Του Γιώργου Αγοραστάκη
Οι επαναστατημένοι Έλληνες είχαν με το μέρος τους την πρωτοπορία της ρομαντικής διανόησης στην Ευρώπη. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του κινήματος του ρομαντισμού ήταν ο ελληνοκεντρισμός. Η Ελληνική αρχαιότητα ήταν πανταχού παρούσα από τα τέλη του 17ου αιώνα και διαπερνά το κόσμο της λογοτεχνίας, της μουσικής και της τέχνης γενικότερα. Έτσι πολλοί απ΄ τους λογοτέχνες και τους καλλιτέχνες στάθηκαν δίπλα στην ελληνική επανάσταση. Είδαν την απελευθέρωση ως μια ελπίδα για την αναγέννηση του αρχαίου ελληνικού ιδεώδους.
Ο αγώνας των Ελλήνων για ανεξαρτησία ενέπνευσε πολλά και σημαντικά έργα των ποιητών και των μουσουργών της Ευρώπης που εξιδανίκευσαν τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, και τους αγωνιστές του ’21 με τους μυθικούς ήρωες της αρχαίας Ελλάδας.
Βρετανία
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση Φιλελλήνων ήταν των Άγγλων ρομαντικών ποιητών Πέρσυ Σέλεϋ (Percy Shelley) και Λόρδου Βύρωνα (Lord Byron).
Ο Σέλλεϋ αν και γόνος αριστοκρατών, είχε ριζοσπαστικές ιδέες και υποστήριξε την Ελληνική επανάσταση. Μέσω του έργου του εξέφρασε το όραμά του για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη. Πέθανε, σε ηλικία 30 ετών, στον κόλπο Λα Σπέτσια στην Ιταλία. Το τελευταίο λυρικό του δράμα είναι το «Ελλάς», που έγραψε το 1821 στην Πίζα που ζούσε τότε, με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για την Ελληνική Επανάσταση. Στον πρόλογο του λυρικού ποιήματος του έγραψε:
«Όλοι είμαστε Έλληνες. Οι νόμοι μας, η φιλολογία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας, έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα. Γιατί, χωρίς την Ελλάδα η Ρώμη, η οδηγήτρα, η καταχτήτρα, δεν θα μπορούσε να σκορπίσει κανένα φως κι εμείς θα είμαστε ειδωλολάτρες και άγριοι. Η μορφή και το πνεύμα του ανθρώπου έφτασαν την τελειότητά τους στην Ελλάδα…».
Ο Σέλλεϋ είδε την Ελληνική επανάσταση:
«…Σαν αυγή μέσα στ’ όνειρο,
Μες στο θάνατο ελπίδα, / Μέσα στης φυλακής μας τους τοίχους αχτίδα:
Η Ελλάδα, που κάποτες ήταν σαν πεθαμένη, / Να την πάλι σηκώνεται, να την πάλι προβαίνει!…»
Στους τελευταίους στίχους του λυρικού ποιήματος «Ελλάς» είδε ό,τι:
“…μέγας αιώνας του κόσμου αναγεννιέται. / Τα χρυσά έτη επανέρχονται.
Η γη όπως ο όφις ανανεώνει το ένδυμα / που έφθειρε o χειμώνας.
Ο ουρανός χαμογελά…
Μια λαμπρότερη Ελλάδα, / υψώνει μακριά τα όρη της / πάνω από γαλήνια κύματα.
Νέες Αθήνες θα ανατείλουν / και στο μακρινό μέλλον θα κληροδοτήσουν,
όπως η δύση του ήλιου στους ουρανούς, / την λάμψη της αυγής τους.
Και θα αφήσουν, / αν τίποτε τόσο ωραίο δεν μπορεί να ζήσει,
οτιδήποτε η γη μπορεί να πάρει / ή ο ουρανός να δώσει.
(μτφρ. Δ.Σταύρου)
Ο Άγγλος ποιητής, Λόρδος Βύρων (Lord Byron, 22 Ιανουαρίου 1788 – 19 Απριλίου 1824 ), υπήρξε ηγετική μορφή του ρομαντισμού και η κορυφαία μορφή του Φιλελληνισμού, που έδωσε τη ζωή του για την ελευθερία της Ελλάδας. Υπήρξε το πρότυπο του ανιδιοτελούς ήρωα και του ρομαντικού ποιητή και θεωρείται ως ο κύριος εμπνευστής και εκφραστής του φιλελληνισμού. Γι’ αυτό και ο Φιλελληνισμός των ρομαντικών ονομαζόταν και Βυρωνισμός.
