Πραγματοποιήθηκε σήμερα 2-3-2022, το 6μηνο πολιτικό μνημόσυνο Μίκη Θεοδωράκη στα Χανιά στο Θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» στο Ενετικό Λιμάνι. Ήταν μια μέρα με έντονη κακοκαιρία και σφοδρές βροχοπτώσεις.
Η οργάνωση της εκδήλωσης έγινε από την Περιφέρεια Κρήτης – Π. Ε. Χανίων με την συνεργασία του Δήμου Χανίων & του Παγκρήτιου συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη.
Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Γιώργος Αγοραστάκης, Πρόεδρος του Παγκρήτιου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Ο Μίκης Θεοδωράκης και η ιστορική Κρήτη». Παράλληλα διανεμήθηκε από την Περιφέρεια Κρήτης στους συμμετέχοντες το βιβλίο του «Το πνεύμα της Επανάστασης του ’21 και ο Μίκης Θεοδωράκης», Εκδόσεις Πυξίδα της Πόλης.
Χαιρέτησαν ο Αντιπεριφερειάρχης Χανίων κ. Νίκος Καλογερής και ο Δήμαρχος Χανίων Παναγιώτης Σημαντηράκης.
Στο τέλος η βραδιά έκλεισε μουσικά με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη που απέδωσαν ο Γιώργος Σαλτάρης (πιάνο), και η Φρόσω Κοσσυβάκη (τραγούδι)
Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΓΟΡΑΣΤΑΚΗ
«Ο Μίκης Θεοδωράκης και ιστορική Κρήτη»
Τον έχουν αποκαλέσει «μελωδό της ιστορίας». Δεν ήταν όμως μόνον μελωδός της Ελληνικής ιστορίας, ήταν και ένας από τους πρωταγωνιστές της. Τόσο ο ίδιος όσο και οι Κρητικοί πρόγονοί του.
Ο Μίκης Θεοδωράκης έσυρε με την σειρά του τον επαναστατικό και πατριωτικό χορό της δικολογιάς (γενιάς) του. Ένα χορό που ξεκίνησε από το 1821 και κράτησε σχεδόν ένα αιώνα.
Στο 6μηνο πολιτικό μνημόσυνο του, και στην επέτειο των 201 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση όπως και των 100 χρόνων από την Μικρασιατική καταστροφή, στεκόμαστε στην σχέση του με την ιστορία και την Κρήτη. Θέλομε να φωτίσομε την πλευρά του ως πατριώτη και ως επαναστάτη.
Ο Επαναστάτης Μίκης Θεοδωράκης
Εδώ που βρισκόμαστε, το 2017 στα εγκαίνια του θεάτρου, ο ίδιος είπε πως θέλει να τον θυμούνται οι μεταγενέστεροι ως «επαναστάτη και μουσικό, μουσικό επαναστάτη». Κρίνοντάς τον σ’ ότι αφορά την πολιτική ιδιότητα του «Επαναστάτη» παρατηρούμε ότι:
Ο Θεοδωράκης αποτελεί την μοναδική περίπτωση μεγάλου δημιουργού σε όλο τον κόσμο στον 20ο αιώνα, που πολέμησε με το όπλο και με την μουσική. Δεν ύμνησε, δεν τραγούδησε μόνο τους αγώνες του Ελληνικού λαού, αλλά και συμμετείχε ενεργά σ’ αυτούς, πληρώνοντας φυσικά και το τίμημα.
Ο ίδιος γράφοντας σχετικά για το Διονύσιο Σολωμό, τον οποίο θεωρεί πνευματικό του πατέρα, σημειώνει ότι διαφωνεί με την στάση του στην επανάσταση του ‘21. Ο Σολωμός ύμνησε την επανάσταση, αλλά δεν συμμετείχε σ’ αυτήν. Παρακολούθησε την πολιορκία του Μεσολογγίου από απέναντι, εμπνεύστηκε κι έγραψε τους «ελεύθερους πολιορκημένους», αλλά δεν πέρασε απέναντι όπως έκανε ο ποιητής Λόρδος Βύρων, ο οποίος έδωσε μαζί και τη ζωή του στην Ελληνική υπόθεση.
