1.- Έχετε ζήσει την παγκόσμια αναγνώριση, και σας έχουν δοθεί πολλές τιμητικές διακρίσεις. Ήταν τα βραβεία ένα από τα ζητούμενα για εσάς, ή αρκούσε το παρατεταμένο χειροκρότημα του κοινού;
-Η αγάπη μου φτάνει.
2.- Πως εξηγείται αυτός ο ενθουσιασμός από ένα ξένο ακροατήριο που ασφαλώς είναι εθισμένο, σε άλλου είδους ακούσματα;
– Η γνήσια μουσική εκφράζει τον κάθε άνθρωπο.
3.- Στη Νορβηγία, τραγουδήσατε μαζί με την Σουηδή τραγουδίστρια ‘Αρια Σαγιομάα, το : «και συ λαέ βασανισμένε μην ξεχνάς τον Ωρωπό….», ξεσηκώνοντας έναν κόσμο εργατών σε μια βιομηχανική περιοχή. Τι μπορεί όμως να σήμαινε για αυτούς τους ανθρώπους ο Ωρωπός; Τελικά υπάρχει ένας κοινός κρίκος που συνδέει την απανταχού του κόσμου εργατιά;
– Ο πατριωτικός σας οίστρος δεν λειτούργησε μόνο εντός των στενών ελληνικών συνόρων. Τι σήμαινε για σας να εμπνέετε με τη μουσική σας πέρα του ελληνικού και τον αγώνα άλλων καταπιεσμένων λαών;
– Η μουσική είναι πάνω από ταξικές διαφορές γιατί εκφράζει τον κάθε άνθρωπο, όπου γης.
5.- Σήμερα υπάρχουν πατριώτες;
– Βεβαίως.
6.- Αν ήσαστε ένας νέος του σήμερα θα ανακαλύπτατε και πάλι την ποίηση;
– Αν ήμουν ο ίδιος, ΝΑΙ.
7.- Τι σας οδηγούσε σε συνεχείς μεταπηδήσεις ανάμεσα στα μουσικά είδη ; Από που εκπορευόταν αυτή η ανάγκη;
– Δεν υπάρχουν είδη αλλά μόνο Μουσική και συνθήκες.
8.- Συνήθως τη δημιουργικότητα ενός καλλιτέχνη την ερεθίζουν ο ανθρώπινος πόνος, η δυστυχία, η συνεχής κοινωνική πάλη… Η ευμάρεια, ο εθισμός του ανθρώπου στον καταναλωτισμό , ακόμη και μία πολιτική σταθερότητα θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης; Και τι είδους δημιουργία θα μπορούσε να προκύψει από την…ευτυχία;
– Ο εσωτερικός κόσμος του συνθέτη προσδίδει την ουσία (το περιεχόμενο),
την μορφή την καθορίζουν οι συνθήκες.
9.- Τι ήταν αυτό που έφερε την ιδεολογική αφύπνιση στη ζωή σας τόσο νωρίς;
– Οι συνθήκες.
10.- Τελικά, οι εξορίες και οι κακουχίες σας χάρισαν και τις πιο δυνατές εμπνεύσεις;
– Με διαμόρφωσαν ψυχικά, πνευματικά, φιλοσοφικά, πολιτικά.
11.- Πως γίνεται, ενώ οι στίχοι των τραγουδιών μιλούσαν για τον πόνο, η μουσική σας να ξεσηκώνει το πλήθος. Είναι ο ενθουσιασμός, επειδή η μουσική και οι στίχοι δίνουν την εντύπωση στον καθένα ότι αναγνωρίζουν τον ατομικό του πόνο και δυστυχία; Ότι η Τέχνη είναι η μόνη που «φωνάζει» να ξεσηκωθούν οι κοινωνίες για λιγότερη μιζέρια και δυστυχία;
– Η Τέχνη είναι φως, ελπίδα, έξαρση, χαρά. Για ΟΛΟΥΣ και για πάντα.
12.- Σήμερα τι θα μπορούσε να σας εμπνεύσει;
– Εκείνο που θα δονήσει την ψυχή μου.
