Στο σπίτι του… μας υποδέχτηκε η πιστή του συνεργάτιδα του Ρένα Παρμενίδου, χάρις στη φροντίδα της οποίας έγινε εφικτή αυτή η συνέντευξη. Ο Μίκης Θεοδωράκης, εγκάρδιος, πληθωρικός όπως πάντα μιλά για τον φίλο του Δημήτρη Χριστόφια, για το σχέδιο Ανάν, τη λύση του Κυπριακού και με αφοπλιστική ειλικρίνεια δηλώνει πως σήμερα είναι η χειρότερη εποχή της ζωής του. Παγιδευμένος μέσα στην υποκρισία και την ψευτιά δεν μπορεί να αντιδράσει. Εύχεται ως άνθρωποι και ως κοινωνίες να συντονίσουμε τον βηματισμό μας με το νόμο της αρμονίας.
Η Τουρκία εξακολουθεί να τιμωρεί τους Τουρκοκύπριους στο βωμό των συμφερόντων της
– Ως θεωρητικός της Αριστεράς, πώς αισθάνεστε σήμερα που ένα αριστερό κόμμα όπως το ΑΚΕΛ είναι στην εξουσία στην Κύπρο;Εγώ θα το έθετα διαφορετικά: Δηλαδή ένα κόμμα που εκπροσωπεί ένα μεγάλο τμήμα ενός λαού δικαιούται να συμμετέχει στη διακυβέρνηση μιας χώρας; Ή επειδή είναι αριστερό θα πρέπει να περιμένει να γίνει πρώτα… επανάσταση αρκούμενο έως τότε
στον ρόλο του παθητικού παρατηρητή αφήνοντας τους άλλους να διαχειρίζονται τις τύχες του λαού; Στην προκειμένη περίπτωση της Κύπρου και του ΑΚΕΛ υπάρχει επί πλέον μια παγκόσμια ιδιομορφία λόγω ακριβώς του γεγονότος ότι το ΑΚΕΛ ανέπτυξε μια εντελώς διαφορετική τακτική από τα υπόλοιπα κομμουνιστικά κόμματα παραμένοντας σταθερά κόμμα μαζών. Που σημαίνει ότι ο στόχος της κοινωνικής αλλαγής -δηλαδή στο απώτερο μέλλον- δεν το εμποδίζει να παλεύει για το παρόν αποδεχόμενο τους κανόνες του πολιτικού γίγνεσθαι στον βαθμό που δεν το ξεστρατίζει από τους βασικούς του στόχους, δηλαδή τα βαθύτερα συμφέροντα του λαού και του έθνους.
– Πώς μπορεί να διαχειριστεί τα πράγματα διαφορετικά από τους άλλους όταν επικρατεί η νέα αμερικανική τάξη, για την οποία κάνετε συχνά παρεμβάσεις;Έχει αποδειχθεί ότι καμιά ξένη επέμβαση δεν μπορεί να καρποφορήσει αυτή τη στιγμή. Κυβέρνηση και λαός σαν μια σφιγμένη γροθιά λένε «όχι».
– Κάνετε τακτικά πολιτικές παρεμβάσεις οι οποίες θεωρούνται ευαγγέλιο από πολύ κόσμο, όπως τότε με το σχέδιο Ανάν. Εξακολουθείτε πέντε χρόνια μετά να έχετε τις ίδιες απόψεις για το δημοψήφισμα;
Απολύτως.
– Πώς κρίνετε τις εξελίξεις τα πέντε αυτά χρόνια;
Πολύ θετικές. Κι αυτό γιατί η Κύπρος έγινε και είναι ισότιμο μέλος της ΕΕ, γεγονός μεγάλης ηθικής, πολιτικής και στρατηγικής σπουδαιότητας. Περιττό να τονίσω ότι στην πορεία της αυτή έχει δίπλα της την Ελλάδα- λαός και κυβέρνηση ομόφωνα και αποφασιστικά τη στηρίζουν. Η παρούσα κατάσταση επιτρέπει στους Ελληνοκύπριους να αναπτύσσουν ελεύθερα τις εθνικές, κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητες που επιλέγουν, για την πρόοδο και την ευημερία τους ανεξάρτητα από την ιδιαιτερότητα με την ύπαρξη των Τουρκοκυπρίων, που επιμένουν να θέτουν τις εντολές της Τουρκίας πάνω από τα συμφέροντά τους.