Το παράδειγμα του Θεοδωράκη ήταν ο Αισχύλος ο οποίος θεωρούσε ως το μεγαλύτερο επίτευγμα της ζωής του όχι την συγγραφή των τραγωδιών, αλλά την συμμετοχή στους περσικούς πολέμους (στην Μάχη του Μαραθώνα, και στις Ναυμαχίες του Αρτεμισίου και της Σαλαμίνας).
Δεν υπάρχει κανένας συνθέτης στον 20ο αιώνα που να μπήκε στην φωτιά, εκτός ίσως από το Dmitri Shostakovich που συμμετείχε στην άμυνα του Λένιγκραντ το 1941-1942, κατά την πολιορκία του από το ναζιστικό στρατό. Μόνο στον 19ο αιώνα θα βρούμε τον Richard Wagner, ο οποίος ήταν ένας από τους πλέον ενθουσιώδεις επαναστάτες της εποχής του και συμμετείχε ενεργά στην επανάσταση του 1848, γνωστή ως «Άνοιξη των Εθνών», και στις πολεμικές συγκρούσεις στη Δρέσδη.
Ο Θεοδωράκης ξεχώρισε απ’ όλους τους μεγάλους δημιουργούς από το γεγονός ότι μετείχε όλων των αγώνων του ελληνικού λαού, τους οποίους και μελοποίησε. Όταν η ιστορία τον χρειάστηκε ήταν εκεί και με το ντουφέκι και με τη λύρα στο χέρι.
Η εξέγερση και η επανάσταση, η ανατροπή και η αντίσταση ήταν στο αίμα του. Δεν κάθισε παράμερα όπως συνήθως πράττουν οι καλλιτέχνες, οι λογοτέχνες. Δεν υποστήριξε από απόσταση τον αγώνα των άλλων, δεν ήταν των μετόπισθεν, δεν ήταν ποτέ ένας παρατηρητής των ιστορικών γεγονότων, αλλά μέτοχος και πρωταγωνιστής τους. Μ’ αυτή την έννοια δεν μοιάζει με κανένα άλλο μεγάλο συνθέτη στον κόσμο.
Ο Θεοδωράκης ήταν γέννημα της ιστορίας. Γέννημα του τραγικού κύκλου 1912-1922, Βαλκανικοί πόλεμοι-Μικρασιατική καταστροφή, του κύκλου «από το θρίαμβο στην καταστροφή». Γιός του πολεμιστή των Βαλκανικών Γιώργου Θεοδωράκη από το Γαλατά και της Μικρασιάτισσας Ασπασίας Πουλάκη.
Με το θρίαμβο των βαλκανικών πολέμων, η Ελλάδα πήρε το νέο σχήμα της, διπλασίασε την έκταση και τον πληθυσμό της, ενώ αμέσως μετά θα οδηγηθεί στην καταστροφή, με τη Μικρασιατική εκστρατεία. 100 χρόνια μετά την επανάσταση του ’21, οι Έλληνες θα εγκαταλείψουν τους ιστορικούς τόπους στην Ανατολή και θα περιοριστούν στα σύνορα που κατακτήθηκαν με τους Βαλκανικούς.
Ο Θεοδωράκης έφυγε από τη ζωή στην επέτειο των 200 χρόνων της ελληνικής παλιγγενεσίας. Ήταν ο άνθρωπος που συνδεόταν με πολλαπλές άμεσες και έμμεσες, φυσικές και πνευματικές συνδέσεις με την Ελληνική επανάσταση του 1821 και την κληρονομιά της.
Η φυσική του σύνδεση με την επανάσταση του ‘21
Ο κλάδος από τον παππού του Μιχάλη Θεοδωράκη:
Ο παππούς του Μίκη ήταν ο Μιχάλης Θεοδωράκης του Γεωργίου γεννημένος το 1856 στον συνοικισμό Παπαδιανά Κισάμου Χανίων. Ο πατέρας του Γεώργιος, ανήκε στον ένοπλο σώμα του Αναγνώστη Σκαλίδη και σκοτώθηκε από τους Τούρκους στην Επανάσταση του 1866. Ήταν επίσης δισέγγονος του ήρωα-μάρτυρα Θεοδωρομανώλη από το Επανωχώρι Σελίνου που αποκεφάλισαν οι Τούρκοι το 1818 στα Χανιά.