Το 1823 έγινε μέλος του Αγγλικού Φιλελληνικού Κομιτάτου, ενός συλλόγου Άγγλων Φιλελλήνων, που είχαν σκοπό να ενισχύσουν τους αγωνιζόμενους Έλληνες. Τότε έγραψε σ’ έναν φίλο του: «Αποφάσισα να πάω στην Ελλάδα… Αν είμαι ποιητής το χρωστώ στην Ελλάδα».
Τον Αύγουστο του 1823 ο Λόρδος Βύρων κάνει το δεύτερο ταξίδι του στην Ελλάδα με πρώτο σταθμό την Κεφαλλονιά και στην συνέχεια από το Γενάρη του 1824 το Μεσολόγγι.
Εκεί μοίρασε στους αγωνιστές τα εφόδια που έστειλε από το Λονδίνο το κομιτάτο και μαζί έδωσε τα δικά του χρήματα στον Μαυροκορδάτο για τη συντήρηση του ελληνικού στόλου και για την οχύρωση του Μεσολογγίου.
Λίγο μετά από την άφιξή του επισκέφτηκε το νεκροταφείο, όπου ήταν θαμμένοι πολλοί από τους υπερασπιστές της πόλης και τον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη, και σε επίσημη τελετή έδωσε όρκο να αγωνισθεί μέχρι θανάτου για την απελευθέρωση της Ελλάδας από την τουρκοκρατία.
Ο ίδιος έγραψε ενόσω βρισκόταν στο Μεσολόγγι: «Θα μείνω εδώ ώσπου να βεβαιωθώ ότι ή η Ελλάδα θα αποτινάξει τον τουρκικό ζυγό ή θα πέσει πάλι στην εξουσία τους. Όλα τα εισοδήματά μου θα δαπανηθούν γι’ αυτόν τον σκοπό. Ό,τι προσφέρω από το δικό μου εισόδημα και τις προσωπικές μου προσπάθειες, θα τα δώσω με την ευχαρίστησή μου».
Το ίδιο εξέφρασε και ποιητικά:
Αν τα νιάτα σου λυπάσαι, γιατί πλειο να ζεις;
Της τιμής εδώ ‘ναι ο τόπος, άξιος δείξου μαχητής,
ζήτα κι εύρε ανδρείου μνήμα, κι αν ζητήσεις θα το βρεις,
κοίτα γύρω, πιάσε θέση,
στάσου εκεί ν’ αναπαυθείς.
(μτφ. Σπ. Τρικούπης)
Αρχές του Απρίλη αρρώστησε κι έπεσε στο κρεβάτι. Είχε υψηλό πυρετό και η υγεία του επιδεινώθηκε ραγδαία. Στις 19 τ’ Απριλίου του 1824, Δευτέρα του Πάσχα, άφησε την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι, σε ηλικία 36 χρονών.
Απ΄ τα τελευταία ποιήματά του στο Μεσολόγγι ήταν το: «Σήμερα έκλεισα τα 36 μου χρόνια».
Αδιάφορη τούτη η καρδιά θα μένει / γιατί καρδιά καμμιά δεν συγκινεί:
κι όμως απαρνημένη και θλιμμένη / ματώνει στη στιγμή.
Οι μέρες μου χλωμά κίτρινα φύλλα / τ’άνθη και της αγάπης οι καρποί
είναι σκουλίκια βούρκος και σαπίλα / και κούφιοι παλμοί
Οι σπίθες που μου φεύγουν απ’ τα σπλάχνα / καθώς ηφαίστεια νησιού νεκρά
φλόγες δεν βγάνουνε παρά μιαν άχνα / σα νεκρικά πυρά.
Τον κλήρο του έρωτα που συνταράζει ε/λπίδες και πόθους δεν έχω εγώ
μηδέ σκοπό πάρεξ ένα μαράζι / ένα βαρύ ζυγό.
