Άρθρο του Μίκη Θεοδωράκη γραμμένο στη Μόσχα, καλοκαίρι 1957
Από το βιβλίο: Θεοδωράκης Μίκης, Πολιτικά, Θεωρία και Πράξη, τομ.Γ’ Εκδ. εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 2019, σελ. 351-62
Ανεξάρτητα από πολιτική και ιδεολογική αντίληψη, ανεξάρτητα από ηπείρους και ράτσες και πάνω από διαφορές και προκαταλήψεις, υπάρχει και θριαμβεύει αυτό το κοινό αίσθημα δύναμης και ευθύνης που ενώνει τη γενιά μας.
Είναι η γενιά που γεννήθηκε μέσα στον πόλεμο, που πάλεψε μέσα στην Κατοχή, που ανδρώθηκε μέσα στην καθημερινή πάλη για την κατάκτηση μιας ζωής με ανθρωπιά, μιας απλής κι ευτυχισμένης ζωής δίχως στερήσεις, φόβους και πολέμους.
Η γενιά μας δεν έχει τις αυταπάτες ούτε τα χιμαιρικά όνειρα των νέων του Μεσοπολέμου, που αφέθηκαν άβουλοι και αδύναμοι στο ρεύμα του φασισμού, για να οδηγηθούν αργότερα στο σφαγείο του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.
Εμείς καθαρίσαμε την όρασή μας μια για πάντα κι αποφασίσαμε να βλέπουμε κατάματα τη ζωή. Έτσι ανακαλύψαμε πως μέσα στην απλότητά μας αποτελούμε μια τεράστια ηθική δύναμη, ένα χαλύβδινο τείχος, που όσο κρατηθεί ψηλά και στέρεα είναι ικανό να αναχαιτίσει και να σπάσει κάθε δύναμη, και την πιο εκπληκτική, που θα προσπαθούσε στο όνομα της όποιας ιδεολογίας ή συμφέροντος να οδηγήσει την ανθρωπότητα στην καταστροφή, στο αίμα και στο σκοτάδι.
Δεν έχουμε όπλα, δεν έχουμε βόμβες, κανόνια και τανκς, δεν έχουμε καμιά ιδιαίτερη οργάνωση, δεν έχουμε συγκεκριμένες ιδεολογικές είτε πολιτικές κατευθύνσεις. Η δύναμή μας είναι ηθική. Η δύναμή μας είναι η θέλησή μας να ζήσουμε με ευθύνη, με χαρά, με αγάπη, με συναδέλφωση και συνεργασία με όλους τους λαούς και να λύσουμε τις διαφορές μας, όταν υπάρχουν, με κατανόηση και καλή θέληση.
Η δύναμή μας ακόμα είναι τα νιάτα μας, που πλάι στον ενθουσιασμό, στην τόλμη και στη δίψα για δημιουργική εργασία ξεχωρίζουν για την ωριμότητα της σκέψης και τη δύναμη του χαρακτήρα.
Είμαστε ένας απέραντος, βαθύς ποταμός που διαρκώς βαθαίνει, που αδιάκοπα πλαταίνει και πλουτίζει καθώς προχωρεί προς αυτή την ατελείωτη, την πλατιά θάλασσα, που είναι η παγκόσμια συνεργασία μέσα σε μια παγκόσμια ειρήνη, ξάστερη, στέρεη, τελειωτική.
Μέσα σ’ αυτό το ξύπνημα, αυτό το μέστωμα και αυτή τη δυνατή συνείδηση για ευθύνες και υποχρεώσεις, η ελληνική νεολαία είναι δυναμωμένη απ’ αυτά τα ίδια τα δράματα της φρίκης, της αγωνίας και της καταστροφής που την κράτησαν έξω από τα περιθώρια της ζωής. Ζήσαμε όλ’ αυτά τα χρόνια αγκαλιά με τον πόλεμο, με τη στέρηση, με την πείνα και με τον φόβο. Μας οδήγησαν σε θαλάμους βασανιστηρίων και σε στρατόπεδα συγκέντρωσης για να τσακίσουν τις καρδιές μας, μας μπόλιασαν με την αγωνία και μας έριξαν στη σφαγή και την αλληλοσφαγή για να σβήσουν τα όνειρά μας και να λυγίσουν τη θέλησή μας. Μας στέρησαν τη χαρά της ζωής, τη χαρά τη δημιουργίας, μας στέρησαν το δικαίωμα της χαράς, το δικαίωμα της αγάπης.
Η ελληνική νεολαία, δίχως διάκριση, σύσσωμη φορτώθηκε στις πλάτες της, στα νεύρα της και στην καρδιά της αυτό τον μαύρο εφιάλτη, που είτε τον πεις Κατοχή και πόλεμο είτε τον πεις σφαγή και μίσος είναι το ίδιο ξένος στη ζωή, που προχωρεί και θριαμβεύει μέσ’ απ’ τη χαρούμενη και ειρηνική δουλειά και δημιουργία.
Όμως μέσα σ’ αυτή την πάλη και την αγωνία στερεώσαμε τον χαρακτήρα μας. Καθαρίσαμε τη σκέψη μας, φτιάξαμε το πρόσωπό μας, ένα πρόσωπο ξεπλυμένο από αυταπάτες, απλό και τίμιο, που διεκδικεί αυτό το απλό και τίμιο δικαίωμα για ζωή.
Μια πρώτη συνέπεια, σ’ αυτή τη γενική διάταξη των σχέσεων και των δυνάμεων, είναι η συνείδηση, ιδιαιτέρως δυνατή σε μας τους Έλληνες, ότι το στερέωμα της ειρήνης μπορεί να κατακτηθεί μόνο με την παγκόσμια συνεργασία. Ο κάθε κρίκος προσθέτει το βάρος του και παίρνει τη δύναμη όλων των υπολοίπων κρίκων της καταπληκτικής αυτής αλυσίδας, που είναι το σύνολο των λαών, δίχως εξαίρεση.
Έτσι ενωμένοι σ’ αυτή την παγκόσμια συνεργασία, δεν βοηθούμε μόνο τη στερέωση της ειρήνης, αλλά προσφέρουμε στον εαυτό μας το μοναδικό μέσον για πρόοδο και ανάπτυξη σε όλους τους τομείς του πνεύματος και της τέχνης, που έμειναν ατροφικοί στα χρόνια της καταστροφής.
Η θέση του Νεοέλληνα καλλιτέχνη παίρνει ιδιαίτερο νόημα και σημασία μέσα σ’ αυτό το σχήμα. Πρέπει να γίνει, με το έργο του και το παράδειγμά του, ο ένθερμος απόστολος της ειρήνης, της συνεργασίας και της φιλίας ανάμεσα σε όλους τους λαούς.
Η νεολαία όλου του κόσμου δείχνει σήμερα με τρόπο επιβλητικό, επίσημο, δυναμικό, ότι συνειδητοποίησε τη δύναμή της, τη συμβολή της και το βάρος της στην παλάντζα της ειρήνης και του πολέμου.
Με μια χειρονομία γιγαντιαία διαγράφει πάνω σε όλους τους ουρανούς του κόσμου την απόφασή της να ρίξει το βάρος της στη μεριά της ειρήνης. Είπε: «Θέλω ειρήνη». Και θα γίνει ειρήνη.
Αυτό είναι το σύμβολο που στο μέλλον θα ταράζει τον ύπνο όλων αυτών που ακόμα απεργάζονται στα σκοτεινά ένα νέο σφαγείο. Και ακόμα είναι ορόσημο, γιατί για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, η δύναμη των απλών ανθρώπων, και ιδιαίτερα των νέων, μπήκε με τόση συνέπεια και αποφασιστικότητα στις συνιστάμενες γραμμές που συνθέτουν την πορεία της ίδιας της ιστορίας.