skip to Main Content

Το 1989 ήταν χρονιά πυκνών και γρήγορων πολιτικών ανακατατάξεων στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη. Παραθέτουμε τις θέσεις και τη στάση του Θεοδωράκη μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του Παύλου Πετρίδη “Ο πολιτικός Θεοδωράκης 1940-1996, Εκδ. Προσκήνιο, 1997”

ΥΠΕΡΜΑΧΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ

Το αμετακίνητο όραμα Θεοδωράκη για τη συμπαράταξη ευρύτερων αριστερών ριζοσπαστικών δυνάμεων φαινόταν να κερδίζει έδαφος, στην καμπή 1988-89, ενόψει της φθοράς της κυβερνητικής εξουσίας. Το φαινόμενο Κοσκωτά και η εξασθένηση της υγείας του πρωθυπουργού Α. Παπανδρέου επέτειναν τις πολιτικές ε­ξελίξεις.

Στο μέτωπο της Κομμουνιστικής αριστερός η ανανέωση που επιχείρησε το καθεστώς Γκορμπατσώφ δεν άφησε ανεπηρέαστο το 12ο Συνέδριο του ΚΚΕ προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού. Προς την εκσυγχρονιστική αυτή προοπτική ου­σιαστική υπήρξε και η συμβολή παραγόντων του ΚΚΕσ. όπως ο Λ. Κύρκος, ο Μπ. Δρακόπουλος, ο Κ. Φιλίνης κ.ά.. Σύμφωνα με μαρτυρίες του Γρ. Φαράκου “τα τελευ­ταία χρόνια της διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ σημαδεύονται από μια οξυμένη πολιτική – κυβερνητική κρίση με ευρύτατο αντίκτυπο στην όλη κοινωνική ζωή και έντονα τα ση­μάδια εκφυλισμού και παρακμής στους διάφορους τομείς της”.

Στη συγκυρία της αυτοϋπονόμευσης του ΠΑΣΟΚ ο Θεοδωράκης, ως αυτόνομη πολιτική προσωπικότητα, δημοσιοποιούσε τις θέσεις του για το παρόν και το μέλλον της δημόσιας ζωής:

Ειδικότερα για τις πολιτικές ευθύνες του ΠΑΣΟΚ στη συγκεκριμένη υπόθεση ή­ταν κατηγορηματικός: -Θα ξεκινήσω με μια φράση, που κάποτε είπε ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας και που συνοψίζει μια ολόκληρη “ιδεολογία”. Είπε: “Σήμερα υπάρ­χουν δύο κόσμοι που συγκρούονται: Ο κόσμος του φωτός και ο κόσμος του σκό­τους”. Εννοούσε φυσικά το ΠΑΣΟΚ ως φως και τη Δεξιά ως σκότος. Και η Αριστε­ρά; Υποχρεωτικά η Αριστερά έπρεπε να είναι δορυφόρος στον Ήλιο του ΠΑΣΟΚ. Διαφορετικά, συνεργός στον κόσμο του σκότους. Είναι εκπληκτικό και όμως, επί 15 χρόνια, αυτή η “μεγαλοφυής” ανάλυση της Ελλάδας του 2000 υπήρξε η πεμπτουσία της πολιτικής των “δυνάμεων της Αλλαγής” (ΠΑΣΟΚ-Αριστερά).

Πετρίδης: σελ.359-360

Ως προς τις πρωτοβουλίες για την ενότητα της Αριστερός ο Θεοδωράκης, παρά την πικρία για τον αψυχολόγητο παραγκωνισμό του, εξέφραζε ικανοποίηση:

-Τώρα που η Αριστερά προχώρησε επιτέλους προς την ποθητή κατεύθυνση, μπορεί να μη συμμετέχω άμεσα, όμως, δεν μπορώ παρά να χαίρομαι γι’ αυτό. Πράγματι, αισθάνο­μαι μεγάλη ικανοποίηση, γιατί γι’ αυτούς τους στόχους αγωνίζομαι από το 1968 (χρόνος διάσπασης του ΚΚΕ) έως σήμερα, δηλαδή επί είκοσι χρόνια. Σε πολλές πε­ριπτώσεις ήρθα σε οξύτατη σύγκρουση με τους συντρόφους μου. Πάντοτε όμως, για τους ίδιους λόγους. Γιατί, δηλαδή, εγώ υπερασπίστηκα τις ίδιες θέσεις-στόχους. Και έπρεπε να γίνει σεισμός (όπως τα τελευταία σκάνδαλα που συγκλονίζουν τη χώρα), για να διαλυθούν οι ομίχλες και να δουν επιτέλους όλοι καθαρά. Αισθάνομαι λοιπόν απόλυτα δικαιωμένος και γι’ αυτό ευτυχισμένος.

Από μία άποψη είναι τραγικό ότι οι στόχοι αυτοί πραγματοποιούνται σήμερα πά­νω στα ερείπια όχι μόνο του “οράματος της Αλλαγής”, αλλά πάνω στα ερείπια της κοινωνικής, πολιτικής, πολιτιστικής και εθνικής μας ζωής. … Θέλω όμως και εκείνοι να κατα­νοήσουν, ότι χωρίς την εκκαθάριση αυτών των εκκρεμοτήτων -που για μένα αποτε­λούν την πεμπτουσία της ζωής μου- δεν μπορώ να έχω θέση μέσα στη διάταξη της πολιτικής μάχης, που βλέπω να έρχεται. …

Στις αρχές του 1989 δημοσιοποιούσε με μεγαλύτερη τολμηρότητα τις θέσεις του ε­πανερχόμενος στο αίτημα για κυβέρνηση εθνικής συνεργασίας: -… εκείνο που φοβάμαι πιο πολύ είναι η αιματοχυσία. Ανήκω σ’ εκείνη τη γενιά που έζησε στο πετσί της, περισσότερο από κάθε άλλη, την τραγωδία της εμφύ­λιας διαίρεσης. Γι’ αυτό η αντίδρασή μου σε κάθε ενέργεια, που αποσκοπεί σε μια νέα διαίρεση του λαού μας, απ’ όπου και να προέρχεται, δεν μπορεί παρά να είναι ακαρι­αία και καταλυτική. Είναι άλλωστε το μόνο πράγμα που με κάνει αυτή τη στιγμή να σπάζω τη σιωπή μου, γιατί πιστεύω ότι δεν έχω πια το δικαίωμα να παραμείνω αμέ­τοχος θεατής τη στιγμή που αναπτύσσεται μπροστά στα μάτια μας ένα νέο βρόμικο σενάριο, με σκοπό να οξύνει τα πάθη και να οδηγήσει Έλληνες κατά Ελλήνων, μόνο και μόνο για να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη και να αποτρέψει τους προβο­λείς από τα σκάνδαλα και να τους οδηγήσει στο φριχτό θέαμα της αδελφοκτονίας.

Όμως η ασχήμια επαυξάνεται από το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ αυτοανακηρύσσεται σε τοποτηρητή της προόδου και μοναδικό υπερασπιστή της δημοκρατίας και της Αριστερός ενάντια στη “μαύρη δεξιά”. Και πότε; Ύστερα από οκτώ χρόνια μιας κα­θαρόαιμα συντηρητικής έως αντιδραστικής (δηλαδή, αυτό που λέμε στην πολιτική “δεξιάς”) διακυβέρνησης σε όλους τους τομείς και τη στιγμή που έχει σπιλωθεί με κάθε είδους ανωμαλίες, σκάνδαλα και οικονομικά εγκλήματα, που δεν τόλμησαν έως σήμερα να κάνουν τόσο ξετσίπωτα και ανοιχτά και σ’ αυτή την έκταση και σ’ αυτό το ύψος, όχι μόνο κυβερνήσεις της Δεξιάς, αλλά ούτε και οι δικτάτορες.

Πετρίδης: σελ.360-2

Όσο το ΠΑΣΟΚ αγωνιζόταν να κρατηθεί στην εξουσία, ιδίως μετά την έξαρση του σκανδάλου Κοσκωτά, τόσο οι διεργασίες στους κόλπους της Αριστερός για τη σύμπηξη του Συνασπισμού προχωρούσαν. Στις 20 Φεβρουάριου 1989 ο Συνασπισμός της Αριστερός και της Προόδου πραγματοποίησε πανηγυρική εμφάνιση στην πολιτι­κή σκηνή διοργανώνοντας μεγάλη συγκέντρωση στο στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Λίγο αργότερα δημοσιοποιήθηκε και το κοινό πρόγραμμα του νέου φορέα ενώ την ηγεσία του επωμίστηκαν οι X. Φλωράκης (πρόεδρος) και Λ. Κύρκος (γραμματέας). Αδέ­σμευτος κομματικά, στη φάση αυτή, ο Θεοδωράκης μέσα από δημόσιες εκκλήσεις πα­ρότρυνε τις δυνάμεις της Αριστερός να προχωρήσουν σε συγκυριακή συνεργασία με τη Νέα Δημοκρατία. Στόχος η κάθαρση και η εθνική συμφιλίωση. …

Αυτό ήταν το πρώτο λάθος και από τις δύο πλευρές της Αριστερός: Δηλαδή η με­γάλη καθυστέρηση στην επίτευξη της ενότητάς της. Που οδήγησε στο δεύτερο εξ ίσου σημαντικό ολίσθημα: στη δορυφοροποίηση της Αριστεράς γύρω από τον πράσινο ή­λιο του ΠΑΣΟΚ. Το πόσο ολέθριο υπήρξε τελικά αυτό το δεύτερο λάθος φάνηκε στις τελευταίες εκλογές, όπου η ακτινοβολία του νεοσύστατου Συνασπισμού δεν κατόρ­θωσε να αποσπάσει ούτε το 10% των δυνάμεων που ανήκαν και ανήκουν στην Αρι­στερά και που τους εγκλώβισε στο ΠΑΣΟΚ, η ίδια η πολιτική της Αριστεράς.

Το τρίτο μεγάλο λάθος είναι ότι δεν αντέδρασαν οι ηγεσίες της Αριστεράς, όπως και όσο έπρεπε στην πολιτική του αυριανισμού, που συνίσταται στην νεκρανάσταση του βρυκόλακα του εμφυλίου πολέμου, … ο αυριανισμός εξελίχθηκε και επιβλήθηκε σ’ ένα πολιτικό “νταβατζηδισμό” με επιδίωξη να προστατεύσει τάχα την Αριστερά από το μένος μιας Δεξιάς που “διψά για αίμα και ξερονήσια”.

 Δεν συμφωνώ λοιπόν με την τελευταία απόφαση της Πολιτικής Επιτροπής του Συνασπισμού, η οποία βγάζει απ’ έξω μόνο τον Ανδρέα Παπανδρέου απ’ όσους ευθύνονται για ατασθαλίες και σκάνδαλα. Θεωρώ αυτό το σχήμα σαν προσπάθεια καμουφλάζ της πασοκικής πραγματικότητας. Πρώτον, γιατί ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν εί­ναι μόνο μια μονάδα, ένα πρόσωπο που το βγάζεις -αν το μπορείς- απ’ έξω και ησυ­χάζεις. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι το ΠΑΣΟΚ. Σε βαθμό που πολλοί πιστεύουν ότι χωρίς την παρουσία του δε θα υπάρξει στο μέλλον ΠΑΣΟΚ. Θα υπάρξουν ίσως τρία ή τέσσερα υπο-ΠΑΣΟΚ, αλλά η σημερινή μεγάλη παράταξη θα διαλυθεί, γιατί ακριβώς ο ασφυκτικός αρχηγικός χαρακτήρας του (που καλλιεργήθηκε από όλους) έ­χει μεταβάλει τον Ανδρέα Παπανδρέου σ’ ένα συνδετικό “ιστό”, τόσο σε επίπεδο στε­λεχών όσο κυρίως σε επίπεδο μαζών.

Επομένως, αν ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι ο συνεκτικός ιστός του ΠΑΣΟΚ, ο αυριανισμός κατέλαβε τελικά το χώρο της ιδεολογίας και της συμπεριφοράς. Έγινε η κυρίαρχη ιδεολογική έκφραση του ΠΑΣΟΚ. Σε τέτοιο βαθμό που να είναι εξ ίσου ε­ξωπραγματικό -όσο και στην περίπτωση του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ- να μιλάμε για “καλούς” και καθαρούς” όταν όλοι δέχονται -από πίστη είτε από φόβο- να τους εκ­φράζει πολιτικά, πολιτιστικά και ηθικά η οργανωμένη και συντεταγμένη πια εμπρο­σθοφυλακή του αυριανισμού. Τελειώνοντας, και με πλήρη συναίσθηση για το ότι βρι­σκόμαστε σε ιστορικό σταυροδρόμι, κάνω έκκληση στους συντρόφους μου της Αρι­στερός: “Ας ξυπνήσουμε πριν να είναι αργά

Οι εκλογές της 18ης Ιουνίου 1989 απέβησαν αρνητικές για την παντοδυναμία του ΠΑΣΟΚ. Η Νέα Δημοκρατία ανεδείχθη πρώτο σε αριθμό εδρών κόμμα, απέχοντας ό­μως από το όριο (151 βουλευτές) για το σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης. Επο­μένως το κλειδί των εξελίξεων, όπως είχε προβλέψει ο Θεοδωράκης, κατέστη ο Συνα­σπισμός. Η πρόταση Παπανδρέου για κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-Συνασπισμού δεν ευδοκί­μησε εμπρός στο κοινό αίτημα της κάθαρσης. Η ενδεχόμενη συνεργασία Νέας Δημο­κρατίας – Συνασπισμού βρισκόταν σε εξέλιξη με έντονες αντιπαραθέσεις γύρω από το πρόσωπο του μελλοντικού πρωθυπουργού. Αμέσως μετά τις εκλογές ο Θεοδωρά­κης παρενέβαινε και πάλι δημοσιοποιώντας τις θέσεις του: – Στις εκλογές του 1981 υπήρχε ένα σαφές μήνυμα: Το 60% (ΠΑΣΟΚ-Αριστερά) ψήφισε για την “Αλλαγή”. Πέρασαν οκτώ χρόνια κατά τα οποία το ΠΑΣΟΚ μονοπώλησε την εξουσία. Πού ο­δηγηθήκαμε; Στα γνωστά πολιτικά, ηθικά, πολιτιστικά, οικονομικά και άλλα αδιέξο­δα. Σήμερα στις προχθεσινές εκλογές, ποιο ήταν το μήνυμα; Και πάλι το 60% του ελ­ληνικού λαού ψήφισε “Κάθαρση”. Αυτό είναι το καθαρό μήνυμα των καιρών, πρώ­τον. Δεύτερον: Ποιες είναι οι δυνάμεις αυτές που εξουσιοδοτήθηκαν από το λαό να κάνουν την κάθαρση; Είναι η Νέα Δημοκρατία με 44% και ο Συνασπισμός με 13%. Αυτές οι δύο είναι οι δυνάμεις της κάθαρσης. Και η κάθαρση εναντίον ποιού θα γί­νει; Εναντίον του ΠΑΣΟΚ. Το οποίο πήρε το 40%-.

Όργανο κάθαρσης, μας αρέσει δε μας αρέσει, θέλουμε δε θέλουμε, είναι σήμερα η Νέα Δημοκρατία, με επικεφαλής τον Μητσοτάκη. Επικουρική δύναμη είναι ο Συνα­σπισμός, αλλά δεν είναι η κύρια δύναμη αυτή, είναι 13%. …Ο ελληνικός λαός έδωσε 44% στη Νέα Δημοκρατία, 13% στον Συνασπι­σμό. Πρέπει να έχουμε ένα σεβασμό σ’ αυτούς τους αριθμούς που εκφράζουν τη θέλη­ση του ελληνικού λαού.

Η τελική σύμπλευση ΝΑ- Συνασπισμού επιβεβαιώθηκε μέσα από το σχηματισμό της κυβέρνησης Τζαννετάκη. Η εθνική συμφιλίωση, ο εθνικός συμβιβασμός στοιχειο­θετούσαν πλέον, μετά από πολλά χρόνια, μια νέα εύθραυστη έστω πολιτική πραγμα­τικότητα. …Τόσο η ηγεσία της Αριστεράς όσο και η ηγεσία της ΝΔ έριξαν μέσα από ρεβανσιστικές προκαταλήψεις όλο το βάρος προς την λεγάμενη κάθαρση που ούτε αυτή επιτεύχθηκε τελικά. Η συγκυβέρνηση δεν ευδοκίμησε ενώ θα μπορούσε να αποβεί η χρυσή τομή του υπερκερασμού των πολιτικών και κοινωνικών αδιεξό­δων. Έτσι νέες εκλογές προκηρύχτηκαν για το Νοέμβριο του 1989. Στο διάστημα αυ­τό ο Θεοδωράκης -ανένταχτος κομματικά- εξαπέλυε μύδρους εναντίον του ΠΑΣΟΚ.

Πετρίδης: σελ.364-7

Αρωγός στις εκτιμήσεις του Θεοδωράκη για την πολιτική συγκυρία του 1989 προσετέθη και ο Μάνος Χατζιδάκης: -Και να, επιτέλους, φανερώθηκε το μεγάλο επί­τευγμα του ΠΑΣΟΚ, στα οχτώ χρόνια που κυβέρνησε τη χώρα. Εισήγαγε τον χομεϊνισμό στον ελλαδικό χώρο, σαν επίσημη αντίδραση στα γεγονότα, ιδιωτικά και δημό­σια. Επιστρατεύοντας ανεγκέφαλα φασιστοειδή, γυναικούλες που απέχουν της πολι­τικής και ρεμάλια του καφενείου, δημιουργεί «λαό», που προπηλακίζει, καταράται, υβρίζει πολιτικούς αρχηγούς, επιτίθεται εν αγανακτήσει, χωρίς κανείς να αποπειρά­ται να τους επαναφέρει στην τάξη, δηλαδή στα καφενεία και στις κουζίνες τους.

Παραμονές των εκλογών του Νοεμβρίου 1989 (κι ενώ είχε δημοσιοποιήσει τις ε­κτιμήσεις του γα την τρομοκρατία) ο Θεοδωράκης τασσόταν ανοιχτά υπέρ της διαρ­κούς συνεργασίας των πολιτικών δυνάμεων (υπό οικουμενικό κυβερνητικό σχήμα) με στόχο την ανασύνταξη της χώρας: -Για να κατανοήσουμε αυτή τη νέα εποχή, θα πρέπει να ξαναγυρίσουμε στη θλιβερή πραγματικότητα, στην “ολόπλευρη αθλιότη­τα”, που το έθνος και ο λαός μας κληρονομεί από διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Πετρίδης: σελ.370-1

…Θεωρώ τη δική μου στράτευση σήμερα σαν προάγγελο για την αυριανή προσέγ­γιση και συμπαράταξη διαφορετικών πολιτικών δυνάμεων, που θα επισφραγίσουν και θα ολοκληρώσουν την πολιτική της εθνικής συναίνεσης που είμαι βέβαιος ότι θα κορυφωθεί μέσα στην Κυβέρνηση της Εθνικής Συνεργασίας όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Πάνω σ’ αυτό το καυτό πρόβλημα έχω να επισημάνω πως θεωρούσα και εξακολουθώ να θεωρώ την συνεννόηση όλων των ελληνικών πο­λιτικών δυνάμεων σαν κύριο εθνικό στρατηγικό προσανατολισμό, δεδομένου ότι η χώρα μας είναι κυκλωμένη από αδιέξοδα πανεθνικής σημασίας. Το πρόσφατο παρελ­θόν με. δικαίωσε πλήρως. Πιστεύω ότι το ίδιο θα συμβεί και στο εγγύς μέλλον. Δεν υ­πάρχει, κατά τη γνώμη μου, άλλος δρόμος αν θέλουμε να δούμε μεθαύριο τον ελληνι­κό λαό να μπαίνει οριστικά στο δρόμο της οικονομικής ανάπτυξης, της κοινωνικής – άνθησης, της πολιτιστικής αναγέννησης και της εθνικής προόδου-.

Η εδραίωση στην εξουσία κυβέρνησης εθνικής ενότητας εξακολουθούσε να παρα­μένει το ποθητό όραμα του Θεοδωράκη για την ανασύνταξη της Ελλάδας στα τέλη του ’89 (αλλά και μέχρι σήμερα): -Η κυβέρνηση Τζαννετάκη ήταν ένα προστάδιο για να περάσουμε μετά σε μια πραγματική κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, όπως έγινε με τον Ζολώτα αλλά απεδείχθη εθνική ενότητα αλληλογρονθοκοπούμενη, δεν ήταν αυτό που ονειρευόμουν, αυτό που ήθελα και είχα προφητεύσει το 1975. Και ακόμα επιμέ­νω ότι και σήμερα ακόμη η μόνη ελπίδα είναι να υπάρξει από την μεριά του λαού η όποια πρωτοβουλία -γιατί δεν πιστεύω πλέον στις πολιτικές ηγεσίες ούτε στα πολι­τικά κόμματα- (έχουν φτάσει στο τελευταίο όριο της παρακμής αφού δεν είναι μόνο οι ξένες δυνάμεις οι οποίες κινούν τα νήματα, αλλά έχουμε και 5-6 μεγαλοεπιχειρηματίες οι οποίοι τους έχουν καταξευτιλίσει, τους έχουν καταργήσει).

Πετρίδης: σελ.373

…Σύμφωνα με τους προβληματισμούς του Θεοδωράκη, η τροπή των πολιτικών πραγμάτων, στην ιστορική συγκυρία του 1989, ήταν μονόδρομος: Είχε προηγηθεί η συνένωση των αριστερών προοδευτικών δυνάμεων υπό το σχήμα του Συνασπισμού, το ΠΑΣΟΚ έχασε την εξουσία κάτω από το βάρος των σκανδάλων και του αυριανισμού ενώ φαινόταν να έχει αποκατασταθεί η εθνική ομοψυχία μέσα από τη συγκυ­βέρνηση με πρωθυπουργό τον Τζαννετάκη. Όμως οι προδιαγραφές που όφειλαν να παρακολουθούν τη μακρά παραμονή της κυβέρνησης αυτής στην εξουσία αναιρέθη­καν με επακόλουθο την προκήρυξη νέων εκλογών. Ο ίδιος ανατρέχει στα γεγονότα: -Ουσιαστικά μ’ ενδιέφερε να παραμείνει αυτή η διάταξη δυνάμεων, να εξακολουθή­σει η συγκυβέρνηση, παρότι θεωρούσα ότι είναι λάθος οι εκλογές του Νοεμβρίου και το εξέφραζα προς όλες τις κατευθύνσεις με κάθε τρόπο, αλλά εφόσον αποφασίστη- καν οι εκλογές, τουλάχιστον να διατηρούνταν το πνεύμα της συγκυβέρνησης των δύο βασικών πρωταγωνιστών της Κυβέρνησης Τζαννετάκη που είχαν στόχο την κάθαρση. Και αυτό το διετικόλυνε το σύνθημα του Μητσοτάκη “Εθνική Συμφιλίωση”. Εγώ α­πλώς έγραφα άρθρα, οι ηγέτες του Συνασπισμού κυβέρνησαν μαζί του. Συγκυβέρνη­σαν. Συνυπήρξαν. Γράψαν ιστορία μαζί. Εν πάση περιπτώσει ο Μητσοτάκης με κάλε- σε και πήγα στον Επιτάφιο στην Κρήτη. Συμβολικά είπα πηγαίνουμε από τον Επιτά­φιο στην Ανάσταση εννοώντας ότι μετά απ’ αυτό θα τελειώσει ο αυριανισμός που ή­ταν το καινούργιο άλγος της κοινωνικής ζωής. Ήταν πολύ βαθύτερες οι διαφορές μου με την πολιτική την οποία εφάρμοζε τότε το αλαζονικό ΠΑΣΟΚ της πρώτης πε­ριόδου. Στις εκλογές του Νοεμβρίου πίστεψα ότι θα έπρεπε να στηριχτεί η Νέα Δημο­κρατία, πάση θυσία, διότι εκείνη τη στιγμή ήταν ο κυρίαρχος αντιαυριανιστικός πό­λος. Δεν έβλεπα πως ο Συνασπισμός μπορούσε να καταστεί αυτός ο πόλος-.

Μέχρι την επικύρωση της εκλογικής συνεργασίας του με τη Νέα Δημοκρατία ο Θεοδωράκης παρέμενε ανένταχτος προσβλέποντας στη στράτευσή του στο Συνασπι­σμό της Αριστερός: – Στη φάση αυτή είχε γίνει πρόταση από ανθρώπους του Συνα­σπισμού να αποδεχτώ συνεργασία οπότε σε επίσκεψη που μου έκανε ο Μάκης Τρικούκης αποφασίζω να του προτείνω να πάρω μέρος στους συνδυασμούς του Συνα­σπισμού. Λίγο πιο πριν με είχαν επισκεφτεί στελέχη της Αριστεράς: «έγινε ο Συνα­σπισμός Μίκη, αλλά μοίρασαν τις καρέκλες, δεν περισσεύει καμμία για σένα και δεν μπορείς ούτε απέξω να περάσεις»-.

Πετρίδης: σελ.375


Την 1η του Δεκέμβρη ο Μίκης Θεοδωράκης με άρθρο του στην Ελευθεροτυπία απαντά στους επικριτές του, σ’ ορισμένους όψιμους αριστερούς που αμφισβητούν την «αριστεροσύνη» του, στο οποίο και  ξεκαθαρίζει τις έννοιες Δεξιά – Αριστερά. Το κείμενο δημοσιεύεται και στο βιβλίο του «Ζητείται Αριστερά, Εκδ. Σιδέρης, 1990» Γράφει μεταξύ των άλλων:

1-. Ας αρχίσω από την ιστορική διάσταση του «Αριστερού».

Στην Εθνική μας Αντίσταση μπήκαν πολλοί. Είχα την τύχη να είμαι ένας απ’ αυτούς. Έτσι έγινα «αριστερός». Οι δοκιμασίες τότε κράτησαν δέκα χρόνια, γιατί την ξένη κατοχή την ακολούθησε ο Εμφύλιος πόλεμος. Υπάρχουν τα Σύμβολα εκείνης της εποχής : Γκεστάπο, Χαϊδάρι, Δεκεμβριανά, Φυλακές, Εξορίες, Μακρονήσι. Εκεί μέσα ο Έλληνας αριστερός πήρε τις περγαμηνές του και την ιστορική του ταυτότητα. Όταν έγινε η χούντα στις 21 Απριλίου του 1967, άρχισε η νέα Αντίσταση κατά της δικτατορίας. Τα καινούργια σύμβολα ήταν: η Παρανομία, η Μπουμπουλίνας, οι Φυλακές Αβέρωφ, η Ταράτσα και η ΕΣΑ. Σ΄ αυτή την Αντίσταση μπήκανε λίγοι. Και γίνανε ξανά «αριστεροί». Όσοι για εφτά ολόκληρα χρόνια ανέχθηκαν τη Χούντα, χωρίς να εκτεθούν στους κινδύνους της σύλληψης, των βασανιστηρίων, της φυλακής και της εξορίας, είχαν συμπεριφορά «δεξιά» και εν πάση περιπτώσει ήσαν «μη αριστεροί».

Όταν έπεσε η Χούντα συνέβη η μεγαλύτερη ιστορική απάτη στα χρονικά όλων των λαών : Χιλιάδες επώνυμοι, αυτοί που άφησαν τη Χούντα να πυρπολεί την Ελλάδα, έγιναν, ή μάλλον δήλωσαν αντιστασιακοί. Αντί να σβήσουν τη φωτιά τότε που μας έκαιγε, έγιναν πυροσβέστες στο Αιγαίο, δηλαδή έκαναν… «αντίσταση» εκ των υστέρων. Ήταν τόσοι πολλοί και φώναζαν τόσο δυνατά ώστε στο τέλος φαίνεται πως πίστεψαν και οι ίδιοι ότι είναι αντιστασιακοί, πως είναι δηλαδή «αριστεροί». Τελικά κυριάρχησαν και πιστεύοντας πως ξεγέλασαν οριστικά την ιστορία, προσπαθούν να βαφτίσουν τους λίγους αντιστασιακούς «δεξιούς».

2-. Όσο για την κοινωνική διάσταση του αριστερού:

Πρώτον: Έφτασα στην ηλικία που είμαι χωρίς να συνεργήσω ούτε για μια στιγμή σ’ αυτό που λέμε «διαχείριση της εξουσίας». Δεν υπήρξα ποτέ υπάλληλος, συνεργάτης, διευθύνων ή σύμβουλος στην κρατική εξουσία. Δεν πήρα ποτέ καμιά κρατική θέση, τίτλο, μισθό, αμοιβή, ρουσφέτι. Η μοναδική μου σχέση με το ελληνικό κράτος ήταν οι φυλακίσεις, οι εξορίες, η στρατιωτική θητεία, η φορολογία και οι συνεχείς διώξεις. Στη σχέση μου με το κράτος πάντα έδινα, πάντα δίνω και ποτέ δεν πήρα τίποτα. Ούτε εγώ, ούτε η οικογένειά μου.

Δεύτερον: Ποτέ δε συνεργάστηκα επί μισθώ με οποιοδήποτε οικονομικό συγκρότημα, επιχείρηση, δημοσιογραφικό οργανισμό… Με άλλα λόγια σε σχέση με την οικονομική ολιγαρχία λειτούργησα στην ίδια βάση, όπως και με την κρατική εξουσία: στη βάση του διαμαρτυρόμενου, του αμφισβητία, του μηδέποτε συμβιβαζόμενου, του ανεξάρτητου και του πολέμιου, κάθε φορά που η εξουσία έδειχνε τα νύχια της. Επομένως κοινωνικά θεωρώ τον εαυτό μου αριστερό, γιατί με πράξεις και όχι με δηλώσεις υπήρξα πάντοτε έξω από τα όποια γρανάζια της όποιας εξουσίας, είτε της κρατικής, είτε της πλουτοκρατικής, διαμαρτυρόμενος και χτυπώντας πάντα και παντού τις υπερβολές, τις καταχρήσεις και κυρίως τη φανερή είτε καμουφλαρισμένη βία της εξουσίας. Υπήρξα και είμαι αντιεξουσιαστής, άρα αριστερός.

Τρίτον: Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με την κομματική εξουσία. Και δεν είναι τυχαίο ότι όχι μόνον εγώ, αλλά και οι σύντροφοί μου δεν δέχτηκαν ποτέ να αναλάβω κομματική εξουσία, να λειτουργήσω ως διαχειριστής της κομματικής εξουσίας. Εγώ ήμουν αυτός που είμαι και επομένως δρούσα από υπαρξιακή ανάγκη. Οι άλλοι φαίνεται ότι πολύ ορθά διαπίστωναν, ότι αυτό που είμαι, δηλαδή ο αιώνια αμφισβητών και διαμαρτυρόμενος, ήταν ασυμβίβαστο με την ιδιότητα του καλού διαχειριστή της κομματικής εξουσίας. [….]

Back To Top