Για τον Θεοδωρομανώλη θα πει ο Μίκης: “Τον θεωρώ υπαίτιο για ό,τι τράβηξα και τραβώ στη ζωή μου. Οι φωνές του χρέους, του πατριωτισμού και, απ’ την άλλη μεριά, η φωνή της μουσικής ήταν πάντα φωνές πιο δυνατές από μένα, σ’ όλη μου τη ζωή.
Ο κλάδος από τη γιαγιά του Αικατερίνη Σπυριδάκη:
Ο παππούς του Μίκη, Μιχαήλ Θεοδωράκης, παντρεύτηκε την Αικατερίνη Σπυριδάκη και εγκαταστάθηκε σιόγαμπρος στον Γαλατά. Η γιαγιά του Μίκη, Αικατερίνη, είναι κόρη του οπλαρχηγού Κυδωνίας κατά την επανάσταση του 1866 και του 1878, Γεωργίου Σπυριδάκη και εγγονή του οπλαρχηγού Κυδωνίας κατά την επανάσταση του 1821, Ιωάννη Χάλη.
Ο Ιωάννης ήταν ένας εκ των τριών αδελφών Χάλη από το Θέρισο, που πρωτοστάτησαν στην επανάσταση του 1821 στην Κρήτη.
Οι Χάληδες υπήρξαν αφοσιωμένοι επαναστάτες, ολοκληρωτικά δοσμένοι στον αγώνα και η δράση τους καλύπτει όλη την επαναστατική περίοδο. Έδρασαν από κοινού κι αφιέρωσαν όλη τους τη ζωή στην επανάσταση του 1821 στην Κρήτη, στην οποία ήταν από τους πρωτεργάτες και τους πρωταγωνιστές.
Ο μικρότερος αδερφός, ο Στέφανος (1796 – 1821) -ο οποίος ήταν ένας τραγουδοποιός- έπεσε ηρωικά μαχόμενος στις πρώτες συγκρούσεις της επανάστασης στις 19 Αυγούστου του 1821, πάνω από το Θέρισο.
Ο Ιωάννης Χάλης ( 1790 – 1828), ο μεσαίος εκ των τριών αδελφών Χάλη, συμμετείχε ως οπλαρχηγός σ΄ όλες σχεδόν τις μάχες με τα Τουρκικά στρατεύματα, από την πρώτη μέχρι και τις τελευταίες, που έλαβαν χώρα στη Δυτική Κρήτη, από το 1821 ως το 1828, αλλά και ενδιάμεσα (1824-5) και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Πέθανε το 1828 από πνευμονία στα Σφακιά λίγο μετά την τελική μάχη της επανάστασης του 1821 υπό τον Χατζημιχάλη Νταλιάνη στην Κρήτη. Ήταν ένας τολμηρός και μαχητικός οπλαρχηγός που έμπαινε αμέσως στη φωτιά της μάχης.
Ο πρώτος εκ των αδελφών Χάλη, ο Βασίλειος Χάλης (1785-1846) οπλαρχηγός Θερίσου, ήταν ηγετική προσωπικότητα, ανακηρύχτηκε «στρατάρχης Κρήτης», έλαβε μέρος σ’ όλες σχεδόν τις μάχες των Χανίων (1821-3), στην κατάληψη της Γραμβούσας (1825-28) και διετέλεσε Πρόεδρος του Κρητικού Συμβουλίου. Συμμετείχε και στις πολιτικές διεργασίες για την συγκρότηση του Ελληνικού κράτους, και διετέλεσε Δήμαρχος της πρώτης πόλης των προσφύγων -στη Μινώα όπως ονομάστηκε- το σημερινό Τολό Αργολίδας (1834-5). Επί βασιλείας του Όθωνα του απονεμήθηκε ο βαθμός του συνταγματάρχη και τετράρχη της βασιλικής φάλαγγας (1835-41). Με το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1841 επανήλθε στην Κρήτη για να συμμετάσχει στον αγώνα.