13.- Κάποτε τα τραγούδια μας διαπαιδαγωγούσαν. Σήμερα υπάρχουν τραγούδια που έχουν αυτή τη δύναμη ;
14.- Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε όταν γράφατε τα τραγούδια του Ανδρέα;
– Η ουσία ήταν οι ψυχικές μου εμπειρίες. Ο Ανδρέας ήταν η παρουσία της στιγμής.
15.- Θα μου αφηγηθείτε ένα περιστατικό που έχει μείνει έντονα χαραγμένο στη μνήμη σας από την κράτησή σας την περίοδο της χούντας;
– ΟΧΙ. Μου προξενεί αηδία και πόνο.
16.- Το γεγονός ότι σας απαγόρευσαν τα τραγούδια, γιατί σας φοβήθηκαν, υπήρξε κινητήριος δύναμη για ακόμη μεγαλύτερη αντίσταση;
– Βεβαίως.
17.- Έχετε πει ότι όταν φθάσατε εξόριστος στη Μακρόνησο αισθανθήκατε ότι μπαίνετε στην Κόλαση. Ποια τα συναισθήματά σας σήμερα στο άκουσμα της λέξης Μακρόνησος.
– Κόλαση.
18.- Τι εννοούσαν αυτοί που την αποκαλούσαν κολυμβήθρα του Σιλωάμ και σύγχρονο Παρθενώνα;
– Ήσαν ανθρωπάκια φοβισμένα και / ή πουλημένα.
19.- Σε αυτό το περιβάλλον αναπτύχθηκε η σχέση σας με τον Γιάννη Ρίτσο;
– Και εκεί.
20.- Πώς ειπώθηκε το περίφημο Καραμανλής ή τάνκς;
– Έχει περάσει πια στην ιστορία.
21.- Έχετε πει ότι οι δοκιμασίες ή ατσαλώνουν ή ραγίζουν τους ανθρώπους. Δεν υπήρξε στιγμή που νιώσατε έτοιμος να ραγίσετε;
– Αυτό έχει να κάνει με τους αγωνιστές.
22.- Θα μπορούσατε να είχατε παραμείνει στο Παρίσι, από νεαρή ηλικία να μην περάσετε κακουχίες, θα μπορούσατε να κάνετε καριέρα στην Αμερική. Το σκεφτήκατε ποτέ ; Τι ήταν αυτό που σας έφερνε τελικά πίσω;
– Η Ελλάδα.
23.- Διάβασα πως ένας παιδικός σας φίλος είχε πει « το ύψος του Μίκη υπήρξε πάντα η αφορμή για ξύλο, αφού στις διαδηλώσεις έδινε στόχο εξέχοντας ένα κεφάλι πάνω απ’ όλους»!
– Μαύρο χιούμορ. Το ξύλο το έτρωγαν μόνο οι πρωτοπόροι. Δεν είναι θέμα ύψους αλλά ήθους.
24.- Υπάρχει κάποια στιγμή που θελήσατε να τη διαγράψετε δια παντός από τη μνήμη σας;
– Την προδοσία των άλλων.
25.- Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης. Φίλοι οι ανταγωνιστές;
– Φίλοι και εραστές της Μουσικής.
26.- Διάβασα ότι ποιητές που είχατε μελοποιήσει, – κι ενώ οι δίσκοι με τα τραγούδια τους είχαν γίνει μεγάλες επιτυχίες – είχαν εκφράσει το παράπονο ότι : «καλή μεν η μουσική του Μίκη, αλλά αποσπά την προσοχή από το νόημα των στίχων!
– Εκτός από τους νεκρούς όλοι οι ζωντανοί μου πρόσφεραν τα έργα τους με όλη τους την ψυχή.
27.- Έχετε πει πως τότε που κάνατε συναυλίες για άλλους λαούς, που αντιμετώπιζαν δικτατορία, ή όταν αναλαμβάνατε το ρόλο ειρηνευτή ανάμεσα σε Ισραήλ και Παλαιστίνη, ή όταν συμμετείχατε σε επιτροπές ελληνο-τουρκικής φιλίας, δεν θεωρούσατε ότι κάνατε κάτι εξαιρετικό. Σήμερα βλέπετε να έμεινε κάτι από αυτήν την συμβολή σας;
– Έκανα το καθήκον μου… Βεβαίως όταν προσπαθεί και προσφέρει κανείς, πάντα λίγο μένει.
