9 Οκτώβρη 2022
Πριν από 55 χρόνια δολοφονήθηκε με δυο σφαίρες πισώπλατα στη Βολιβία ο αιχμάλωτος Κομαντάτε Ernesto “Che” Guevara (14.6. 1928 – 9.10. 1967).
9 Οκτώβρη 1967. Μια φωτογραφία στην El Pais κάνει το γύρο του κόσμου. Ο Τσε Γκεβάρα είναι νεκρός, ξαπλωμένος στις γούρνες του σχολείου του χωριού Λα Ιγκέρα της Βολιβίας στις ανατολικές Άνδεις, όπου δολοφονήθηκε.
Έμεινε στην Ιστορία ως ο μεγάλος Επαναστάτης στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.
Πριν από 40 μέρες (30 Αυγούστου 2022) έφυγε από τη ζωή ο μεγαλύτερος γιός του Τσε Γκεβάρα, Καμίλο Γκεβάρα Μαρτς, σε ηλικία 60 ετών.
Ο Καμίλο, γεννημένος στις 20 Μαϊου 1962, πέθανε κατά την διάρκεια ταξιδιού του στη Βενεζουέλα από πνευμονική εμβολή η οποία του προκάλεσε έμφραγμα.
Ο Καμίλο ήταν αφοσιωμένος στον πατέρα του, απόφοιτος της Νομικής και διευθυντής του Κέντρου Σπουδών «Τσε Γκεβάρα» στην Αβάνα, ενός Ινστιτούτου για την προώθηση της σκέψης, της ζωής και του έργου του πατέρα του, που έχει αναγνωριστεί από την Unesco ως μέρος της παγκόσμιας κληρονομιάς.
Ο Καμίλο Γκεβάρα έλεγε ότι μέρος του στόχου του, στο κέντρο μελέτης είναι να διασφαλίσει ότι η εικόνα του πατέρα του δεν διαχωρίζεται από τις ιδέες και την ιστορία του. «Ο Τσε συνεχίζει να παίζει σημαντικό ρόλο, αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι το σύμβολο του Τσε σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικές χώρες. Η εικόνα του σε μια σημαία σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα στην Ευρώπη δεν είναι η ίδια με την εικόνα του στο μπλουζάκι ενός ανθρακωρύχου που παρελαύνει για τα δικαιώματα στη Λατινική Αμερική. Δυστυχώς υπάρχουν κάποιοι που προσπαθούν να διαχωρίσουν την εικόνα και την ιστορία. Είναι ένας από τους στόχους μας να το αντιμετωπίσουμε».
Μεταξύ των εγγράφων στο αρχείο είναι ένα σύντομο αποχαιρετιστήριο μήνυμα που έγραψε ο Τσε στα παιδιά του, γνωρίζοντας ότι θα μπορούσε σύντομα να πεθάνει. Τους παρακαλεί: «Πάνω από όλα να είστε ευαίσθητοι, στα βαθύτερα σημεία του εαυτού σας, σε οποιαδήποτε αδικία διαπράττεται εναντίον οποιουδήποτε και οπουδήποτε στον κόσμο»[1].
Ο Καμίλο Γκεβάρα, γιος του Τσε, έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με το πανταχού παρόν πορτρέτο του πατέρα του σε μια έκθεση του 2007.
Μίκης Θεοδωράκης και Τσε Γκεβάρα
Ο Μίκης Θεοδωράκης γνώρισε το Τσε όταν επισκέφτηκε την Αβάνα το Σεπτέμβρη του 1962 συμμετέχοντας σε μια αντιπροσωπία της ΕΔΑ. Ο Τσε όταν ανακάλυψε ότι ο Μίκης ήταν ο συνθέτης του “Lune de miel” -το οποίο είχε γίνει το εθνικό τραγούδι στην Κούβα-, ενθουσιάστηκε και δεν τον άφηνε να φύγει. Τον πήρε μαζί του σε περιοδεία στην Σιέρα Μαέστρα για μια εβδομάδα «να δούμε τι έκανε η Επανάσταση -γράφει ο Μίκης- και το βράδυ πηγαίναμε σε μέρη που χόρευαν οι νέοι. Ο Τσε τους έλεγε «εδώ μέσα έχουμε τον φίλο μου που έγραψε αυτό το τραγούδι»… Αισθανόμουν σαν ήρωας, όλοι φώναζαν και χόρευαν».