Οι Κρητικές Επαναστάσεις
Η Κρήτη υπήρξε η μοναδική περιοχή στον κόσμο, όπου ο απελευθερωτικός αγώνας διήρκεσε σ’ ένα τόσο μακρύ χρονικό διάστημα. Το πνεύμα της επανάστασης και η σκυτάλη του αγώνα, περνούσε από γενιά σε γενιά. Η ελευθερία στο τέλος ήρθε με τον αγώνα και τις θυσίες όχι μιας γενιάς αλλά πέντε συνεχόμενων.
Οι Κρητικοί είχαν την δύναμη και την αντοχή για 130 χρόνια να παλεύουν για την ελευθερία. Από το 1770 πήγαιναν από επανάσταση σε επανάσταση. Είχαν μια διαρκή επανάσταση. Μετά την επανάσταση του 1821-1828, καθ ‘όλη τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα, θα ακολουθήσουν διαδοχικές εξεγέρσεις-επαναστάσεις ως επάλληλα κύματα, 1841, 1858, 1866, 1878, 1889, 1895, 1897.
Η Κρητική επανάσταση του 1821 αδικήθηκε από την επίσημη ιστοριογραφία και δεν αναγνωρίστηκε η σημασία και η συμβολή της στην Ελληνική απελευθέρωση. Αδικήθηκε καθόσον δεν υστέρησε σε ανδρεία, ηρωισμό και επιτυχίες και προπαντός στις θυσίες, αλλά και γιατί η συνεισφορά της στην επιτυχία της Ελληνικής επανάστασης ήταν καίρια. Ο αγώνας των Κρητικών υποτιμήθηκε ακόμα και κατά την περίοδο της επανάστασης, γι’ αυτό και δεν υποστηρίχτηκε όπως έπρεπε.
Η Κρήτη υπέστη τελικά τις μεγαλύτερες συνέπειες. Έμεινε αλύτρωτη και κατέβαλε πολύ υψηλότερο τίμημα, πολύ μεγαλύτερο φόρο αίματος για να αποκτήσει την ελευθερία της, έναντι όλων των άλλων Ελληνικών περιοχών.
Η διαπαιδαγώγηση του Μίκη Θεοδωράκη
Ο πατέρας Γεώργιος Θεοδωράκης ανέθρεψε τα παιδιά του με τον παραδοσιακό τρόπο, ως γνήσιος Κρητικός, και μετέφερε σ’ αυτά το πατριωτικό πάθος, την αγάπη για την Κρήτη και την Ελλάδα, την πίστη στις υψηλές αξίες για τις οποίες αγωνίστηκαν οι πρόγονοί τους. Οι Κρητικές επαναστάσεις, οι βαλκανικοί πόλεμοι και οι ιστορίες του σογιού τους, ήταν μια καθημερινή διήγηση του πατέρα στα παιδιά. Έτσι ο μικρός Μίκης, μέσα στο σπίτι του διαμόρφωσε την ταυτότητά του κι εγκολπώθηκε το επαναστατικό πνεύμα. Μ’ αυτό τον τρόπο, χωρίς να γνωρίζει από κοντά την Κρήτη απέκτησε μια ισχυρή σύνδεση με την ιστορία της, την οποία και διατήρησε σ’ όλη του τη ζωή.
