Του Γιώργου Αγοραστάκη
Την επαύριον της κατάληψης της Κρήτης, οι Γερμανοί ξεκίνησαν τ’ αντίποινα, την μαζική εκτέλεση αμάχων. Ήταν πρώτη φορά από της έναρξης του πολέμου το 1939 που έκαναν τέτοια επιχείρηση. Η εκδίκησή τους ήταν άγρια, λυσσαλέα, κτηνώδης και δειλή.
Δεν μπόρεσαν ποτέ να «χωνέψουν» την «Πύρρειο νίκη» τους. Με τις ομαδικές εκτελέσεις και τις απερίγραπτες καταστροφές, επεδίωξαν να κάμψουν το αντιστασιακό φρόνημα του κρητικού λαού. Δεν τα κατάφεραν όμως. Οι Κρήτες συνέχισαν ν’ αντιστέκονται και δεν φοβήθηκαν από τις σφαγές και τα στυγερά εγκλήματα των κατακτητών που συνέχισαν καθ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής.
Με τη δράση των ανταρτικών οργανώσεων, με τις συνεχείς συγκρούσεις των αντάρτικων ομάδων με τα γερμανικά στρατεύματα της κατοχής, η Κρήτη συμμετείχε με όλες της τις δυνάμεις στον κοινό αγώνα των ελεύθερων λαών και στην τελική νίκη.
Όλοι γνωρίζουν ότι οι περισσότεροι Γερμανοί εγκληματίες πολέμου δεν παραπέμφθηκαν ποτέ σε δίκη, ούτε τιμωρήθηκαν. Ορισμένοι μάλιστα απαλλάχτηκαν από τα στυγερά εγκλήματά τους όπως έγινε σε δυο περιπτώσεις για εγκλήματα που έγιναν στην Κρήτη.
Εγκλήματα χωρίς τιμωρία 1
Στις 2-6-1941, μια μονάδα 30 αλεξιπτωτιστών, υπό τον υπολοχαγό Horst Trebes, εισέβαλλε στο χωριό Κοντομαρί των Χανίων. Συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους του χωριού, ξεχώρισαν 23 άνδρες, ηλικίας από 18 έως 50 ετών και τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ στα λιόφυτα, μπροστά στα μάτια των δικών τους. Για την επιτυχή αποστολή του ο Trebes παρασημοφορήθηκε με το Σταυρό των Ιπποτών στις 9 Ιουλίου 1941.
Άλλες μονάδες αλεξιπτωτιστών στα Χανιά κινήθηκαν προς τα χωριά του Κερίτη ποταμού. Στον Αλικιανό συνέλαβαν 42 άντρες που, τους έβαλαν πρώτα ν’ ανοίξουν τον ομαδικό τάφο τους μπροστά στην εκκλησία του Τιμίου Σταυρού και τους εκτέλεσαν επιτόπου. Και συνέχισαν στο Κυρτομάδω όπου εκτέλεσαν 24 άμαχους, στην Αγιά 12, στο Πατελάρι 9.
Η σφαγή του Κοντομαρίου φωτογραφήθηκε από τον Βάιξλερ (Franz-Peter Weixler), έναν Γερμανό πολεμικό ανταποκριτή, χάρις τον οποίο μπορούμε να δούμε καρέ-καρέ το έγκλημα. Ο Βάιξλερ αργότερα κατηγορήθηκε και φυλακίστηκε, για προδοσία εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας, για διαρροή υλικού που σχετίζεται με τις δραστηριότητες των αλεξιπτωτιστών στην Κρήτη, που περιλάμβαναν φωτογραφίες που τραβήχτηκαν στο Κοντομαρί. Οι φωτογραφίες του Βάιξλερ ανακαλύφθηκαν από τον Βάσο Μαθιόπουλο στη Γερμανία μόλις το 1980. Ας δούμε μερικές…
Ο Trebes δίνει την εντολή «πυρ» στο εκτελεστικό απόσπασμα
Η χαριστική βολή
Ο Trebes καμαρωτός (δεξ) παρασημοφορείται με το Σταυρό των Ιπποτών στις 9 Ιουλίου 1941 στα Χανιά
Το νύκτα της ίδιας μέρας οι Γερμανοί Αλεξιπτωτιστές, πάλι με την συμμετοχή του Horst Trebes, περικύκλωσαν την Κάνδανο. Το πρωί κάλεσαν τους κατοίκους να παρουσιασθούν για να τους ανακοινωθεί, όπως τους είπαν, η διαταγή του Γερμανού Στρατηγού Kurt Student.