Και να μην πω: «ούτε έτσι – μήτε τώρα…» / στα εξιλαστήρια πάθη της ζωής
ηρώων στεφάνια πλέκονται όλην ώρα / θανάτου και τιμής.
Βόλια και λάβαρα! Αχός, Ελλάδα / φως μου, πώς με καλείς. Πολεμιστές
και πάλι στης ασπίδας την απλάδα / πεθαίνουν νικητές.
Ω ξύπνα! Ελλάδα μου όχι συ, ξύπνα / και βύζαξε τις ρίζες πνεύμα μου
δυνάμωσε μες των Γραικών τα δείπνα / με ένα νεύμα μου.
Πείνες της σάρκας, ηδονές και πάθος / τα βδελυρά και τερατόμορφα
Όχι! Κοίτα την ομορφιά σαν λάθος / σε πρόσωπα όμορφα.
Αν κλαις τη νιότη σου, τότε μη ζήσεις! / Χρέος και θάνατος σωστός εδώ
με σφαίρες τη ζωή σου να σφαλίσεις / στο χώμα αυτό.
Γύρνα με περιέργεια το κεφάλι / μέτρα καλά, να ‘ναι φαρδύς-πλατύς
ο τάφος σου, κι’ ύστερα από την ζάλη / πέσε ν’ αναπαυτείς.
(μτφ. Ν. Σπάνια)
Η είδηση του θανάτου του συντάραξε όλο τον κόσμο. Ο Μπάυρον έγινε του υπέρτατο σύμβολο του ρομαντισμού και πυροδότησε την φαντασία των ποιητών των συνθετών και των ζωγράφων της Ευρώπης, πράγμα που θα το βρούμε σε πολλά έργα της εποχής. Το παράδειγμα του Μπάιρον έδειξε το δρόμο για την πιο ενεργητική συμμετοχή στην ελληνική υπόθεση και σε άλλα μεγάλα ονόματα της εποχής. Άνοιξε το δρόμο για την στρατευμένη ποίηση στην υπόθεση των καταπιεζόμενων λαών και ανθρώπων.
Ο Διονύσιος Σολωμός θα γράψει το ποίημα με τίτλο «Εις το θάνατο του Λόρδου Μπάιρον».
Λευτεριά, για λίγο πάψε / νά χτυπάς με το σπαθί.·
Τώρα σίμωσε και κλάψε / εις του Μπάιρον το κορμί.
…
Η Έξοδος του Μεσολογγίου (1826) αργότερα, όπου σφαγιάστηκαν οι πολιορκούμενοι, -όσοι δεν είχαν αποδεκατιστεί από την πείνα και τις επιδημίες- όπως και η Ναυμαχία του Ναβαρίνου (1827), ήρθαν να προστεθούν στον θάνατο το Μπάυρον και να ενισχύσουν τα φιλελληνικά αισθήματα στην Ευρώπη.
Ο απελευθερωτικός αγώνας του ‘21 συνδέθηκε με το ριζοσπαστισμό και με τις φιλελεύθερες ιδέες της εποχής. Συνδέθηκε με τον επαναστατικό αγώνα για την ελευθερία των ευρωπαϊκών λαών, κατά των απολυταρχικών καθεστώτων και την αποτίναξη της τυραννικής καταπίεσης.
Γερμανία
Στην εποχή της Επανάστασης του ’21, υπήρχε στη Ευρώπη μια συνομοσπονδία γερμανόφωνων κρατών (Αυστρία, Πρωσία, Βαυαρία, η Δανία, κλπ.). Επικεφαλής της συνομοσπονδίας ήταν ο Αυστριακός καγκελάριος Κλέμενς Μέτερνιχ (1773-1859). Ο Μέτερνιχ, όπως και οι άλλοι ηγεμόνες της Ευρώπης τήρησαν εχθρική στάση απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση, καθόσον την είδαν ως ένα κίνημα που θα απειλούσε τις μοναρχίες τους. Λόγω αυτής της πολιτικής απαγορεύτηκε κάθε φιλελληνική κίνηση σε πολλά γερμανικά κράτη. Ο Μέτερνιχ επίσης, υπήρξε ο δημιουργός της Ιεράς Συμμαχίας στην Ευρώπη η οποία ήταν σφοδρός πολέμιος κάθε φιλελεύθερου, δημοκρατικού και εθνικοαπελευθερωτικό κινήματος.
Ωστόσο υπήρξαν ορισμένοι Γερμανοί πολιτικοί και διανοούμενοι που αψήφησαν τις διαταγές του Μέτερνιχ και τάχτηκαν ανοιχτά υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης. Στην πλειονότητά τους όμως οι Γερμανοί διανοούμενοι λάτρεψαν την αρχαία και λιγότερο την επαναστατημένη Ελλάδα. Το αρχαίο Ελληνικό πνεύμα ήταν ισχυρό στη γερμανική διανόηση από τα τέλη του 18ου αιώνα και διατηρήθηκε και μετά την επανάσταση. Όλοι οι μεγάλοι φιλόσοφοι, λογοτέχνες, ποιητές της εποχής ήταν ελληνολάτρες: Schiller (1759 – 1805), Goethe (1749 – 1832), Friedrich Schlegel (1772-1829), Friedrich Wolf (1759-1824), Friedrich Hölderlin (1770 – 1843) κ.α.
Εξαίρεση σ’ αυτόν τον κανόνα αποτέλεσε ο Γερμανός ποιητής Wilhelm Müller (1794 – 1827) ή “Müller των Ελλήνων”, που ήταν η ψυχή του Φιλελληνικού κινήματος στην Γερμανία.
Ο Müller έγραψε μια πρώτη συλλογή φιλελληνικών ποιημάτων με τον τίτλο “Τραγούδια των Ελλήνων 1821”. Το πρώτο από αυτά δημοσιεύτηκε στην ανθελληνική εφημερίδα του Μέτερνιχ και άρχιζε έτσι:
“Μας ονόμασες επαναστάτες / πάντα έτσι ας μας καλείς!
Επάνω! Επάνω! / αυτό είναι το σύνθημα των Ελλήνων.
… …
Επάνω, / αυτό είναι το σύνθημα των Ελλήνων το αιώνιο!
Ο υπέροχος ήχος αυτός / ποτέ να μην ηχήσει μέσ’ την καρδιά σου.
Εσύ, κάτω στη λάσπη θα μένης για πάντα, / και θα παρατηρείς του κόσμου τα συμβάντα.”
Το 1823 εξέδωσε τρία τεύχη με “Νέα Τραγούδια των Ελλήνων” (“Neue Lieder der Griechen“), όπου αναφέρεται στην ανοχή των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων έναντι των Τούρκων και κάνει έκκληση για βοήθεια προς την Ελλάδα.
Από την πλευρά της μουσικής υπήρξε το έργο «Ερείπια των Αθηνών» του Ludwig van Beethoven, op. 113
Tα ερείπια των Αθηνών (Die Ruinen von Athen) είναι έργο του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (op. 113) που γράφηκε για την μουσική επένδυση του ομώνυμου θεατρικού έργου του Άουγκουστ φον Κότσεμπου (August von Kotzebue).
Είναι γραμμένο πριν την επανάσταση του ’21, το 1811 κι αναφέρεται ακριβώς στο πένθος της Ευρώπης για την υποδούλωση της Ελλάδας στους Οθωμανούς. Το έργο εκτυλίσσεται στην τουκροκρατούμενη Αθήνα. Η θεά Αθηνά ξυπνάει από τον αιώνιο ύπνο της και αντιλαμβάνεται ότι η άλλοτε λαμπρή πατρίδα της έχει ερειπωθεί από βάρβαρα χέρια. Αφού ακούσει τα παράπονα δύο ελληνόπουλων που υπομένουν το ζυγό της σκλαβιάς, παροτρύνει τους συμπατριώτες της να εξεγερθούν για τη λευτεριά. Κατόπιν, συνοδευόμενη από τον Ερμή, απευθύνει αίτημα βοήθειας στον Αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας.
Έκανε πρεμιέρα στις 9 Φεβρουαρίου 1812, κατά τα εγκαίνια του νέου θεάτρου της Πέστης, που ήταν αφιερωμένο στον αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας Φραγκίσκο Β’.
Ρωσία
Αναμφίβολα η επανάσταση του ’21 στο ξεκίνημά της βρήκε στη Ρωσία το πιο πρόσφορο έδαφος και στην συνέχεια την πιο ισχυρή υποστήριξη μέχρι τη ναυμαχία του Ναβαρίνου.