Επανειλημμένα στα βιβλία και τις συνεντεύξεις του μιλά γι’ αυτήν την διαπαιδαγώγηση από τον πατέρα του. Ενδεικτικά, σε συνέντευξή του στον Ριζοσπάστη, λέει[1]: «…Υπήρχε η αγωγή μου με επίκεντρο τις ιστορίες της γενιάς των γονιών μου, που βίωσε την κρητική επανάσταση, τους βαλκανικούς πολέμους, τη μικρασιατική καταστροφή και τον εθνικό διχασμό… Υπήρχε ο αταβισμός, αυτό που μου κληρονόμησαν οι γενιές των προγόνων μου και που ακόμα και τώρα το νιώθω να κυκλοφορεί δυνατό μέσα στις φλέβες μου και που είναι βασικά η ανάγκη της μουσικής και η επιταγή της περηφάνιας…»
Ο Μίκης Θεοδωράκης και οι επαναστάτες πρόγονοί του
Εδώ το 2017 στα εγκαίνια του Θεάτρου θα πει:
«Τούτη τη στιγμή, η σκέψη μου πάει στους πιο κοντινούς μου προγόνους. Στον παππού μου Μιχάλη και στον πατέρα μου τον Γιώργο. Αυτοί οι δύο φυτέψανε βαθιά μέσα στην καρδιά μου τις δυο μεγάλες Ιδέες που καθόρισαν τη ζωή μου: Την Ελλάδα και την Κρήτη. Αυτά τα δύο σύμβολα που ταυτίζονταν με την Ελευθερία και που οδήγησαν τα βήματά μου στον κακοτράχαλο δρόμο της νεότερης ιστορίας μας.
Πάνω απ’ αυτούς στέκει το αιώνιο φως των Χάληδων και του Θεοδωρομανώλη. Αν ήμουνα τράγος, οι πρώτοι θα βάζανε στο ένα μου κέρατο το τουφέκι και ο δεύτερος την Κρητική λύρα.
Μουσικός και επαναστάτης. Επαναστάτης μουσικός. Έτσι θέλω να μείνω στη μνήμη των απογόνων μας.
Κι αυτό το θέατρο επιθυμώ να το αφιερώσω στους αγώνες για την ελευθερία και την αφοσίωσή μου στην Τέχνη και στην Μουσική.
Αυτά τα δύο ποτάμια που οι πηγές τους βρίσκονται στα Λευκά Όρη, σμίξανε μέσα μου και με διαπλάσανε ως Επαναστάτη για την Λευτεριά της Πατρίδας και του Λαού μας και ως πνευματικό δημιουργό που το έργο του είναι σφραγισμένο από τις πολιτιστικές παραδόσεις της Κρήτης και της Ελλάδας.
Μπροστά μας είναι το λιμάνι με το καράβι που πήρε εθελοντές στους Βαλκανικούς πολέμους τον δεκαεξάχρονο πατέρα μου και τον μεγαλύτερο αδελφό του Πέτρο, που αργότερα τραυματίστηκαν και οι δύο βαριά και πότισαν με το αίμα τους τα χώματα της μακρινής Ηπείρου, στο Μπιζάνι μπροστά στα Γιάννενα.
Αυτή η ιστορία με το αίμα με έχτισε για να γίνω αυτός που είμαι, γιατί συμβολίζει την θυσία που οφείλουμε να κάνουμε αν θέλουμε να είμαστε όρθιοι μέσα σε μια πατρίδα ελεύθερη, ανεξάρτητη και γι’ αυτό περήφανη […][2]
Ο Μίκης Θεοδωράκης δεν την βλέπει την Κρητική καταγωγή του, ως ένα στοιχείο της ταυτότητάς του, αλλά ως μια κατηγορική προσταγή, σαν ένα χρέος κι ένα δεσμό με την ιστορία, με το επαναστατικό και τραγικό πνεύμα του νησιού. Η αγωνιστική παράδοση του υπαγορεύει ένα σκοπό, μια κατεύθυνση στη ζωή, μια βαθιά αίσθηση ευθύνης, απέναντι στον εαυτό του, στη γενιά του και στην Ελλάδα.
Ο μελωδός της ιστορίας
Ο Θεοδωράκης και στην Τέχνη του σκέφτηκε και ενήργησε με τον ίδιο τρόπο. Το πνεύμα και το περιεχόμενο της μουσικής του παραπέμπει στους αγώνες του ελληνικού λαού και στην ιστορία του. Στο δίπλα κτίριο στο ΚΑΜ το 2005 θα πει[3]: «Καθώς τραγουδούσα [από μικρός], μέσα μου η φωνή μου έμοιαζε όλο και πιο πολύ με κραυγή, με θρήνο, με ελεγείο, με διαμαρτυρία. Αυτό το είδος μουσικής έκφρασης ήρθε να σμίξει με τις ρίζες της γενιάς μου -από τον κορμό της Μικρασιάτισσας μητέρας μου και του Κρητικού πατέρα μου-. Από πάππου προς πάππον τους ξεριζώνανε και τους καίγανε οι Τούρκοι. Καμένα σπίτια, καμένα δέντρα, σφαγμένοι, κρεμασμένοι πρόγονοι και γυναικόπαιδα να τους θρηνούν.