Η διαταγή του Γερμανού Στρατηγού που εκτελέστηκε στην συνέχεια από τους άνδρες του ήταν: “Η Κάνδανος να καταστραφεί ολοκληρωτικά και οι κάτοικοι να εξοντωθούν”. Στο τέλος του καταστροφικού τους έργου, οι Γερμανοί αφαίρεσαν μια πόρτα από ένα καταστραμμένο σπίτι και έγραψαν πάνω: “ΩΣ ΑΝΤΙΠΟΙΝΟΝ ΤΩΝ ΑΠΟ ΟΠΛΙΣΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΑΝΔΡΩΝ & ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΟΠΙΣΘΕΝ ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΕΝΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ ΚΑΤΕΣΤΡΑΦΗ Η ΚΑΝΔΑΝΟΣ”.
Ο Κατάλογος της γερμανικής θηριωδίας, -μετά την κατάληψη του νησιού-, το καλοκαίρι του 1941, δεν έχει τέλος. Σε 2.000 περίπου υπολογίζονται οι εκτελεσμένοι άμαχοι Κρητικοί από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής τους δύο πρώτους μήνες, σε σύνολο 3.471 εκτελεσμένων αμάχων όλης της κατοχικής περιόδου. Τα αντίποινα και η χρήση «προληπτικής» τυφλής βίας, κατά των προφανώς αμέτοχων για τις γερμανικές απώλειες, αιτιολογήθηκε με το λόγο της συλλογικής ευθύνης για την αντίσταση που έδειξαν οι Κρητικοί στην γερμανική εισβολή και κατοχή.
Ο πρώτος Γερμανός που αποφάσισε και διέταξε την εκτέλεση των αμάχων ήταν ο στρατιωτικός διοικητής Κρήτης ο πτέραρχος Κουρτ Στουντέντ (Kurt Student). Ήταν αυτός που σχεδίασε και οργάνωσε την από αέρος κατάληψη της Κρήτης. Την επομένη μέρα μετά την κατάληψη και κατόπιν συνεννόησης με τον αρχηγό της Αεροπορίας Γκέρινγκ, ο Στουντέντ εξέδωσε διαταγή για την έναρξη του πρώτου κύματος αντιποίνων κατά του τοπικού πληθυσμού, η οποία εκτελέστηκε όπως αναφέρθηκε πριν.
Ο Κουρτ Στουντέντ, -γράφει ο Μανόλης Καρέλλης στην Ελευθεροτυπία 6/3/2011- ο Γερμανός στρατιωτικός που διηύθυνε την επιχείρηση κατάληψης της Κρήτης που έφερε την κωδική ονομασία “Ερμής”, δεν δικάστηκε στην Αθήνα. Η ελληνική πλευρά, -το ελληνικό γραφείο εγκληματιών πολέμου συγκεκριμένα-, είχε διαβιβάσει, δια του κεντρικού γραφείου που έδρευε στο Λονδίνο, τα απαιτούμενα δελτία για να εκδοθεί στην Ελλάδα τόσο ο Στουντέντ, όσο και ο διάδοχός του στρατηγός Αλεξάντερ Αντρέ, που είχαν χρηματίσει διοικητές των γερμανικών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Κρήτης.