– Τελικά το σχέδιο Ανάν είναι ιστορία ή περιμένει;
Είναι «ιστορία» και μάλιστα θλιβερή.
– Νιώθετε ασφάλεια με τον τρόπο που διαπραγματεύεται το Κυπριακό ο Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας;
Απόλυτη.
– Με τον Πρόεδρο Χριστόφια μιλάτε; Του λέτε κάποιες δικές σας σκέψεις;
Θα μου επιτρέψετε να μη μιλήσω για την τελείως προσωπική πλευρά της φιλικής μας σχέσης.
– Τι πρέπει να γίνει στο Κυπριακό;
Για τους Ελληνοκύπριους η κατάσταση είναι από κάθε άποψη θετική. Το μεγάλο πρόβλημα το έχουν οι Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι εάν έκαναν αποδεκτές τις προτάσεις των Κυβερνήσεων της Κύπρου, το επίπεδο της ζωής τους θα είχε ανεβεί θεαματικά. Επί πλέον θα συμμετείχαν στη διακυβέρνηση της ενιαίας χώρας ως ισότιμα μέλη της ΕΕ με αποτέλεσμα η ένωση αυτή να εκτινάξει συνολικά το κύρος, την ακτινοβολία και την ευημερία της Κύπρου σε πολύ υψηλότερα επίπεδα επ’ ωφελεία φυσικά και των δύο κοινοτήτων σε ισότιμη βάση.
– Βλέπετε λύση του Κυπριακού;
Αυτό θα εξαρτηθεί από το επί πόσο χρονικό διάστημα η Τουρκία θα εξακολουθήσει να τιμωρεί τους Τ/κ και για πόσο χρόνο ακόμα οι Τ/κ θα ανέχονται να αυτοτιμωρούνται.
– Νιώθετε να θέλει λύση ο κυπριακός ελληνισμός; Νιώθετε να θέλουν λύση οι Τ/κ;
Οι Ελληνοκύπριοι έχουν ηθικούς και συναισθηματικούς κυρίως λόγους να θέλουν το νησί τους ενωμένο. Όμως πιστεύω ότι εκείνο που βαραίνει περισσότερο αυτή τη στιγμή είναι το γεγονός ότι οι Ελληνοκύπριοι έχουν κατακτήσει ορισμένα κύρια αγαθά όπως η ελευθερία, το διεθνές κύρος και η ευημερία. Επομένως είναι οι Τ/κ που θα ωφεληθούν από κάθε άποψη από τις λύσεις που προτείνει αυτή τη στιγμή ο Πρόεδρος Χριστόφιας, λύσεις που νομίζω ότι ένα μεγάλο μέρος τους τις κατανοεί. Στο σημείο αυτό παρεμβαίνουν οι ξένοι και οι σκληροπυρηνικοί της Τουρκίας, που επηρεάζουν αρνητικά τις εξελίξεις, γεγονός που στην ουσία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ουσιαστική τιμωρία των Τ/κ στο βωμό των στρατιωτικών-στρατηγικών συμφερόντων της Αγγλίας, των ΗΠΑ και της Τουρκίας.
– Ποια είναι η πιο ζωντανή εικόνα της Κύπρου που κρατάτε; Τι είναι για σας η Κύπρος;
Ένα αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνισμού.
– Πώς βλέπετε την κατάσταση που δημιουργείται με την Τουρκία στην περιοχή και αν περιμένετε να αλλάξει κάτι λόγω της ενταξιακής της πορείας;
Έχω φίλους Τούρκους που και οι ίδιοι δεν καταλαβαίνουν πια τι συμβαίνει στη χώρα τους και τι τους επιφυλάσσει το μέλλον. Φαίνεται ότι αυτό το αμάλγαμα μεταξύ του Κεμαλισμού και του Ισλαμισμού γίνεται όλο και πιο εκρηκτικό. Γι’ αυτό θα πρέπει ιδιαίτερα εμείς οι Έλληνες να είμαστε πολύ προσεκτικοί και επιφυλακτικοί. Τόσο για ό,τι αφορά τις εσωτερικές εξελίξεις όσο και για την εξωτερική μας πολιτική.