Άξιο τέκνο των διωγμών, με ανέδειξε και μένα η ζωή.
Είμαι τώρα περήφανος, γιατί προσπάθησα να εκφράσω αυτά τα πελάγη των συναισθημάτων, μέσα σε έργα με διαστάσεις και περιεχόμενο αντάξιό τους.»
Η κληρονομιά της επανάστασης του 1821
Όταν ήρθε ο β’ παγκόσμιος πόλεμος, ο μικρός Μίκης ήταν ήδη έτοιμος και μπήκε στον αγώνα χωρίς δεύτερη σκέψη. Η υπεράσπιση της πατρίδας από την ξένη επιδρομή και η απελευθέρωση από την ξένη κατοχή θα συνεπάρουν τους Έλληνες. Με τον πόλεμο του ’40 στην Αλβανία, τη Μάχη της Κρήτης το ’41 και στην συνέχεια την Εθνική Αντίσταση, επανεμφανίζεται το επαναστατικό πνεύμα του ’21 στον 20ο αιώνα.
Ο Μίκης Θεοδωράκης εντάσσεται στην ΕΑΜική Αντίσταση. Η ένταξή του ήταν ένα φυσικό επακόλουθο της πατριωτικής του διαπαιδαγώγησης από το σπίτι του. Ο ίδιος λέει: «εμείς μπήκαμε στην αριστερά από την πόρτα της πατρίδας. Το πρώτο αίτημά μας ήταν η ελευθερία, η απελευθέρωση της πατρίδας από τους Γερμανούς».
Δυο είναι οι βασικές ιδέες που αντλεί από την Κρητική επαναστατική καταγωγή του. Της Ελευθερίας και της Υπέρβασης.
Για το Θεοδωράκη η Ελευθερία ταυτίζεται με την ατομική Ευθύνη και το Χρέος.
«…Ελευθερία είναι το δικαίωμα να είμαι υπεύθυνος κάθε στιγμή, σε κάθε περίπτωση. Ελευθερία είναι ΤΟ ΧΡΕΟΣ[4]» γράφει.
Στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες των Ελλήνων από το 1821 και δω η συλλογική ελευθερία αποτέλεσε την υπέρτατη αξία, το ισοδύναμο της ζωής και το αντίθετο του θανάτου. «Ελευθερία ή θάνατος», αναγραφόταν στα λάβαρα και τις σημαίες του αγώνα. Συνδέεται δηλαδή με τον αγώνα και τη θυσία. Στις ήρεμες περιόδους το περιεχόμενό της συνδέεται με τον αγώνα για την δημοκρατία, τη λαϊκή κυριαρχία και την κοινωνική δικαιοσύνη[5].
Ετσά’ μ’ εγώ
Ο Θεοδωράκης θεωρεί ότι πεμπτουσία της έννοιας «Ελλάδα» από ιστορική, φιλοσοφική, πολιτιστική άποψη -την οποία εξέφρασε πρωτίστως η ιστορική Κρήτη- βρίσκεται στην υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων, στην επιδίωξη του ανέφικτου, του αδύνατου. Δηλαδή υπογραμμίζει «αυτό που μας δίδαξε ο Νίκος Καζαντζάκης «Να κάνουμε αυτό που δεν μπορούμε».
Θα μας πει για την «Μάχη της Κρήτης» το 2003, εδώ στο διπλανό νεώριο[6]: «…Μήπως δηλαδή, η ουσία των παραδόσεών μας είναι η υπέρβαση, η αποκοτιά, η θυσία στη υπεράσπιση ορισμένων αρχών απαράβατων. Απαράβατων αλλά τόσο ισχυρών, τόσο δυνατών και τόσο ζωντανών που να κάνουν τον απλό Λαό της Κρήτης να σηκωθεί και να αψηφήσει τον θάνατο, γιατί κάποια φωνή μέσα του τού έλεγε: «Ίσαμε εδώ! Από το σύνορο αυτό του Χρέους και πέρα δε θα σε αφήσω να περάσεις. Ας είσαι και δράκος. Ας είσαι και Χίτλερ. Ας είσαι και ο ίδιος ο διάβολος. Έτσά ‘μ’ εγώ!».