Το ελληνικό αίτημα απορρίφθηκε για τον Στουντέντ, γιατί ο Γερμανός στρατιωτικός είχε ήδη δικαστεί στον αγγλικό τομέα κατοχής της Γερμανίας και μάλιστα εν κρυπτώ, χωρίς να το μάθει κανένας στην Ελλάδα. Η δίκη του έγινε από αγγλικό στρατοδικείο στο Λίνεμπουργκ της Κάτω Σαξονίας, στις 6 έως 10 Μαΐου 1946. Το αγγλικό στρατοδικείο καταδίκασε τον Στουντέντ σε ολιγόχρονη φυλάκιση, ενώ το δικαστήριο που λειτούργησε σε δεύτερο βαθμό, δέχθηκε την έφεσή του και τον άφησε ελεύθερο το 1948. Ο Στουντέντ έζησε το υπόλοιπο της ζωής του στην Γερμανία, χωρίς να τον πειράξει κανείς. Πέθανε το 1978, στα 88 του χρόνια και δεν λογοδότησε για τα εγκλήματα που διέπραξε στην Κρήτη. Με άλλα λόγια, οι Άγγλοι οι οποίοι τότε είχαν αναλάβει την άμυνα της Κρήτης, απάλλαξαν τον αρχηγό της Γερμανικής εισβολής στην Κρήτη από όλα τα εγκλήματα μεταξύ των οποίων και την εκτέλεση των αμάχων.
Εγκλήματα χωρίς τιμωρία 2
Τον Κουρτ Στουντέντ (Kurt Student) στη γερμανική στρατιωτική διοίκηση Κρήτης, διαδέχτηκε στις 7 Ιουλίου 1941 ο στρατηγός Αλεξάντερ Αντρέ (Alexander Andrae). Η πρώτη δουλειά του Αντρέ ήταν να μεθοδεύσει τον επόμενο κύκλο εκτελέσεων αμάχων.
Νωρίς τις μεταμεσονύκτιες ώρες της 1ης Αυγούστου του 1941, ένα Τάγμα Πεζικού και ένα Τάγμα της 5ης Μεραρχίας Αλπινιστών περικύκλωσαν και πάλι τα χωριά του Κερίτη Χανίων. Τις πρώτες πρωινές ώρες, άρχισαν τις συλλήψεις αθώων πολιτών και τη μεταφορά τους στον Αλικιανό. Όσοι προσπάθησαν να διαφύγουν τους εκτέλεσαν επιτόπου. Δίπλα στην γέφυρα του Κερίτη έστησαν μπροστά στο απόσπασμα και εκτέλεσαν 118 άντρες.
Στο Σκινέ οι κάτοικοι πρόβαλαν αντίσταση κι ορισμένοι πρόλαβαν να διαφύγουν. Οι Γερμανοί εξαγριωμένοι απ’ αυτή την στάση αποφάσισαν εκτός από την εκτέλεση των 44 ανδρών του χωριού, να το πυρπολήσουν. Σκηνές απίστευτης βαρβαρότητας ακολούθησαν. Με 20 βαρέλια βενζίνης πυρπολούσαν τα 250 σπίτια του χωριού και σε δυο περιπτώσεις έκαψαν μαζί και τους ενοίκους.
Μετά την παράδοση της Γερμανίας τον Μάιο του 1945, ο Αντρέ συνελήφθη από τους Βρετανούς. Τον Οκτώβριο του 1946, το Συμβούλιο του Ελληνικού γραφείου εγκληματιών πολέμου αποφάσισε και ζήτησε από τους Άγγλους την έκδοσή του στην Ελλάδα για να παραπεμφθεί, με βάση δικογραφίες που είχαν σχηματισθεί, σε δίκη ως εγκληματίας πολέμου. Το ελληνικό αίτημα ικανοποιήθηκε και ο Αντρέ παραδόθηκε λίγους μήνες αργότερα.
