…Της πατρίδας μου πάλι ομοιώθηκα μες στις πέτρες άνθισα και μεγάλωσα… οξειδώθηκα μες στη νοτιά των ανθρώπων…
Εσαεί παρών!
Έλληνας και Οικουμενικός, Καλλιτέχνης και Πολιτικός, Πατριώτης και Διεθνιστής, Αναθεωρητής και Ορθόδοξος
Της σύνταξης, του Θοδωρή Τζαλαβρά
Στην πολιτεία Αρμονία του σύμπαντος αναπαύεται πλέον ο Μίκης Θεοδωράκης, καθώς, με βάση τη δική του κοσμοθεωρία μεταδημότευσε από εκείνην του επίγειου Χάους.
Είναι η προσωπική του θεωρία με βάση την οποία πορεύτηκε σε όλη του τη ζωή, αφού, όπως ο ίδιος είχε εξομολογηθεί, η ζωή είναι ένας διαρκής αγώνας στο συγκρουσιακό δίπολο Αρμονίας-Χάους.
Και το εφάρμοσε πιστά. Όλη του η διαδρομή είναι γεμάτη δράση και αγώνες να πετύχει-και εν πολλοίς τα κατάφερε- να γίνει ο τέλειος συζεύκτης σε ανταγωνιστικά και αντιδιαμετρικά αξιακά δίπολα. Έστω και αν πολλάκις κινήθηκε στα όρια αυτών των διπόλων. Ενδεικτικά: Πανέλληνας & Οικουμενικός, Πατριώτης & Διεθνιστής, Αναθεωρητής & Ορθόδοξος.
Βαθιά ουμανιστής, θα παραδεχτεί δημόσια ότι ένιωθε να χάνει το ανθρώπινο πρόσωπό του στα τραγικά γεγονότα και τις δύσκολες ώρες των Δεκεμβριανών και του Εμφυλίου.
Αθεράπευτα πατριώτης, θα εξομολογηθεί ότι κατά την αισχύλεια πρακτική θα επιθυμούσε να τεθεί ως ταφικό επίγραμμα στο μνήμα του το τρίλεκτο «Πολέμησε στον Δεκέμβρη» ως ανάμνηση της συμμετοχής του στην μάχη κατά της ιδιότυπης Αγγλικής κατοχής.
Αντάρτης στην αντίσταση και την πολιτική, θα παραβλέψει την διεθνιστική αριστερή ιδεολογία του δηλώνοντας απερίφραστα «την προσήλωσή μου σε ότι αγάπησα περισσότερο στη ζωή μου. Την πατρίδα και τον λαό μας», προσθέτοντας: «Στο έργο μου δεν θα βρείτε ούτε μια νότα, αλλά ούτε έναν στοχασμό που να μην βγαίνει από τα βάθη της Ελληνικής Θάλασσας, της Ελληνικής Παράδοσης και της Ελληνικής Σκέψης. Και πιστεύω ότι αυτό συνέβη γιατί αντιμετώπισα τη χώρα μας και τον Λαό μας ως ένα Όλον».
Εργάτης του πνεύματος και της τέχνης αλλά και ως αριστερός στοχαστής πολιτικός, σημειώνει στον χαιρετισμό του στη σχετική έκδοση του ιδρύματος της Βουλής για την έκθεση προς τιμήν του το 2009: «Αυτό το Όλον επεδίωξα μέσα στη σκέψη και το έργο μου και προσπάθησα, εκμεταλλευόμενος ορισμένες μοναδικές συγκυρίες, να πραγματοποιηθεί και στη χώρα μας, το εφήρμοσα και στη ζωή μου. Έτσι έθεσα την ιδιότητα του Πολίτη πάνω από εκείνη του Καλλιτέχνη, μιας και τα δραματικά ιστορικά γεγονότα (ξένη κατοχή, εμφύλιος, δικτατορία) δεν μου επέτρεψαν να είμαι απλός παρατηρητής και ως πολίτης θεώρησα πρώτο καθήκον μου την ανάμειξη μου στα κοινά».
Μπορεί ο καθένας να έχει τη δική του, διαφορετική άποψη για τον πολιτικό Θεοδωράκη, για τον μεγάλο όμως εθνικό μουσικοσυνθέτη η αναγνώριση είναι καθολική. Κανείς δεν μπορεί να του αμφισβητήσει ότι πάλεψε με φλογερό πάθος και αγωνίστηκε έως το μεδούλι του είναι του για τα πιστεύω του. Οι τρεις καταδίκες σε θάνατο, οι φυλακές, τα βασανιστήρια, οι εξορίες και η ανιδιοτέλεια και η γνησιότητα της δράσης του αποστομώνουν κάθε επίδοξο, όψιμο ή πρωθύστερο, επικριτή του.
Οι παρεμβάσεις του σε επίμαχες πολιτικά στιγμές, συγκυρίες και συνθήκες κρίσης υπέρ της Εθνικής Ενότητας, η επίτευξη της οποίας όπως αναγνώρισε υπήρξε η «Μεγάλη Ουτοπία» της ζωής του, ήταν καίριες και αποσκοπούσαν πάντα στην ανάκτηση της «χαμένης τιμής» του Έθνους.
Μπορεί, όπως ο ίδιος έχει παραδεχτεί, «ως πολιτικός να απέτυχα τελικά στις τόσες και τόσες δραματικές προσπάθειές μου για την πραγμάτωση του οράματος της Εθνικής Ενότητας». Αρίστευσε όμως ως Πολίτης με Π κεφαλαίο. Εισέφερε βιωματικά, ένα άριστο υπόδειγμα-πρότυπο για το τι σημαίνει στην κυριολεξία Ενεργός Πολίτης και πολιτική συμμετοχή. Στην ιδανική πολιτεία πιθανότατα θα ήταν επικεφαλής της Καλλιπόλεως, ή, το λιγότερο, εξέχων μέλος της διοίκησης της. Γιατί σε όλη του τη ζωή αγωνίστηκε με βάση την αρχή: Δεν μπορείς να κάνεις τον κόσμο καλύτερο, αν δεν προσπαθήσεις πρώτα να πετύχεις να κάνεις τον πολίτη τέλειο.
Ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε ο τελευταίος Επιφανής των Ελλήνων του εικοστού αιώνα. Το άστρο του τον έφερε να διαμένει στην οδό Επιφανούς. Στον αριθμό 1.
Δάσκαλος και διαμορφωτής της εθνικής μας αισθητικής.
Ένας Πολιτισμικός Αργοναύτης του καιρού μας, παγκόσμιας ακτινοβολίας. Κάποιοι ίσως βρουν βερμπαλιστική την εκτίμηση, όλοι οι Έλληνες όμως θα συμφωνήσουν ότι οι ακόλουθοι στίχοι του Κ.Π. Καβάφη από το ποίημά του «Επιτύμβιον Αντιόχου, Βασιλέως Κομμαγηνής» αντιπροσωπεύουν το έργο και την προσωπικότητά του:
Υπήρξε δίκαιος, σοφός, γενναίος
Υπήρξεν έτι το άριστον εκείνο.
Ελληνικός- Ιδιότητα δεν έχει η ανθρωπότης τιμιοτέραν
Εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν ”
Γι αυτό στους πανέλληνες θα είναι Εσαεί Παρών!
Δείτε εδώ το ηλεκτρονικό περιοδικό «Επί του… περιστυλίου», τεύχος 26, 14-9-2021