τελικά έζησα και στις 5 Μαϊου ημέρα Πέμπτη του 1950 άκουσα κι εγώ ζωντανά αυτό που ως εκείνη τη στιγμή ήταν μόνο στο μυαλό μου. Το «Πανηγύρι της Αση-Γωνιάς», έργο συμφωνικό.
Ξέρω πως ο ήχος της Λύρας είναι ο ήχος της Κρήτης.
Τότε λοιπόν, γιατί τόλμησα να γράψω ένα συμφωνικό έργο για ένα Κρητικό πανηγύρι; Μα γιατί πιστεύω ότι έχω τον δικό μου Κρητικό ήχο και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, γιατί έχω αποδείξει ότι η μουσική που αναβλύζει μέσα από την ψυχή και το μυαλό ενός γνήσιου Κρητικού όπως εγώ, δεν μπορεί παρά να είναι Κρητικιά.
«Γεια σου Κρήτη», τραγουδάει η Χορωδία στο φινάλε του μπαλέτου «Ζορμπάς» που παίζεται καθημερινά στα πέρατα της Γης.
Το ίδιο θα γίνει και με το συμφωνικό έργο «Το πανηγύρι της Αση-Γωνιάς», όταν αύριο-μεθαύριο θα ακούγεται από τις εκατοντάδες ορχήστρες σε όλο τον κόσμο.
Μακάρι να μπορούσα να επισκεφθώ τον φιλόξενο τόπο σας. Τώρα, κουβαλώντας στην πλάτη μου 95 χρόνια, το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να σας στείλω τις ευχές μου και να σας ευχαριστήσω για τον ρόλο που έπαιξε στη ζωή μου το πανέμορφο χωριό σας.
Με την αγάπη μου,
Μίκης, Αθήνα, 31/7/2020
Για το ίδιο έργο γράφει ο Μίκης Θεοδωράκης στο βιβλίο του «Ο συμφωνικός Θεοδωράκης», εκδόσεις Πατάκη 2006 σελ.51
«ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΑΣΗ-ΓΩΝΙΑΣ
Όσο διάφανη και αστρική ήθελα να είναι η μουσική στη ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, τόσο γήινη και διονυσιακή θα βγει στο ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΑΣΗ-ΓΩΝΙΑΣ.
Είναι μια πρώτη μουσική αντανάκλαση της Κρήτης, όχι μόνο της μουσικής αλλά κι εκείνης των μύθων.
Ανάμεσα σε άλλα ο πατέρας μου μου μιλούσε για το χωριό της Ασή-Γωνιάς και το μοναδικό πανηγύρι που γινότανε την εποχή που έκαναν το πρώτο άρμεγμα. Γέμιζε ο τόπος φρέσκο γάλα που προσφερόταν δωρεάν. Το βράδυ ακολουθούσε το πατροπαράδοτο κρητικό γλέντι με κρασί και χορούς. Σ’ ένα τέτοιο γλέντι τον είχε πάρει μαζί του ο παππούς μου και του έμεινε αξέχαστο. Τότε κι εγώ με την παιδική μου φαντασία ταξίδευα μαζί του, καθώς όμως η Κρήτη ήταν άγνωστη για μένα, τη μεταμόρφωνα μέσα μου ώσπου έφευγε από τη γη και πήγαινε στους ουρανούς πλάι στα κρυστάλλινα παλάτια των παραμυθιών. Εκείνο πάντως που είχα συλλάβει σωστά ήταν η ορμή και η δύναμη όπως εκφράζονταν στον χαρακτήρα και στους χορούς της Κρήτης. Ρυθμοί ατσάλινοι, αισθήματα ορμητικά, μια συνεχής δύναμη σε έναν χορό χωρίς ανάσα και κάπου στη μέση μια ονειροπόληση κάτω απ’ τον έναστρο ουρανό.
Πρέπει να πω ότι στην πρώτη εκδοχή του έργου, αυτή που πρωτοπαρουσιάστηκε, ξεκινούσε με κρουστά, γεγονός που προκάλεσε αίσθηση που αντανακλάστηκε στους κριτικούς. Φοβήθηκαν λίγο οι άνθρωποι μ’ αυτή τη «βαρβαρική» εισβολή στη μουσική σκηνή της χώρας μου, και γι’ αυτό στις επόμενες εκδοχές απάλυνα αυτή την πρώτη εντύπωση.
Πρέπει τέλος να πω ότι το πρώτο πράγμα που θέλησα να κάνω μόλις βρέθηκα στα 1954 στο Παρίσι ήταν να το καθαρογράψω. Όμως, μετά την πρώτη σελίδα, ξέκοψα και οδηγήθηκα στη σύνθεση της ΠΡΩΤΗΣ ΣΟΥΙΤΑΣ για πιάνο και ορχήστρα.»
Το έργο «το πανηγύρι της Αση-Γωνιάς» βρήκε την εξαίρετη ερμηνεία του το 2018, σ’ ένα άλλο χωριό των Χανίων, στη Ρόκα, στα βουνά της Κισάμου, από άξιους μουσικούς ερμηνευτές της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Μύρωνα Μιχαηλίδη. Ο Μύρων Μιχαηλίδης, σεβάστηκε το έργο και απόδωσε υποδειγματικά -με την ορχήστρα που διεύθυνε- το περιεχόμενο και το χαρακτήρα του.
Παρακολουθήσετε σε βίντεο, πως καταγράψαμε το γεγονός.
Σχετική δημοσίευση: «Το πανηγύρι της Ασή Γωνιάς» του Μίκη Θεοδωράκη, αντήχησε στο φαράγγι της Ρόκκας