Διεθνές, Διεπιστημονικό Συμπόσιο προς τιμήν του Επίτιμου Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. ΜIΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

Διεθνές Διεπιστημονικό Συμπόσιο με τίτλο «Μουσική και Συμπαντική Αρμονία/Music and Universal Harmony», αφιερωμένο στον Μίκη Θεοδωράκη, πραγματοποιήθηκε στη Χερσόνησο Ηρακλείου Κρήτης στις 10 και 11 Μαρτίου 2006.Η πρωτοβουλία και η διοργάνωση του Συμποσίου, ανήκει στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο οποίο ο Μίκης Θεοδωράκης είναι επίτιμος διδάκτορας.

Στόχοι του Συμποσίου ήταν η διεπιστημονική θεώρηση της Μουσικής και η συζήτηση της θεωρίας του κ. Μίκη Θεοδωράκη για τη «Συμπαντική Αρμονία» – μια θεωρία που από τα εφηβικά του χρόνια καθοδηγεί τη ζωή, τη δράση και το έργο του.

Στο Συμπόσιο, εκτός από τον κ. Μ. Θεοδωράκη, μίλησαν πανεπιστημιακοί και ειδικοί ερευνητές της Μουσικής από τα ακόλουθα 10 Πανεπιστήμια: Κρήτης, Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Λονδίνου, Εδιμβούργου, Παρισίων, Uppsala, Νέας Υόρκης, Cornell και Columbia.

Το Συμπόσιο έκλεισε με συναυλία πέντε έργων του συνθέτη: «Το Κοιμητήριο», «Ελικών», «Τα Λυρικότατα», «Η Βεατρίκη στην οδό Μηδέν», «Σεξτέτο».

Οι βασικές ενότητες του Συμποσίου ήταν:

1. «Στους Δρόμους του Αρχάγγελου»
2. «Συμπαντική Αρμονία»
3. «Αρχαιοελληνικές Θεωρίες για τη Μουσική»
4. «Η Μουσική των Σφαιρών και των Ημισφαιρίων»
5. «Η Μουσική των Ειδών»
6. «Η Μουσική των Ανθρώπων»
7. «Κοινωνική Αρμονία»
8. «Συμπαντική, Μουσική και Κοινωνική Αρμονία»
9. « ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΜΕ ΠΕΝΤΕ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ»

ΟΜΙΛΗΤΕΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ

• Bruner Jerome, University Professor, New York University, School of Law, New York, USA – Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης.
• Campbell Murray, Professor of Musical Acoustics, Department of Physics, The University of Edinburgh, Edinburgh, Scotland, UK.
• Custodero Lori, Assistant Professor of Music and Music Education, Teachers College, Columbia University, New York, USA.
• Feldman Fleisher, Carol, Professor of Psychology, Department of Psychology, New York University, New York, USA.
• Γεωργουσόπουλος Κώστας, Φιλόλογος, Κριτικός Θεάτρου, Επιστημονικός Συνεργάτης στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, Ελλάδα.
• Gratier Maya, Dr, Maitre de Conference, Centre de Recherche en Psychologie et Musicologie Systematique, Universite Paris X – Nanterre, Paris, France.
• Θεοδωράκης Μίκης, Συνθέτης – Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης.
• Καϊμάκης Παύλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας, Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα.
• Κάλφας Βασίλης, Καθηγητής Φιλοσοφίας, Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα.
• Κουγιουμουτζάκης Γιάννης, Καθηγητής Ψυχολογίας, Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο, Κρήτη, Ελλάδα.
• Lee David, Emeritus Professor of Perception, Action and Development, The Edinburgh University, Edinburgh, Scotland, UK.
• Merker Bjorn, Dr, Visiting Fellow, Department of Psychology, Uppsala University, Uppsala, Sweden.
• Νικολακάκης Γιώργος, Αν. Καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο, Κρήτη, Ελλάδα.
• Overy Katie, Lecturer in Music, School of Arts, Culture and Environment, Institute for Music in Human Social Development, The University of Edinburgh, Edinburgh, Scotland, UK.
• Παπαμαστοράκης Γιάννης, Καθηγητής Φυσικής, Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ηράκλειο, Κρήτη, Ελλάδα.
• Payne Katy, Dr, Visiting Fellow, Bioacoustics Research Program, Cornell Laboratory of Ornithology, Cornell University, Ithaca, New York, USA.
• Schogler Benjaman, Lecturer in Developmental Psychology, School of Education, University of West Indies, Barbados.
• Trevarthen Colwyn, Emeritus Professor of Child Psychology and Psychobiology, Department of Psychology, The University of Edinburgh, Scotland, UK. – Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης.
• Turner Robert, Professor of Cognitive Neurology, Wellcome Department of Imaging Neuroscience, Institute of Neurology, University College London, London, UK.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 10 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006