28.- Που θα θέλατε να σας κατατάξει η ιστορία ; Στην έκθεση του Ιδρύματος της Βουλής, είστε ο συνθέτης, ο στοχαστής, ο πολιτικός. Εσείς όμως, πως θέλετε να σας θυμούνται;
– Σαν εραστή της Μουσικής, της Θάλασσας και της Γυναίκας.
29.- ‘Έχετε πει «με ενδιαφέρει το σύνολο, ο λαός, το Όλον». Άρα η ανάμειξη με τα κοινά ήταν μονόδρομος. Σήμερα, νιώθετε να έχετε απωθημένα ; Ανεκπλήρωτες επιθυμίες.
– Εγώ όχι. Εκείνοι που δεν με άκουσαν ή δεν με πρόσεξαν, ναι.
30.- ….. ποιά ήταν η μεγαλύτερη υπέρβασή σας;
– Να αγνοήσω την οικογένειά μου στην κρίσιμη ώρα της Χούντας.
31.- Έχετε κάνει ποτέ συμβιβασμούς ; Έχετε μετανιώσει για κάτι;
– Ποτέ σε σχέση με το ήθος και την κληρονομιά που μου έδωσαν οι γονείς μου.
32.- Έχετε πει πως την πολιτική την αντιμετωπίσατε σαν Δούρειο ίππο. Καταφέρατε να περάσετε με αυτό τον τρόπο τα μηνύματά σας;
– Την πολιτική την αντιμετώπισα με Π κεφαλαίο. Οι τακτικές κινήσεις είναι ζήτημα διαφορετικό.
33.- Από την εποχή που οι νότες γράφονταν στο χαρτί, περάσαμε, στη μουσική σύνθεση μέσα από το κομπιούτερ. Πόσο εξοικειωμένος είστε ; Πιστεύετε ότι η τεχνολογία συνέβαλε αρνητικά, θετικά ή και τα δύο;
– Δεν έχω ιδέα. Ανήκω στην παλιά γενιά !
34.- Θα αποτολμούσατε να δίνατε το χρίσμα της διαδοχής σε κάποιους νεότερους συνθέτες; Και αν δεν θα θέλατε να ονοματίσετε κάποιους, ποια στοιχεία θα έπρεπε να διαθέτει η μουσική τους ώστε να κρίνετε τους συνθέτες αυτούς ως άξιους διαδόχους;
– Με ποιο δικαίωμα;
35.- Αν πάμε αρκετά πίσω στις παιδικές μνήμες, έχοντας ζήσει σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, σε ποια νιώθετε πιο ισχυρές τις ρίζες σας …
– Στην Τρίπολη.
36.- Από τη μητέρα σας ή από τους κρητικούς προγόνους σας θεωρείτε ότι κληρονομήσατε την έφεση στη μουσική;
– Νομίζω κι από τους δύο.
37.- Σήμερα η ποίηση έχει πεδίο έκφρασης μέσα από το τραγούδι και κυρίως κοινό για να απευθυνθεί;
– Από την εποχή του Σοφοκλή η Ποίηση και η Μουσική πάνε αντάμα.
38.- Ποια σύγχρονη μορφή μουσικής αισθάνεστε οικεία ; Οι νέοι για παράδειγμα εκφράζονται μέσα από τη ράπ; Εσείς πως αντιλαμβάνεστε αυτό το μουσικό ρεύμα;
– ΡΑΠ, ΠΑΠ, ΤΑΠ ή ΜΑΠ : ιδού το πρόβλημα. Γινήκαμε τα μαϊμουδάκια φοβισμένων και αμόρφωτων, που παριστάνουν τους θεούς της μουσιής μόδας.
39.- Σήμερα υπάρχουν αξίες για να αγωνιστεί κανείς;
– Περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Αλλοιώς θα πνιγούμε στα περιττώματα.