Η παραίτηση από το βουλευτικό αξίωμα και η απομάκρυνση από το ΚΚΕ (Μάης 1986) δεν έκαμψαν την αγωνιστικότητα και την έντονη υπερκομματική παρουσία του Θεοδωράκη. Το ενδιαφέρον του προσανατολίστηκε προς την κατεύθυνση της αναθεώρησης των τεταμένων σχέσεων της Ελλάδας με τα γειτονικά κράτη και ιδιαίτερα με την Τουρκία.
Το Σεπτέμβρη του 1986 ο Μίκης Θεοδωράκης αναλαμβάνει την πρωτοβουλία για την δημιουργία μιας Επιτροπής Ελληνοτουρκικής Φιλίας. Συνεργάζεται με διακεκριμένους πνευματικούς ανθρώπους όπως ο Αζίζ Νεσίν, ο Γιασέρ Κεμάλ και ο Ζουλφού Λιβανελί, για να φέρει κοντά τους διανοούμενους, καλλιτέχνες και πολιτικούς από τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Στην ελληνική Επιτροπή καλεί να συμμετέχουν εκπρόσωποι όλων των κομμάτων της χώρας.
Μαζί συνεργάζεται με τον Τούρκο συνθέτη και τραγουδιστή Ζουλφού Λιβανελί, ο οποίος παρουσιάζει τραγούδια του Μίκη μεταφρασμένα στα τουρκικά. Δίνουν μαζί συναυλίες στην Ελλάδα, την Τουρκία και την Ευρώπη.
Στις 25 του Νοέμβρη ιδρύθηκε στην Αθήνα η πρώτη Επιτροπή Ελληνο-Τουρκικής Φιλίας και λίγες μέρες αργότερα η αντίστοιχη Τουρκική Επιτροπή. Ο Μίκης Θεοδωράκης με την ευκαιρία του σχηματισμού της Τουρκικής Επιτροπής έδωσε μια μεγάλη συναυλία στην Κωνσταντινούπολη.
Διηγείται ο ίδιος:
-Τελείως συμπτωματικά βρέθηκα στη Τουρκία διότι ο Λιβανελί είχε ακούσει σ’ ένα στούντιο τον κύκλο τραγουδούν “Μήπως ζούμε σε άλλη χώρα”. Αξιοποίησε τα τραγούδια, τα μετέφρασε στα τουρκικά, τα τραγούδησε και σε μερικούς μήνες (δηλαδή από την Άνοιξη μέχρι τον Οκτώβρη του 86) ο δίσκος είχε πουλήσει 200.000 αντίτυπα. Αυτό το γεγονός τους έκανε να με καλέσουν στην Πόλη όπου η Εταιρεία δίσκων οργάνωσε πρες-κόνφερανς για την επίδοση του χρυσού δίσκου σε μένα και στον Λιβανελί. Έτσι ήρθαμε σε επαφή με μερικούς επιφανείς Τούρκους όπως ήταν ο Αζίζ Νεσίν, ο Γιασέρ Κεμάλ και άλλοι. Με την ευκαιρία αυτή έθεσα επί τάπητος το Θέμα της ελληνοτουρκικής φιλίας. Αποφασίσαμε να εξαγγείλουμε τη σύσταση της Επιτροπής Ελληνοτουρκικής Φιλίας διοργανώνοντας συνέντευξη.Τύπου. Η αίθουσα ήταν κατάμεστη όχι μόνο από Τούρκους δημοσιογράφους, απ ‘ όλα τα μέρη της Τουρκίας, αλλά και από πολλά ξένα πρακτορεία.
Ακολούθησε η πρώτη συναυλία μου στην Πόλη που μόνο με τις συναυλίες που έκανα στο Καραϊσκάκη μπορούσε να συγκριθεί. Για τους Τούρκους δημοκράτες ήταν η πρώτη ευκαιρία να δείξουν την αντίθεσή τους στο στρατιωτικό καθεστώς και την αγάπη τους προς τη δημοκρατία και την ελευθερία”. [Πετρίδης: σελ.346-7]
Νοέμβριος, Στιγμιότυπο συναυλία του Μ.Θ. στην Κωνσταντινούπολη
Ηχογραφημένη συναυλία του Μ.Θ. στην Κωνσταντινούπολη. Τραγουδούν οι: Αλίκη Καγιαλόγλου, Θανάσης Μωραΐτης, Πέτρος Πανδής, Μίκης Θεοδωράκης, Zülfü Livaneli
Playlist: Mikis theodorakis 1986 istanbul
Το 1988 συνεχίζει ο Θεοδωράκης , απογοητευμένος από την αντιμετώπιση των πρωτοβουλιών του εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ έφυγε στο Παρίσι:
“-Εκεί έμαθα για τη συνάντηση Παπανδρέου-Οζάλ στο Νταβός, που τη χαιρέτισα με τα καλύτερα λόγια στον ανταποκριτή της ελληνικής τηλεόρασης. Αμέσως μετά μου τηλεφώνησε ο Γιώργος Παπανδρέου για να μου πει ότι «ο Πρόεδρος συγκινήθηκε βαθιά και θα ήθελε να σε συναντήσει».
Ύστερα από λίγο καιρό βρέθηκα στο Καστρί. Με τον Ανδρέα είχαμε να ιδωθούμε πολλά χρόνια. Με περίμενε όρθιος στην πόρτα του γραφείου του. Πριν προλάβω να τον χαιρετήσω, μου λέει: «Εσύ είδες! Εγώ δεν είδα!» εννοώντας τις σχέσεις μας με την Τουρκία. «Κάλεσα τους δημοσιογράφους για να το πω δημόσια». Αφού κουβεντιάσαμε για λίγη ώρα, βγήκαμε στον κήπο όπου μας περίμενε ο Τύπος και οι τηλεοράσεις. Εκεί ο πρωθυπουργός εξήρε τις προσπάθειές μου προς την κατεύθυνση της ελληνοτουρκικής φιλίας. Όταν ήρθε η σειρά των ερωτήσεων, δήλωσα ότι τίθεμαι στη διάθεση της κυβέρνησης. Ο Ανδρέας είπε, ότι θα μου ανατεθεί αποστολή.
– Θα τον κάνετε Υπουργό, κύριε Πρόεδρε;
– Γιατί όχι! Όμως τέτοιο θέμα δεν μπαίνει…
Μετά από μια εβδομάδα ήμουν και πάλι καλεσμένος στο Καστρί για μεσημεριανό γεύμα, όπου παρακάθησε η οικογένεια Παπανδρέου και ο Κώστας Λαλιώτης.
-Τι συμβαίνει και όλοι οι δικοί μας με χτυπούν; (για το Νταβός). Τελικά μόνο ο Μίκης είναι στο πλευρό μου.
Εκεί παραδέχτηκε ότι οι σχέσεις μας με την Τουρκία αποτελούν το υπ’ αριθμόν ένα εθνικό πρόβλημα και ότι ο μοναδικός δρόμος είναι ο διάλογος.
Σε λίγο καιρό επισκεφθήκαμε σύσσωμη η Επιτροπή τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Καστρί. Η ατμόσφαιρα ήταν θερμή. Αφού μας συνεχάρη για το έργο μας, μας ενεχείρισε μήνυμά του προς τον τουρκικό λαό και μας παρακάλεσε να το μεταφέρουμε.
Την επομένη, κλιμάκιο της Επιτροπής αναχωρούσε για την Πόλη, όπου κατά την πρες-κόνφερανς που ακολούθησε διάβασα το κείμενο του Παπανδρέου με σύγχρονη μετάφραση στα τουρκικά. Το ίδιο βράδυ σε όλα τα τουρκικά κανάλια υπήρχε η εικόνα του Έλληνα πρωθυπουργού, καθώς ακουγόταν το φιλικό και θερμότατο μήνυμά του. Υπήρχε γενικά η αίσθηση ότι γυρνούσε τελεσίδικα η μαύρη σελίδα των δραματικών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες. Την επομένη στην Αγκυρα σύσσωμη η τουρκική ηγεσία μας επεφύλαξε επίσημη αλλά και εγκάρδια υποδοχή.
Μετά την κατάθεση στεφάνου στο Μνημείο του Κεμάλ Ατατούρκ γίναμε δεκτοί από τον πρωθυπουργό κ. Οζάλ, τον υπουργό εξωτερικών κ. Γιλμάζ και τους ηγέτες κ.κ. Ντεμιρέλ και Ινονού. Όλα τα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένου και του Κυπριακού, των δημοκρατικών ελευθεριών και της νομιμοποίησης του τουρκικού κομμουνιστικού κόμματος (Πρόεδρος ήταν ο στρατηγός Εβρέν, επικεφαλής στρατιωτικής χούντας), ετέθησαν επί τάπητος. Οι συζητήσεις ήταν πολύωρες και διεξοδικές. Μετά από κάθε συνάντηση ακολουθούσαν εκτενείς δηλώσεις στα MME που διέθεταν τον κύριο χώρο του ρεπορτάζ στο γεγονός αυτό. Σημειώνω ότι ο Έλληνας πρεσβευτής συμμετείχε σε όλες αυτές τις συναντήσεις-διαβουλεύσεις.
Δυστυχώς, πριν ακόμα πατήσουμε το πόδι μας στο Ελληνικό, μάθαμε ότι ο Ελληνικός Τύπος είχε μποϋκοτάρει και ορισμένοι μάλιστα είχαν προβοκάρει με φανταστικά σενάρια την επίσκεψή μας αυτή. Απ’ όλο το θετικότατο έργο μας μόνο ελάχιστα ψιχία αναφέρθηκαν στις ελληνικές εφημερίδες και τα κανάλια. Μετά από λίγο καιρό ο Ανδρέας Παπανδρέου λύγισε. Η ιδιοσυγκρασία του δεν μπόρεσε να αντέξει την πίεση, την άρνηση, τη λυσσαλέα πολεμική. Και σε μία στιγμή αναφώνησε στη Βουλή: «Mea culpa. Το Νταβός ήταν λάθος».
Εγώ όμως επέμεινα. Μετά τη φυλάκιση και την παραπομπή των Τούρκων ηγετών της Αριστερός Κουτλού και Σαργκίν στο στρατοδικείο, δημιουργήθηκε στο Παρίσι διεθνής επιτροπή συμπαράστασης, η οποία με εξέλεξε Πρόεδρό της. Έτσι με τη διπλή ιδιότητα του Προέδρου της Διεθνούς Επιτροπής και του μέλους της Ελληνικής, βρέθηκα ξανά στην Αγκυρα. Συνοδευόμενος από τους Γιασέρ Κεμάλ και Ζυλφύ Λιβανελί πήγαμε στο στρατοδικείο, για να παρακολουθήσουμε τη δίκη.
Πρέπει να πω, ότι τόσο οι στρατιωτικοί γύρω από το κτίριο όσο και οι στρατοδίκες μας φέρθηκαν φιλικά. Μας επέτρεψαν να σφίξουμε το χέρι και να κουβεντιάσουμε με τους κατηγορουμένους. Αυτή η συμπεριφορά της Εξουσίας έγινε αμέσως γνωστή. Πλήθη κόσμου άρχισαν να συρρέουν στο χώρο, για να καταλήξουν σε πορεία 2.000 ατόμων στο κέντρο της τουρκικής πρωτεύουσας.
Πετρίδης: σελ.347-8
Συνάντηση του Μ.Θ. με το πρωθυπουργό Α. Παπανδρέου στο Καστρί και κοινή πρες-κόνφερανς.
ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ στην Τουρκία
Κων/πολη τέλη 1988, o Θεοδωράκης επικεφαλής της ελληνικής επιτροπής μεταφέρει μήνυμα ειρήνης και φιλίας του Α. Παπανδρέου στον τουρκικό λαό. Συνάντηση με Οζάλ.
Ο Γιώργος Λογοθέτης καταγράφει εικόνες και μνήμες από το ταξίδι του Μίκη Θεοδωράκη στην Τουρκία το 1988. Συμμετέχουν Μαρία Φαραντούρη, Πέτρος Πανδής, Zulfe Livanelli, Λάκης Καρνέζης