1. «ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ»

• Κ. Γεωργουσόπουλος: «Ο Αναγεννησιακός Θεοδωράκης»
• Γ. Νικολακάκης: «Μίκης Θεοδωράκης- Η Εικόνα»
• Γ. Κουγιουμουτζάκης: «Ρίζες μιας φωνής από το μέλλον»

2. «ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ»

• Μ. Θεοδωράκης: «Συμπαντική Αρμονία»

3. «Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ»

• Β. Κάλφας: «Νοητική μουσική και ιδεατή αστρονομία στον Πλάτωνα»
• Π. Καϊμάκης: «Η αρμονία των σφαιρών στην όψιμη αρχαιότητα»

4. «Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΣΦΑΙΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ»

• Γ. Παπαμαστοράκης: «Συμπαντικές Αρμονίες και η Γένεση των Γαλαξιών»
• M. Campbell «Ο Πυθαγόρας και οι Φυσικοί: H επιστήμη της αρμονίας και η αρμονία της επιστήμης»
• R. Turner: «Η αρμονία των ημισφαιρίων: Μήπως είχε δίκιο ο Πυθαγόρας;»

5. «Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ»

• B. Merker: «Γιατί και από πού η μουσική;»
• Κ. Payne: «Φάλαινες του γένους megaptera: ωκεάνιοι τραγουδιστές και συνθέτες. Αφρικανικοί δασόβιοι ελέφαντες: μια φωνητική τελετουργία γονιμότητας»

ΣΑΒΒΑΤΟ 11 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006

6. «Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ»

• C. Feldman: «Μουσικά πρότυπα και πρότυπα ζωής: Κάποιες προτάσεις για τη μίμηση στη μουσική»
• K. Overy: «Η ανθρώπινη εμπειρία της μουσικής»
• L. Costadero: «Μουσικές σφαίρες επιρροής: Αρμονία και Αντίστιξη στην Παιδική Ηλικία»
• M. Gratier: «Η εύρεση και η ανάπτυξη των ριζών: Τα μουσικά δυναμικά του ανήκειν»
• Γ. Κουγιουμουτζάκης και Συνεργάτες: «Μίμηση και ρυθμοί των βρεφών»
• D. Lee: «Δημιουργώντας μελωδία με το ‘TG-ing’ (tau-theory) γύρω από το Πυθαγόρειο Αρχιπέλαγος»
• B. Schogler: «Η επιστήμη του τρόπου έκφρασης μας μέσω της κίνησης στην Τέχνη»
• C. Trevarthen: «Η “Επικοινωνιακή Μουσικότητα” του παιδιού: O Ρυθμός και η Συμπάθεια αναζητούν την αρμονία στην κίνηση και την κοινωνία»

7. «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ»

• J. Bruner: «Οι Νόμοι της Κοινοτικής Αρμονίας»

8. «ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΗ, ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ»

• Μ. Θεοδωράκης, J. Bruner, C. Trevarthen: «Συμπεράσματα» από τρεις Επίτιμους Διδάκτορες του Πανεπιστημίου Κρήτης

9. «ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΜΕ ΠΕΝΤΕ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ»

• «Το Κοιμητήριο» – Έργο για κουαρτέτο εγχόρδων
• «Ελικών» – Έργο για πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων
• «Τα Λυρικότατα» – Έργο για φωνή, πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων (σε αυτή τη μορφή παίζεται για πρώτη φορά) –
• Τρία τραγούδια από τον κύκλο «Η Βεατρίκη στην οδό Μηδέν» – Έργο για φωνή και κουαρτέτο εγχόρδων –
• «Σεξτέτο» – Έργο για πιάνο, φλάουτο και κουαρτέτο εγχόρδων

Συμμετείχαν
Πιάνο Τατιάνα Παπαγεωργίου
Βαρύτονος Χάρης Αδριανός
Φλάουτο Παναγιώτης Δράκος
το «Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο»

Βιολί Γιώργος Δεμερτζής
Βιολί Δημήτρης Χανδράκης
Βιόλα Χαρά Σειρά
Τσέλο Απόστολος Χανδράκης

ΣΥΝΟΨΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΚΑΘΕ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ

1. «Στους Δρόμους του Αρχάγγελου» – Έλληνες ομιλητές αναφέρθηκαν στη ζωή, το έργο και την κοινωνική δράση του κ. Μίκη Θεοδωράκη.
2. «Συμπαντική Αρμονία» – ομιλία του κ. Μίκη Θεοδωράκη. Ο ομιλητής αναφέρθηκε στο ιστορικό σύλληψης και μουσικής υλοποίησης της θεωρίας του για τη Συμπαντική Αρμονία (1942-1943). Θα αναλύσει πότε και πώς η θεωρία του συναντήθηκε με τις σχετικές θεωρίες του Πυθαγόρα και του Ηράκλειτου και πώς η Μουσική των Σφαιρών και το Συμπαντικό Χάος ανακλούνται στη μουσική των ανθρώπων και στην Aνθρώπινη Mοίρα. Περιέγραψε τους τρόπους με τους οποίους η Αρμονία και η Αντίστιξη δίνουν λύση στη στατική και στη εν κινήσει σχέση των μουσικών φθόγγων και έδειξε πώς στη θεωρία των Πυθαγορείων τα εύηχα διαστήματα μιας οποιασδήποτε συνήχησης ανταποκρίνονται σε μια ιδιαίτερα απλή αναλογία αριθμών. Στον Επίλογο, ως μια καλόπιστη πρόκληση της Τέχνης προς την Επιστήμη, αναφέρθηκε στο πού έχει οδηγήσει το δυτικό άνθρωπο ο μίζερος, καθαρός ορθολογισμός και η τυφλή θρησκευτική πίστη και την απόστασή τους από τη φιλοσοφική και υπαρξιακή έξαρση των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και δημιουργών.
3. «Αρχαιοελληνικές Θεωρίες για τη Μουσική» – φιλόσοφοι ανέπτυξαν τη θεωρία του Πλάτωνα και άλλων φιλοσόφων της ύστερης αρχαιότητας για τη Μουσική των Σφαιρών. Υιοθέτησε ο Πλάτων την πυθαγόρεια κατάκτηση, δηλαδή, τη σύνδεση Αστρονομίας, Μουσικής και Θεωρίας των Αριθμών; Ποιες μορφές παίρνει η Μουσική των Σφαιρών σε συγγραφείς της όψιμης αρχαιότητας, όπως ο Κικέρων, ο Φίλων ο Ιουδαίος, ο Αριστείδης Κοϊντιλιανός και άλλοι;
4. «Η Μουσική των Σφαιρών και των Ημισφαιρίων» – αστροφυσικοί και νευροεπιστήμονες επικεντρώθηκαν στη σχέση Μουσικής, Σύμπαντος και Εγκεφαλικών Ημισφαιρίων. Ακούστηκε, πράγματι, στο Σύμπαν η Μουσική των Σφαιρών; Αν, πότε και γιατί σίγησε η Μουσική των Σφαιρών; Μήπως η Μουσική των Σφαιρών βρίσκεται στη ρίζα της ύπαρξης του Ήλιου, της Γης και της ίδιας της ύπαρξής μας; Μήπως εκτός από μαθηματικές υπάρχουν και φυσικές θεωρίες για τις αρχές της Αρμονίας π.χ. θεωρία των υπερχορδών και θεωρία της μη γραμμικής δυναμικής; Μπορούμε σήμερα να αναπαραστήσουμε μέρος της αρχέγονης Μουσικής των Σφαιρών (ακουστικό υλικό); Τι δείχνουν οι σύγχρονες τεχνικές νευροαπεικόνισης (PET κ.ά.) για τη λειτουργία των δύο ημισφαιρίων κατά την αντίληψη της Μουσικής (εμπλοκή και των δύο ημισφαιρίων) και του Λόγου (κυρίως το αριστερό ημισφαίριο); Είναι οι περιοχές του Λόγου στον εγκέφαλο μια υποσειρά των περιοχών της Μουσικής;
5. «Η Μουσική των Ειδών» – βιολόγοι και ψυχολόγοι ενημέρωσαν για τα νέα ερευνητικά ευρήματα μαζί με οπτικο-ακουστικό υλικό για τα τραγούδια των φαλαινών, των ελεφάντων και των γιβώνων. Απάντησαν σε κρίσιμα ερωτήματα, π.χ. αν η εμφάνιση της μουσικής στον πλανήτη προηγείται της εμφάνισης του είδους μας, αν το είδος μας πριν μιλήσει, τραγουδούσε, αν οι φάλαινες συνθέτουν (όπως οι άνθρωποι) τραγούδια που έχουν δομή, φράσεις με «ρίμα» και θεματολογία, αν, πώς και πότε οι ελέφαντες τραγουδούν, πώς και γιατί οι γίβωνες τραγουδούν ντουέτο, κτλ.