Η δίκη εναντίον του στρατηγού Αλεξάντερ Αντρέ άρχισε στις 3 Δεκεμβρίου 1947 στην Αθήνα και τερματίστηκε στις 22 του ίδιου μήνα με την επιβολή σ’ αυτόν της ποινής εξάκις σε ισόβια δεσμά, άπαξ σε 12ετή φυλάκιση και άπαξ σε 8ετή φυλάκιση, που συγχωνεύθηκαν όλες σε ισόβια και κατάσχεση της περιουσίας του. Μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου η ποινή του μετατράπηκε από τον βασιλιά Παύλο της Ελλάδας σε φυλάκιση τεσσάρων ετών. Αφού πέρασε τέσσερα χρόνια στη φυλακή, αφέθηκε ελεύθερος τον Ιανουάριο του 1952. Επέστρεψε στη Δυτική Γερμανία και ίδρυσε το κόμμα Ράιχ (Deutsche Reichspartei – DRP), ένα εθνικιστικό , ακροδεξιό και αργότερα νεοναζιστικό πολιτικό κόμμα!
Οι επόμενοι δύο διοικητές των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής της Κρήτης, δεν μπόρεσαν να αποφύγουν την καταδίκη, γιατί συνελήφθησαν από τους Σοβιετικούς και παραδόθηκαν να δικαστούν στην Ελλάδα.
Ο τρίτος στρατηγός διοικητής των Γερμανών κατακτητών της Κρήτης ήταν ο Μπρούνο Μπράουερ (Bruno Bräuer). Υπηρέτησε ως διοικητής στην Κρήτη το διάστημα 1942-1944. Διαδέχτηκε τον Αλεξάντερ Αντρέ το 1942 και αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Friedrich-Wilhelm Müller το 1944. Τον Ιανουάριο του 1945 βρέθηκε να πολεμά στην Ουκρανία όπου και συνελήφθη από τους Σοβιετικούς.
Ο Μπράουερ κατηγορήθηκε για εγκλήματα πολέμου από το ελληνικό στρατοδικείο. Δικάστηκε στην Αθήνα κατηγορούμενος για το θάνατο 3.000 ατόμων, για σφαγές, συστηματική τρομοκρατία, λεηλασία, βασανιστήρια και κακομεταχείριση και καταδικάστηκε σε θάνατο στις 9 Δεκεμβρίου 1946. Εκτελέστηκε στις 20 Μαΐου 1947, μαζί με τον Friedrich-Wilhelm Müller, στην επέτειο της γερμανικής εισβολής στην Κρήτη.
Ο στρατηγός Φρίντριχ Μίλερ (Friedrich-Wilhelm Müller) αντικατέστησε την 1η Ιουλίου 1944, τον Bruno Brauer ως διοικητή της κατεχόμενης Κρήτης. Επονομάσθηκε “Ο Χασάπης της Κρήτης” και διέταξε τις επιθέσεις εναντίον αμάχων, τις σφαγές και τα ολοκαυτώματα στη Βιάννο, το Μάραθο, τη Δαμάστα του Ηρακλείου, τ’ Ανώγεια, τα χωριά του Κέντρους στην επαρχία Αμαρίου Ρεθύμνου (Γερακάρι, Άνω Μέρος, Βρύσες, Γουργούθοι, Σμιλές, Δρυγιές, Καρδάκι και Κρύα Βρύση), το Κακόπετρο και τη Μαλάθυρο στα Χανιά.
Ο Μίλερ συνελήφθη από τον Κόκκινο Στρατό στην Ανατολική Πρωσία και παραδόθηκε για να δικαστεί στην Ελλάδα. Καταδικάστηκε από το ελληνικό στρατοδικείο σε θάνατο μαζί με τον Μπράουερ στις 9 Δεκεμβρίου 1946 και εκτελέστηκαν μαζί, στις 20 Μαΐου 1947, στην επέτειο της γερμανικής εισβολής στην Κρήτη.
80 χρόνια μετά
Κι ενώ αυτά είχαν συμβεί τότε, δεν είδαμε και δεν βλέπομε από την πλευρά των Γερμανών, καμιά έμπρακτη μεταμέλεια για το έγκλημα, καμιά έμπρακτη αναγνώριση της θυσίας, αλλά αντίθετα την προσπάθεια να αντιστραφούν τα πράγματα και να αναθεωρηθούν στη βάση της συνευθύνης και του συμψηφισμού, (μια γνώριμη μέθοδο του ιστορικού αναθεωρητισμού!).