Επίλογος
Ο επαναστάτης συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης με την μουσική του, με το λόγο του, αλλά και με το αγώνα του, έχοντας γνώμονα το πατριωτικό καθήκον, που άντλησε από την ιστορική Κρήτη, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή στους αγώνες για την ελευθερία, την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία της Ελλάδας, όπως επίσης για την ανάδειξη «των αθάνατων ιστορικών επιτευγμάτων της ιστορικής οντότητας του Ελληνισμού».
Έγινε έτσι ένας εθνικός συνθέτης, η φωνή της ελευθερίας και της αντίστασης, η φωνή της Ελλάδας που ζητά δικαιοσύνη, ο μελωδός της Ελληνικής ιστορίας.
Επίδρασε ισχυρότερα από κάθε άλλο Έλληνα, στην διαμόρφωση της «ιστορικής συνείδησης» και της ταυτότητας των νεοελλήνων και έγινε ο παιδαγωγός του νεοελληνικού λαού.
Το όνομα του Μίκη Θεοδωράκη αντιπροσωπεύει μια πολύ ακριβή και υψηλοτάτη πνευματική, πολιτιστική και πατριωτική αξία, που συνδέεται άμεσα με τον τόπο μας και την ιστορία μας, γι’ αυτό και έχομε το χρέος να την συντηρούμε και να την προβάλομε ισχυρά, στο παρόν και στο μέλλον.
Ο Γιώργος Σαλτάρης στο πιάνο και η Φρόσω Κοσσυβάκη στην ερμηνεία των τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη
…και μια ανθοδέσμη στη θέση του
Παρακολουθήστε εδώ όλη την εκδήλωση:
Έξι μήνες χωρίς τον Μίκη Θεοδωράκη – Το μνημόσυνό του στα Χανιά | Video + Photos
Το μεσημέρι ψάλθηκε τρισάγιο στον τάφο του Μίκη Θεοδωράκη -υπό βροχή-, με την συμμετοχή αντιπροσωπίας του Συλλόγου των Φίλων Μίκη Θεοδωράκη.
Σημειώσεις στην ομιλία του Γ. Αγοραστάκη
[1] Μίκης Θεοδωράκης: Η δική μου απάντηση στην πρόκληση της ζωής. Συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη στη Ρουμπίνη Σούλη που δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη στις 30 Ιούλη 1995. & https://mikisguide.gr/mikis-theodorakis-i-diki-mou-apantisi-stin-proklisi-tis-zois/
[2] Αγοραστάκης Γ., Παπαγεωργίου Τ., Καψωμένος Ε., Ο Μίκης Θεοδωράκης και η Κρήτη, Εκδ. Πυξίδα, 2021 σελ.15
[3] ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΕ ΕΠΙΤΙΜΟ ΔΙΔΑΚΤΟΡΑ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ (1-8-2005), https://mikisguide.gr/diethnes-synedrio-mikis-theodorakis/mikis-theodorakis-ek-vatheon-2/
[4] Μίκης Θεοδωράκης στο οπισθόφυλλο του βιβλίου Παύλος Πετρίδης, «Ο πολιτικός Θεοδωράκης», Προσκήνιο 1997
[5] Ανάπτυξη θέματος στο: Αγοραστάκης Γιώργος, Το πνεύμα της Επανάστασης του ’21 και ο Μίκης Θεοδωράκης, Εκδ. Πυξίδα, 2021
[6] Θεοδωράκης Μίκης: Ιδού η μάχη της Κρήτης! Ομιλία στις εκδηλώσεις για τη Μάχη της Κρήτης, Νομαρχία Χανίων, 24-5-2003 https://mikisguide.gr/mikis-theodorakis-idou-i-machi-tis-kritis/