Μετά που επέστρεψε ο Μίκης από την Κούβα, δεν ξαναειδώθηκαν.
Την μέρα της δολοφονίας του Τσε (9 Οκτώβρη 1967) ο Μίκης ήταν κρατούμενος της χούντας. Αργότερα έμαθε τη δολοφονία του και έγραψε μετά στη μνήμη του το τραγούδι «Ο Άγιος Τσε – Στο κατώφλι των καιρών» σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη. Το τραγούδι ενσωματώθηκε στο έργο «Λειτουργία Νο.2: Για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο. Επανακυκλοφόρησε το 1976 υπό τον τίτλο «Στο κατώφλι των καιρών» στο δίσκο «Τα λυρικά».
«Στο κατώφλι των καιρών», Mουσική: Μίκης Θεοδωράκης Ποίηση: Τάσος Λειβαδίτης Ερμηνεία: Μίκης Θεοδωράκης
Ο Καμίλο Γκεβάρα και εμείς
Ο Καμίλο ήταν και δικός μας αγαπημένος φίλος.
Τον Σεπτέμβριο του 2006 στα πλαίσια της δραστηριότητας του Ιδρύματός Τσε είχε επισκεφτεί την Κρήτη και τα Χανιά. Τον υποδεχτήκαμε τότε στην Νομαρχία Χανίων.
Στην φωτογραφία από αριστερά ο Πρέσβης της Κούβας Hermes Herrera Hernandez, ο Νομάρχης Γιώργος Κατσανεβάκης, ο Camilo Guevara March, ο μεταφραστής κι εγώ (Γιώργος Αγοραστάκης – Αντινομάρχης). Παραβρίσκεται και ο Πρόεδρος Ελληνοκουβανικού Συνδέσμου Φιλίας Βελισσάριος Κοσσυβάκης που τους συνοδεύει και δεν φαίνεται στην φωτο.
Στην κουβέντα μας, τι άλλο παρά η Επανάσταση, η αγάπη και η φιλία του Che Guevara, του Fidel Castro και όλων των Κουβανών για τον Μίκη Θεοδωράκη. Πήγαμε ακόμα και στον τόπο της Επανάστασης στην Κρήτη, στο Θέρισο, τόπο καταγωγής των Χάληδων -Επαναστατών του 1821 και- προγόνων του Μίκη Θεοδωράκη όπου και συνεχίσαμε την μακρά κουβέντα μας.
Πρόσφατα, το Φλεβάρη του 2022, κατά την επίσκεψη της Πρέσβειρας της Κούβας, Zelmys Maria Cortina στο Γαλατά για να προσκυνήσει στον τάφο του Μίκη, στην συζήτηση που είχα μαζί της, της ζήτησα να μεταφέρει τους χαιρετισμούς μας στον Καμίλο Γκεβάρα με την πρόταση μας -τώρα που έφυγε ο Μίκης- να εργαστούμε από κοινού, για να βρούμε ένα νέο δεσμό μεταξύ του Ιδρύματος του Τσε στην Αβάνα και ενός μελλοντικού του Μίκη στα Χανιά.
Δυστυχώς έφυγε και ο Καμίλο.
Ας είναι αιωνία η μνήμη τους.
Κρατάμε όμως την ιδέα. Οφείλομε να την υλοποιήσομε στην μνήμη των δυο μεγάλων επαναστατών, του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και του Μίκη Θεοδωράκη.
Γιώργος Αγοραστάκης
9/10/2022
Υ.Γ. Αυτές τις μέρες βρίσκεται στην Αθήνα η μεγαλύτερη αδερφή του Καμίλο, η Αλέιδα Γκεβάρα Μαρτς. Παρακαλούμε το φίλο μας Βελισσάριο Κοσσυβάκη να μεταφέρει σ’ αυτήν την αγάπη μας και την τα θερμά μας συλλυπητήρια για την απώλεια του αδερφού της.
[1] Che Guevara’s son on Obama in Cuba – The Guardian