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση τα τελευταία χρόνια, είναι αυτή του Γερμανού ιστορικού Χάινς Ρίχτερ (Ηinz Richter), καθηγητή του Γερμανικού Πανεπιστημίου Μανχάιμ (Μannheim), που παρουσιάζεται τιμητής της ναζιστικής θηριωδίας στην Κρήτη, (και για τον οποίο ατυχώς το Πανεπιστήμιο Κρήτης ρεζιλεύτηκε, κάνοντάς τον επίτιμο καθηγητή, για του πάρει πίσω τον τίτλο στην συνέχεια).
Ο Ρίχτερ κυκλοφόρησε ένα βιβλίο σε διάφορες γλώσσες (και στην Ελληνική) το 2011, με ελληνικό τίτλο “Η μάχη της Κρήτης” και στη γερμανική γλώσσα: “Operation Merkur: Die Eroberung der Insel Kreta im mai 1941” (Επιχείρηση Ερμής: Η κατάκτηση της νήσου Κρήτης το Μάη του 1941).
Στο βιβλίο αυτό επικρίνει τον αντιστασιακό αγώνα των Κρητικών ενάντια στον κατακτητή χαρακτηρίζοντας τον ως «μη έντιμο, βρώμικο και κτηνώδη», την ίδια στιγμή που αναγνωρίζει τους ναζί αλεξιπτωτιστές ως «ιδεολόγους ιππότες», προσθέτοντας ότι: “Ήσαν νεαρά θύματα στρεβλής παιδείας, ενθουσιώδεις ιππότες, ιδεολόγοι της Άριας φυλής, τέκνα της τότε Γερμανικής ελίτ”, ότι “είναι καιρός να τους αναγνωριστεί τούτο”, ότι “η μάχη ήταν ιπποτική και δίκαιη”. Ισχυρίζεται ότι ήταν νόμιμη η κατάκτηση και η υποδούλωση της Κρήτης από τους Γερμανούς και ανέντιμη, βρώμικη κτλ η αντίσταση των Κρητικών, “βρώμικος, σκοτεινός και κτηνώδης ανταρτοπόλεμος που προκάλεσε τα αντίποινα των στρατευμάτων κατοχής” κ. ά. .
Ο προκλητικός Γερμανός ιστορικός δεν άκουσε τίποτα, δε διάβασε, δε είδε σε καμιά φωτογραφία για τις εκτελέσεις των αμάχων (μεταξύ των οποίων 1113 γυναίκες, 869 παιδιά και πολλές χιλιάδες εκτελέσεις ανδρών ανεξαρτήτου ηλικίας) , για τη κτηνώδη βία, για το θανατικό και τη συμφορά που σκόρπισαν οι συμπατριώτες του (και πιθανά ομοϊδεάτες του) στην Κρήτη, στην Ελλάδα αλλά και σ’ όλο το κόσμο.