6. «Η Μουσική των Ανθρώπων» – ψυχολόγοι, μουσικολόγοι και νευροεπιστήμονες ενημέρωσαν για τα νέα ερευνητικά ευρήματα για την καταγωγή, την ανάπτυξη, τη δημιουργία, την πολιτισμική ποικιλία, την απόλαυση, τα μυστήρια και την ισχύ της μουσικής στο είδος μας. Μεταξύ των ερωτημάτων που οι ομιλητές θα προσπαθήσουν να απαντήσουν είναι π.χ. Γιατί η μουσική εμφανίζεται αδιάκοπα σε όλους τους ανθρώπινους πολιτισμούς όλων των εποχών; Είναι ο ρυθμός, η μελωδία και η μίμηση έμφυτες ικανότητες στο είδος μας; Γιατί ο ρυθμός και η συμπάθεια βρίσκονται στον πυρήνα της μουσικής; Γιατί η ανθρώπινη ζωή, πριν από την εμφάνιση της γλώσσας, ξεκινά με μουσικές επικοινωνίες; Επιδρά η πρώιμη μουσική εμπειρία στη διαμόρφωση μιας ενήλικης (πολυφωνικής ή μονολογικής) προσωπικότητας; Ποιες είναι οι μουσικές πρακτικές των γονέων και των δασκάλων; Πώς αντιδρούν στη μουσική τα παιδιά με προβλήματα; Βρίσκεται άραγε η μουσική στη χώρα του πραγματικού ή στη χώρα του πιθανού; Μοιάζουν και σε ποια σημεία η Ζωή και η Μουσική; Μιμείται η Μουσική τη Ζωή ή η Ζωή τη Μουσική; Είναι προβληματικές οι ακραίες μορφές αρμονίας και δυσαρμονίας στη Μουσική και στη Ζωή; Ποιος είναι ο ρόλος της κίνησης στη Μουσική και το Χορό; Ποια είναι εκείνη η ειδική μαθηματική λειτουργία που σχετίζεται με τις κινήσεις που παράγουν μουσικούς ήχους; Πώς ο συνθέτης εκφράζει το αισθητικό, συγκινησιακό και μουσικό μήνυμα και πώς αναγνωρίζεται και μεταφράζεται από τον τραγουδιστή και το χορευτή;
7. «Κοινωνική Αρμονία» – ο Καθηγητής Jerome Bruner ανέπτυξε το «μυστικό» της αρμονίας και πώς η αρμονία καθυποτάσσει τη δυσαρμονία σε μουσικό και κυρίως σε κοινωνικό επίπεδο. Αλλά, ταυτόχρονα, υποστήριξε ότι υπάρχει μια βασική διαφορά ανάμεσα στη μουσική αρμονία και την αρμονία στις ανθρώπινες κοινότητες.
8. «Συμπαντική, Μουσική και Κοινωνική Αρμονία» – οι τρεις Επίτιμοι Διδάκτορες του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Jerome Bruner και ο Colwyn Trevarthen συνόψισαν τα βασικά σημεία του Συμποσίου και τα σημεία συμφωνίας ή διαφωνίας τους.

ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

• Bruner Jerome, Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης, Πρόεδρος
• Trevarthen Colwyn, Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου, Αντιπρόεδρος
• Κάλφας Βασίλης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Μέλος
• Κουγιουμουτζάκης Γιάννης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Μέλος
• Νικολακάκης Γιώργος, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Μέλος
• Παπανικολάου Νίκος, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Μέλος

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ (ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ)

• Κουγιουμουτζάκης Γιάννης, Καθηγητής Ψυχολογίας
• Νικολακάκης Γιώργος, Αν. Καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
• Μαρκοδημητράκη Μαρία, Λέκτορας Ψυχολογίας
• Τσαντηρόπουλος ‘Αρης, Λέκτορας Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
• Τσούρτου Βίκυ, Λέκτορας Ψυχολογίας
• Αντωνακάκης Δημήτρης, Υπ. Δρ Ψυχολογίας
• Μαζοκοπάκη Κάτια, Υπ. Δρ Ψυχολογίας
• Πατεράκη Μαρία, Υπ. Δρ Ψυχολογίας
• Ψιλάκη Έφη, Υπ. Δρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας

ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Φοιτητές του Εργαστηρίου Ψυχολογίας
του Τμήματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών
της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης