Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ, ήτοι Λόγος Περί ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» το κορυφαίο λόγιο έργο του ελληνικού προεπαναστατικού διαφωτισμού. Ο συγγραφέας «Ανώνυμος ο Έλλην» και ο εκδότης δεν αποκαλύπτουν το πραγματικό όνομά τους. Ένα εθνεγερτικό έργο που εκδόθηκε στην Ιταλία το 1806, αφιερωμένο στον Ρήγα Βελεστινλή (1757–1798).
Ο τίτλος του έργου ορίζει και το περιεχόμενό του. Πολύ έξυπνα ο ανώνυμος συγγραφέας δημιουργεί τη λέξη ΝΟΜΑΡΧΙΑ από το ΝΟΜΟΣ και ΑΡΧΗ, έναντι της ομόηχης ΜΟΝΑΡΧΙΑ που υποδηλώνει το αντίθετο. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ λοιπόν είναι ο λόγος της Ελευθερίας. Ήτοι η Ελλάδα πρέπει να σπάσει της αλυσίδες της τυραννίας.
“Η Ελληνική Νομαρχία έβαλε το ελληνικό πρόβλημα σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο δημοκρατικής θεωρίας και το ανέλυσε ως ζήτημα ριζικής ηθικής μεταρρύθμισης και κοινωνικής επανάστασης. Ο Ανώνυμος Έλληνας συνδύασε μια ζωντανή επίγνωση των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας με μια βαθιά γνωριμία με την κοινωνική σκέψη του Διαφωτισμού.”
“Η Νομαρχία ως αρχή της κυβέρνησης ήταν το ακριβώς αντίθετο από τις αρχές της μοναρχίας και της ακραίας εκδοχής της, της τυραννίας. Στην πραγματικότητα, η Νομαρχία μπορεί να γίνει κατανοητή ως μια συστηματική αντίθεση στη μοναρχία. Είναι ένα καθεστώς γενικής ελευθερίας, ενώ στη μοναρχία μόνο ένας είναι ελεύθερος και η τυραννία εξαλείφει πλήρως την ελευθερία των υπόλοιπων.
Η Νομαρχία είναι ένα καθεστώς ισότητας, έναντι της μοναρχίας, στην οποία ευδοκιμεί μόνο στην ανισότητα. Η Νομαρχία είναι ένα καθεστώς κοινωνικής αρμονίας και συμφωνίας, ενώ στη μοναρχία η διαφωνία σιγοβράζει κάτω από την φαινομενικά μονολιθική επιφάνεια. Η τυραννία είναι μεταμφιεσμένη σε εμφύλιο πόλεμο. Τέλος, η Νομαρχία είναι ένα καθεστώς αρετής, το οποίο καταπνίγεται από τη μοναρχία. Η τυραννία είναι μια κυψέλη κακών.”
“Το όραμα της Νομαρχικής πολιτείας ήταν μια πρόσκληση για ανάκαμψη του ελληνικού πατριωτισμού. Καμία ανθρώπινη πράξη δεν θα μπορούσε να είναι πιο σημαντική και εμπνευσμένη από την αυτοθυσία σε έναν δίκαιο πόλεμο για την υπεράσπιση της ελευθερίας της μητέρας πατρίδας. Αυτή ήταν η ηθική δύναμη της Νομαρχίας: πραγματοποίησε το ηθικό μεγαλείο της ελευθερίας που μετέτρεψε τα ανθρώπινα όντα σε ήρωες…” “Αποκαλύπτοντας αυτό το όραμα στους συμπατριώτες του, ο ανώνυμος πατριώτης ήλπιζε να τους εμπνεύσει να αγωνιστούν για την επίτευξή του σπάζοντας τα δεσμά της αιχμαλωσίας της πατρίδας τους. Αν, για τους αρχαίους Έλληνες, η Νομαρχία ήταν τρόπος ζωής, για τους σύγχρονους απογόνους τους, ήταν απλώς μια λαχτάρα, μια ελπίδα λύτρωσης από την υποδούλωσή τους. Είχαν φτάσει σε αυτή τη χαμηλή κατάσταση ως αποτέλεσμα της λειτουργίας ενός αδυσώπητου νόμου αποσύνθεσης και διαφθοράς που διαμόρφωσε την ιστορία της ανθρωπότητας. Η Νομαρχία, μια ανθρώπινη δημιουργία, δεν μπορούσε να ξεφύγει από την παγκόσμια λογική της κοινωνικής αλλαγής.” γράφει ο καθηγητής Π. Κιτρομηλίδης στο βιβλίο του “Enlightenment and Revolution, The Making of Modern Greece (2013, Harvard University Press) σελ.236-8
ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ Δείτε εδώ όλο το έργο: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ, ήτοι Λόγος Περί ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