– Η εσωτερική κρίση της Ελλάδας πού οδηγεί τη χώρα;
Δεν μπορώ να πω ότι αντιμετωπίζουμε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα, αν εξαιρέσουμε τις συνέπειες από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Οι θεσμοί λειτουργούν γενικά καλά. Δηλαδή το δημοκρατικό μας πολίτευμα προχωρεί ομαλά κι αυτό νομίζω ότι είναι το πιο σημαντικό, αν σκεφτεί κανείς με ποιους αγώνες και θυσίες κατακτήθηκε η σημερινή δημοκρατία από το 1974 και μετά. Κανείς δεν ξεχνά φυσικά την τραγική «συμβολή» της Κύπρου στη δική μας απελευθέρωση από τη Χούντα. Τρικυμίες…υπάρχουν αλλά μόνο στον αφρό. Πιο πολύ… τηλεοπτικές παρά ουσιαστικές, μιας και τα ΜΜΕ δεν κατάφεραν να αποκτήσουν σοβαρότητα και υπευθυνότητα και έτσι το επίπεδό τους παραμένει πολύ χαμηλό. Έμαθαν να υπάρχουν μόνο με κουτσομπολιά, σκάνδαλα, ανοησίες και πολλή λάσπη. Το κύριο θύμα τους είναι η πολιτική μας ζωή. Και το γεγονός αυτό οδηγεί τους «λαϊκίζοντες» να παίζουν το παιχνίδι των καναλιών, για να προβάλλονται, να υπάρχουν και να επηρεάζουν. Εκεί όμως που έχουν δίκιο είναι η ύπαρξη του χουντικού νόμου περί ευθύνης Υπουργών, που έως τώρα καμιά κυβέρνηση δεν είχε το θάρρος να καταργήσει. Αποτέλεσμα είναι να διασύρεται η τιμή του πολιτικού κόσμου εξ αιτίας της ατιμωρησίας κάποιων πολιτικών, για τους οποίους υπάρχουν υποψίες για ποινικές ευθύνες. Λόγω αυτού του νόμου που παραγράφει τις όποιες πράξεις τους αφήνεται να πλανάται η υποψία της ενοχής, μιας και δεν δικάζονται από τους φυσικούς δικαστές όπως όλοι οι πολίτες. Αυτό θα έλεγα, είναι το μόνο μελανό σημείο που δημιουργεί σοβαρές «αναταράξεις», δεδομένου ότι αυξάνεται επικίνδυνα ο αριθμός των πολιτών που με αφορμή τα σκάνδαλα των πολιτικών και την παραγραφή τους, αρχίζουν να αμφιβάλλουν και να χτυπούν το ίδιο το δημοκρατικό μας πολίτευμα, του οποίου τον πυρήνα αποτελούν τα κόμματα και η Βουλή.
Διπλή η συγκίνηση για τον Χριστόφια
– Στην πρώτη του επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα ως Πρόεδρος ο κ. Χριστόφιας σας επισκέφθηκε. Πώς αισθανθήκατε όταν ένας φίλος ήλθε ως Πρόεδρος;
Όπως είναι φυσικό, αισθάνθηκα όχι μόνο τιμή αλλά βαθύτατη χαρά, συγκίνηση και ικανοποίηση, γιατί ο Δημήτρης Χριστόφιας δεν είναι μόνο ένας τωρινός φίλος αλλά παλαιός σύντροφος από την εποχή ακόμα του Εζεκία Παπαϊωάννου, όταν ο Δημήτρης Χριστόφιας ήταν ακόμα νεολαίος. Βλέπετε αυτή τη χαρά και την ικανοποίηση δεν είχαμε την ευκαιρία να τη δοκιμάσουμε εμείς οι παλαίμαχοι κομμουνιστές στην Ελλάδα και έτσι μπορώ να πω ότι η συγκίνησή μου ήταν και είναι διπλή.
Η μαγεία βρίσκεται μέσα μας
– Πώς καταφέρνει ο άνθρωπος να κερδίσει κάποιες φορές στα σημεία το χρόνο; Πόσο σας επηρεάζει η σκέψη ότι είμαστε προσωρινοί στη γη;
Προσωπικά με εξοπλίζει πνευματικά και ψυχικά η θεωρία μου για τον Νόμο της Συμπαντικής Αρμονίας, που διατύπωσα από το 1941, βάσει της οποίας κατανόησα τη θέση μου ως ανθρώπου μέσα στο συμπαντικό γίγνεσθαι, όπου τα φαινόμενα της ζωής και του θανάτου αποτελούν ουσιαστικά στοιχεία μιας διαδικασίας που δεν μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Αυτό με βοήθησε να κατανοήσω τις πραγματικές μου διαστάσεις και να αρκεστώ στα όποια χρονικά όρια χαράζει η ευλογία της ζωής σε οτιδήποτε υπάρχει, έρχεται και φεύγει, χωρίς ποτέ να μάθει κανείς το πώς και το γιατί. Σκεφτείτε μόνο ότι συνεχώς γεννιούνται γαλαξίες, για να πεθάνουν κι αυτοί όπως ένας ποντικός, μια γάτα ή ένας άνθρωπος.
– Σήμερα παρατηρείται γενικά μια πεζότητα, μια απομυθοποίηση των πάντων. Μπορεί η ζωή να κερδίσει τη μαγεία της;
Η μαγεία βρίσκεται μέσα μας, φτάνει να την ανακαλύπτουμε και να ζούμε μαζί της. Εάν κάποιοι δεν τα καταφέρουν, φταίνε οι ίδιοι και κανείς άλλος. Δεν υπάρχουν πεζές και μη πεζές εποχές αλλά πεζοί ή μη πεζοί άνθρωποι.
Πάνω από το κόμμα είναι η πατρίδα μας
– Αν σήμερα βρισκόσασταν στη θέση του πρωθυπουργού τι θα κάνατε, ποια θα ήταν η φιλοσοφία της διακυβέρνησής σας;
Θα διέθετα όλες τις δυνάμεις μου στην επίτευξη της εθνικής συμφιλίωσης γκρεμίζοντας οριστικά και τελεσίδικα τα φτιαχτά σύνορα που χωρίζουν τον λαό. Γιατί άλλο είναι η ύπαρξη κομμάτων με διαφορετικές ιδεολογίες και άλλο η μη αναγνώριση του δικαιώματος να έχει ο καθένας τις δικές του πολιτικές πεποιθήσεις σεβόμενος το ίδιο δικαίωμα στους πολιτικούς του αντιπάλους. Όλοι και όλες θα πρέπει να κατανοήσουν ότι πάνω από το κόμμα είναι η Πατρίδα. Ότι είμαστε όλοι Έλληνες με τις ίδιες υποχρεώσεις και τα ίδια δικαιώματα. Δίχως καμιά απολύτως εξαίρεση είτε διάκριση. Και ακόμα ότι το δικαίωμα της αγάπης στον λαό και την πατρίδα το έχουμε όλοι εξ ίσου. Και όποιος επιδιώκει να το μονοπωλήσει είναι ουσιαστικά εχθρός της ελευθερίας, που αποτελεί το οξυγόνο για κάθε άνθρωπο, πολίτη, λαό. Τα προβλήματα όπως εκείνα της οικονομίας, της εξωτερικής πολιτικής και της παιδείας… χρειάζονται εθνική συναίνεση για να λυθούν με τον καλύτερο τρόπο. Ακόμα και οι εχθροί κάποτε αναγκάζονται να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι. Σε μας φαίνεται ότι ορισμένοι θεωρούν τους πολιτικούς αντιπάλους τους χειρότερους κι από εχθρούς. Λεπρούς! Και αρνούνται πεισματικά να συζητήσουν μαζί τους τουλάχιστον για τα φλέγοντα προβλήματα. Αντιθέτως φυσούν τις φλόγες να γίνουν πυρκαγιά αδιαφορώντας εάν μαζί με τους αντιπάλους καίγεται ο λαός και η χώρα. Δυστυχώς ξαναζούμε τις εποχές του τυφλού μίσους που τόσα δεινά συσσώρευσε για τους Έλληνες.
– Η σημερινή Ελλάδα νιώθετε ότι έχει να κάνει με την Ελλάδα που δημιούργησε αυτό που επηρέασε τη σκέψη των ανθρώπων τα τελευταία δυόμισι χιλιάδες χρόνια;
Πιστεύω στη διαχρονικότητα της ελληνικής ιδέας και του ελληνικού πνεύματος. Κι αυτό δεν έχει να κάνει με την ποσότητα αλλά με την ποιότητα. Η διαχρονική Ελλάδα θα εξακολουθήσει να ζει, έστω κι αν υπάρχει μονάχα ένας Έλληνας που να την κλείσει βαθιά μέσα του. Όμως πέρα από τα σύνορά μας η επίδρασή της είναι πάντα μεγάλη. Άλλωστε είναι παρούσα μέσα σε όλα τα πνευματικά και καλλιτεχνικά έργα όλων των εποχών, σε κάθε πολιτισμένη περίοδο πνευματικής άνθησης. Ήταν στο παρελθόν και εξακολουθεί να είναι και σήμερα. Εάν υπάρχουν Έλληνες που δεν το καταλαβαίνουν, τόσο το χειρότερο γι’ αυτούς.