Από τους Ρώσους, ο μεγαλύτερος φιλέλληνας ήταν ο κορυφαίος ποιητής Αλέξανδρος Πούσκιν (Aleksandr Pushkin, 1799-1937). Υπήρξε λάτρης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και θερμός υποστηρικτής του αγώνα των Ελλήνων για την απολύτρωσή τους από τον οθωμανικό ζυγό.
Θήτευσε στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας, με προϊστάμενό του Υπουργό τον Ιωάννη Καποδίστρια, είχε γνωριμία και σχέσεις με μέλη της Φιλικής Εταιρίας όπως και με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.
Με την ποίησή του στάθηκε δίπλα στον αγώνα των Ελλήνων, βλέποντας τα επαναστατικά γεγονότα των Ελλήνων διά μέσου του πρίσματος της αρχαιότητας.
«Εμπρός Ελλάδα, σήκω εμπρός!»
Εξεγέρσου, ω Ελλάδα, εξεγέρσου!
Δίκαια ξεσήκωσες τις δυνάμεις σου,
δίκαια πολέμησες.
Στον Όλυμπο, στην Πίνδο, στις Θερμοπύλες
κάτω από τη σκιά των πανάρχαιων κορυφών τους
γεννήθηκε η νεαρή Ελευθερία
στους τάφους του Θησέα και του Περικλή
πάνω απ’ τα ιερά μάρμαρα των Αθηνών.
Ω! Χώρα των ηρώων και θεών
έσπασες τα δεσμά της δουλείας,
τραγουδώντας τους φλογερούς στίχους
του Τυρταίου, του Μπάιρον και του Ρήγα.
Γαλλία
Και στη Γαλλία υπήρξε ισχυρό φιλελληνικό ρεύμα που εκπορεύτηκε από ισχυρές προσωπικότητες όπως ο Βολταίρος (επιστολές στην Αικατερίνη της Ρωσίας υπέρ της ελληνικής υπόθεσης) κι ο Σατωβριάνδος με το περίφημο «Υπόμνημα περί της Ελλάδος» (Note sur la Grėce, 1825), το οποίο αποτέλεσε φιλελληνικό μανιφέστο κατά τη διάρκεια της ελληνικής Επανάστασης.
Στο κίνημα αυτό συμμετείχαν οι μεγάλοι Γάλλοι ρομαντικοί ζωγράφοι, ποιητές και συνθέτες.
Ο πλέον επιφανής Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος της εποχής ο Ευγένιος Ντελακρουά (Eugène Delacroix) εμπνεύστηκε από ιστορικά γεγονότα της Ελληνικής επανάστασης και φιλοτέχνησε μεγάλους πίνακες με θέματα όπως: Η σφαγή της Χίου 1824, Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου 1826, Ο Μπότσαρης αιφνιδιάζει το στρατόπεδο των Τούρκων κατά την ανατολή τον ήλιου 1826, Σκηνή από τον αγώνα των Ελλήνων, Σκηνές από τον πρόσφατο πόλεμο μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων 1826. Τα έργα αυτά έκτοτε συνδέθηκαν με την ιστορία της Ελλάδας και απεικονίζουν χαρακτηριστικά τον αγώνα του ’21.
Ευγένιος Ντελακρουά «Η Ελλάδα πάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου»
Η προσωποποίηση της ηρωικής Ελλάδας. Η γυναικεία μορφή, στέκει όρθια επάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου, που έχουν καταπλακώσει έναν αγωνιστή και είναι στραμμένη προς τον θεατή με τα χέρια σε στάση απόγνωσης.
Το έργο βρίσκεται στο Musée des Beaux-Arts de Bordeaux, ενώ αντίγραφό του θα βρείτε στη Δημοτική Πινακοθήκη Μεσολογγίου.
Delacroix, Greece on the Ruins of Missolonghi
________________________________________
«Στην Ελλάδα! Στην Ελλάδα! Αντίο όλοι! Η ώρα του φευγιού είναι!
Γιατί επιτέλους, μετά απ’ το αίμα του μαρτυρικού αυτού λαού
το ευτελές το αίμα των δημίων του αναβλύζει!
Στην Ελλάδα στους φίλους μου! Εκδίκηση! Ελευθερία!
Τουρμπάνι στο κεφάλι μου! Στο χέρι μου η σπάθα!
Εμπρός! Νάτο το άλογο, που κάποιος το σελώνει!»
(Βίκτωρ Ουγκώ: «Ενθουσιασμός»)
Ο πιο ένθερμος και συνεπής φιλέλληνας ήταν ο συγγραφέας και ποιητής Βίκτωρ Ουγκώ. Αν και μπήκε με μικρή καθυστέρηση στον φιλελληνικό αγώνα, παρέμεινε μέχρι τέλους σταθερός στην ίδια θέση και συνέχισε να υποστηρίζει και τον αγώνα των Κρητικών για την απελευθέρωσή τους. Οι πρώτες ποιητικές αναφορές του Ουγκώ σχετικά με τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων εμφανίζονται το 1826 με τη δημοσίευση του ποιήματος “Τα Κεφάλια του Σαραγιού” (Les têtes du serail), εμπνευσμένου από την ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου. Στο ποίημα ο Ουγκώ υμνεί τους νεκρούς ήρωες του Αγώνα, τον Μάρκο Μπότσαρη και τον Κανάρη, για τον οποίον τότε είχε διαδοθεί στη Δύση πως είχε σκοτωθεί
Les têtes du sérail III – Victor Hugo
ΒΙΚΤΩΡ ΟΥΓΚΏ,» Κεφάλια του Σαραγιού»,
(απόσπασμα)
«Ω! Ναι! Κανάρη Ναύαρχε! Συ βλέπεις το Σαράι
κι αυτό του Μάρκου Μπότσαρη τ’ αγέρωχο κεφάλι
όπου το εξεθάψανε μέσα από το μνήμα
και την καινούργια τους γιορτή στολίσανε και πάλι.
Μέσα εις το κυβούρι μου εμπήκαν με μανία
κι εκεί οι Τούρκοι επίμονα κι εκεί μ’ εκυνηγήσαν
ούτε εκεί ο άμοιρος δεν βρήκα ησυχία!
Και τη γιορτή τους με αυτό οι άπιστοι στολίσαν.
Ιδές αυτά τα κόκκαλα που είν’ σκελετωμένα
και συ μου τα εξέλαβες για σκιάχτρο εδ’ απάνου
που τα σκουλίκια λαίμαργα έχουν αφανισμένα
τα ξέθαψαν και τάστειλαν πεσκέσι του Σουλτάνου.
Κανάρη! Άκουσε λοιπόν! Κι αν θέλης πες τον μύθο.
Κοιμώμουνα στο μνήμα μου, κι αίφνης σαν να σφυράη
με ξύπνησε αναπάντεχα μέσα από το βύθο
μία φωνή σπαραχτική «Το Μεσολόγγι πάει!»
(μτφ. Α. Καφετζόπουλου)
Δεν θα πρέπει να παραλείψομε να σημειώσομε την πρωτοποριακή δουλειά που έκανε ο Γάλλος λόγιος Κλωντ Φωριέλ (Claude Charles Fauriel 1772-1844) καθηγητής φιλολογίας στην Σορβόννη, ο οποίος συνέλεξε τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ελλάδας και τα εξέδωσε στο Παρίσι το 1824 και 1825, σε δύο τόμους υπό τον τίτλο «Λαϊκά τραγούδια της σύγχρονης Ελλάδας» (Chants populaires de la Grece moderne). Στον δεύτερο τόμο περιέλαβε και μερικές στροφές από τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν» του Διονύσιου Σολωμού.
Ένα από τα πλέον εμβληματικά μουσικά έργα της εποχής, αφιερωμένα στον αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία, είναι το έργο του Έκτωρ Μπερλιόζ (Hector Berlioz) Grande symphonie funebre et triomphale / Final de la scène héroïque de la révolution grecque.
Η χορωδιακή «Ηρωική σκηνή» του Μπερλιόζ, σε αυτό το έργο ο Μπερλιόζ εξιδανικεύει τον αγώνα, συνδέοντας τους αγωνιστές του ’21 με τους μυθικούς ήρωες της αρχαίας Ελλάδας.