Ήρθε μετά 7-8 δεκαετίες για να αναμασήσει τις ίδια επιχειρήματα με τους σφαγείς, που οργάνωσαν και πραγματοποίησαν τις εκτελέσεις και τις καταστροφές. Ήρθε να μας πει ό,τι για τα αντίποινα φταίνε τα θύματα που αντιστάθηκαν στον κατακτητή. Τους ίδιους λόγους αναφέρει στην διαταγή του ο πρώτος σφαγέας Κουρτ Στουντέντ που εγκαινίασε τα αντίποινα στο β’ παγκόσμιο πόλεμο με τη σφαγή στο Κοντομαρί και τ’ άλλα χωριά. Τα ίδια επιχειρήματα είπε και ο δεύτερος μεγάλος σφαγέας της Κρήτης, ο διοικητής των κατοχικών δυνάμεων Αλεξάντερ Αντρέ (Alexander Andrae) σε μια επιτροπή Χανιωτών με το Δεσπότη που τον επισκέφτηκε τον Ιούλη του 1941, για να του ζητήσει να σταματήσουν οι εκτελέσεις. Ο Αντρέ τους απάντησε ως εξής: «Προ της καθόδου μου στην Κρήτη μελέτησα την ιστορία και θαύμασα τους πολυάριθμους αγώνες του κρητικού λαού ενάντια στους Τούρκους. Σήμερα, τον αγώνα του κρητικού λαού εναντίον μας τον βρίσκω εντελώς αδικαιολόγητο και παράνομο. Δεν πολεμήσατε ενάντια στους Άγγλους που ήθελαν να σας κατακτήσουν και πολεμήσατε εμάς που θέλαμε να διώξουμε τους Άγγλους. Μας πολέμησαν οι πολίτες και όχι ο στρατός παραβαίνοντας το Διεθνές Δίκαιο. Αξίζετε μεγάλης τιμωρίας γιατί κακοποιήσατε αιχμαλώτους Γερμανούς και ακρωτηριάσατε νεκρούς στρατιώτες μας». Από το βιβλίο του Γιάννη Τσίβη «Χανιά 1941-1945, κατοχή και αντίσταση», Εκδ. Έρεισμα, 2015. (Σημείωση: ουδέν ψευδέστερον, ουδέποτε αποδείχτηκε ότι υπήρξε κακοποίηση αιχμαλώτου, ή ακρωτηριασμός νεκρού, το αντίθετο μάλιστα υπήρξε περίθαλψη Γερμανών τραυματιών, όπως έγινε στο Γαλατά).
Ενώ ο Αντρέ έλεγε αυτά στην Επιτροπή, ταυτόχρονα οργάνωνε για την επόμενη μέρα τη μαζική εκτέλεση 162 ανδρών στα χωριά του Κερίτη Χανίων (1/8/1941).
Ο Ρίχτερ στην συνέχεια έρχεται να ζητήσει και τα ρέστα, ζητώντας να τιμηθούν οι αλεξιπτωτιστές της Βέρμαχτ ως ήρωες που έπεσαν στην Κρήτη για τον «ιδεαλισμό και την αυτοθυσία τους» και ότι έτυχαν της χειρότερης δυνατής μεταχείρισης. Και ότι έχει έρθει η ώρα να τους το αναγνωρίσουμε (!).
Βέβαια το πρόβλημα δεν βρίσκεται σ΄ ένα κυνικό ιστορικό, αλλά και σ΄ όλους που βρίσκονται πίσω του ή τον υποστηρίζουν ή συμπορεύονται μαζί του. Και απ’ ότι φαίνεται δεν είναι λίγοι και με ισχυρά ερείσματα στην Γερμανική πολιτική και ορισμένα Μέσα Ενημέρωσης. Οι απόψεις αυτές εντάσσονται σ’ ένα ευρύτερο ρεύμα ιστορικού αναθεωρητισμού που πάει να απαλλάξει την Γερμανία από τις ιστορικές της ευθύνες, για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι ναζιστές της στο παρελθόν. Η μέθοδος είναι γνωστή: προσπαθούν να κάνουν συνενόχους επιτιθέμενους και αμυνόμενους, για να συμψηφίσουν τις ευθύνες και τα εγκλήματα στην συνέχεια. Το έργο το ‘χουμε δει κι αλλού και θα το βλέπουμε φαίνεται πιο συχνά στο μέλλον. Είναι ένας άλλος πόλεμος, πολιτικοιδεολογικός αυτή τη φορά, στον οποίο καλούμαστε να συμμετέχομε. Η ιερή μνήμη των προγόνων μας δεν μας επιτρέπει να αδιαφορήσομε.
Σχετικό το: Όσοι μαύροι σταυροί στις πόρτες, τόσοι άντρες σκοτωμένοι. Κάποτε τέσσερεις και πέντε στην ίδια πόρτα.