Ντρέπομαι να ζω σ’ αυτή τη θλιβερή εποχή
– Δημιουργός, ποιητής, συνθέτης αλλά πάνω από όλα στοχαστής. Προς τα πού βαδίζει σήμερα η ανθρωπότητα; Ανησυχείτε για το μέλλον;
Πιστεύω ότι κανείς δεν μπορεί ούτε δικαιούται να κάνει προβλέψεις για το μέλλον. Γνωρίζω μόνο από το παρελθόν ότι η ανθρωπότητα προχωρεί και θα προχωρεί για πάντα ακολουθώντας τη δική της λογική, που καθορίζεται από συμπαντικούς νόμους και νομοτέλειες που ξεπερνούν τα όποια καπρίτσια των ανθρώπων, που είναι πολύ μικροί για να τους επηρεάσουν και ακόμα περισσότερο για να τους αλλάξουν.
– Τι σημαίνει κομμουνιστής ουτοπικός όπως δηλώνετε σήμερα;
Είμαι ουτοπιστής όχι για το όραμά μου για μια κοινωνία της αλληλεγγύης και όχι της ζούγκλας όπως αυτή που ζούμε σήμερα, αλλά γιατί οι ιστορικές συγκυρίες μάς απομακρύνουν ακόμα πιο πολύ από το όραμα της ιδανικής κοινωνίας του κομμουνισμού. Λίγοι φυσικά σήμερα γνωρίζουν τι σημαίνει ακόμα και η λέξη «κομμουνισμός», που απαιτεί ένα πολύ υψηλό επίπεδο ευθύνης, μόρφωσης, ανθρωπισμού, αγάπης, αλληλοεμπιστοσύνης και ψυχικής και πνευματικής καλλιέργειας, καθώς και οικονομικής αφθονίας για όλους και όχι μόνο για μικρές ομάδες εκμεταλλευτών-εξουσιαστών, όπως επίσης συμβαίνει σήμερα. Αν ήμουν πιο νέος, με την πείρα που απέκτησα, πιστεύω ότι θα είχα την τόλμη και τη δύναμη για μια νέα απόπειρα χωρίς τα λάθη του παρελθόντος. Ίσως μόνο και μόνο γιατί ντρέπομαι να ζω σ’ αυτή τη θλιβερή εποχή που ζούμε σήμερα, στην οποία διαφεντεύει το δίκαιο του ισχυρότερου.
– Σε ποια εποχή τρέχει το μυαλό σας με νοσταλγία;
Προχτές που μπορούσα να αντιπαλεύω τα σκοτάδια με το Φως.
– Ποια ήταν η χειρότερη εποχή της ζωής σας;
Σήμερα που είμαι παγιδευμένος μέσα στην υποκρισία και την ψευτιά και δεν μπορώ να αντιδράσω.
– Κάνατε κάτι για το οποίο μετανιώσατε;
Το κύριο στη ζωή μου ήταν ότι προσπάθησα να παραμείνω πιστός στον εαυτό μου, ώστε να μην έχω λόγους να μετανιώσω για τίποτα σοβαρό.
– Νιώθετε ότι οι δικοί σας αγώνες σήμερα δεν βρίσκουν μιμητές, δεν υπάρχουν άνθρωποι να τους συνεχίσουν;
Και αν υπάρχουν, δεν τους γνωρίζω.
– Ξέρω ότι η κόρη σας Μαργαρίτα υπηρετεί για χρόνια τώρα το έργο του πατέρα της. Έστησε τη Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης». Πόσο άξια τη θεωρείτε για τις επιλογές και το αισθητήριό της;
Είμαι υπερήφανος για την κόρη μου και της έχω απόλυτη εμπιστοσύνη για τον χαρακτήρα, τη σκέψη, τη δράση και τις επιλογές της.
– Στις 15 Ιουλίου η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» θα δώσει μια συναυλία στην Κύπρο. Τριάντα πέντε χρόνια μετά τι μήνυμα θα στείλουν τα τραγούδια του Μίκη την αποφράδα μέρα του πραξικοπήματος;
Μήνυμα ελπίδας, αγώνα και ελευθερίας.
– Ο τρόπος που ερμηνεύετε εσείς τα τραγούδια σας είναι ανεπανάληπτος. Ποιος θα μπορούσε να ερμηνεύσει σήμερα τα τραγούδια σας;
Βασικά όποιος τα πιστεύει και τα αγαπά.