Ο Μπερλιόζ βαθιά συγκινημένος με το δράμα της Ελληνικής Επανάστασης κι από τον θάνατο του φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα, συνθέτει το 1826 την «Ηρωική σκηνή από την Ελληνική Επανάσταση».
Από τις κορυφές του Ολύμπου μέχρι τις όχθες του Αλφειού
η θορυβώδης ηχώ, χιλιάδες αντίλαλοι των κραυγών του θανάτου
….
Στ’ άρματα!… ο ουρανός αντηχεί…
Χρυσές άρπες σημαδέψτε τα βήματά μας!
Λαοί!… πολεμιστές!… ο μπρούντζος βροντά.
Τα όπλα μας διψούν για πόλεμο!
Στα όπλα!
Ιταλία
Ευρισκόμενος στο Παρίσι ο Ιταλός συνθέτης Τζοακίνο Ροσσίνι (Gioachino Rossini, 1792-1868) και επηρεασμένος από τα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, παρουσιάζει την Όπερά του «Η Πολιορκία της Κορίνθου» (Le siège de Corinthe) το 1826.
Η Πολιορκία της Κορίνθου είναι όπερα σε τρεις πράξεις, σε λιμπρέττο των Luigi Balocchi και Alexandre Soumet, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Salle Le Peletier της Όπερας των Παρισίων, στις 9 Οκτωβρίου 1826 στη γαλλική γλώσσα. Η δράση πραγματοποιείται στην Κόρινθο, πολιορκημένη από τον οθωμανικό στρατό λίγα χρόνια μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης.
Όλο το έργο εδώ:
Ένα απόσπασμα -Overture- εδώ:
“Le siège de Corinthe” Overture (Rossini)
Άλλο σχετικό έργο του Ροσσίνι είναι «Ο θρήνος των Μουσών, για το θάνατο του Λόρδου Μπάυρον»
Rossini – Il pianto delle muse in morte di Lord Byron
Και άλλο ένα τραγούδι από την Ιταλία για το Λόρδο Μπάυρον.
Συνθέτης η Αγγελική Πάλλη, ποιήτρια και συγγραφεύς ελληνικής καταγωγής που γεννήθηκε και έζησε στο Λιβόρνο της Ιταλίας (1798-1875). Έγραψε πολλά έργα, κυρίως ποιήματα και τραγωδίες, στα Ιταλικά, καθώς και ποιήματα εμπνευσμένα από την Ελληνική επανάσταση.
Αγγελική Πάλλη, Ωδή εις τον Λόρδο Βύρωνα (1824)
Τραγουδά η σοπράνο Φαίη Νούσια. Στο πιάνο η Καλλιόπη Γερμανού.
«Τους λαμπρούς ύμνους της νίκης αφήνων / Κλαυθμών ηχεί ηρώων ο στρατός.
Πικρώς λυπούντ’ αι ψυχαί των Ελλήνων / Τ’ ακούει μακρόθεν και χαίρει ο εχθρός.
Ο φίλος ήλθε, πλην, μόλις το είδον / Σκάπτουν κλαίοντες τον τάφον αυτού.
Ιδού το τέλος ενδόξων ελπίδων / Και το τρόπαιον θανάτου σκληρού.
Της νίκης παιάνας τους λαμπρούς αφήνων / Αντηχεί με θρήνους ο γραικών στρατός.
Τους βαθείς δε στίνους ήδη των Ελλήνων / μακρόθεν ακούων χαίρετ’ ο εχθρός».
Η εγγύτητα της Ιταλίας με την Ελλάδα και οι στενές σχέσεις με τα Επτάνησα είχαν ως αποτέλεσμα τον πιο άμεσο αντίκτυπο των γεγονότων στους Ιταλούς διανοούμενους (συνθέτες, ζωγράφους, ποιητές) και στην παραγωγή των έργων με θέματα από την Ελληνική Επανάσταση. Οι ποιητές που γράφουν ποιήματα για την Επανάσταση είναι πάρα πολλοί. Λεοπάρντι, Μαμιάμι, Μετζανότε, Αλεάρντι, Θωμαζαίος, Καρντούτσι, Ούγος Φώσκολος και Τζιανόνε.
Στο πρώτο μέρος “Η μουσική της επανάστασης του 1821” η μουσική των Ελλήνων