του Γιώργου Αγοραστάκη
Στις 22 του Μάη του 1963 ο Βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης παρέστη και μίλησε για την ειρήνη και τον αφοπλισμό σε εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη. Μετά το τέλος της εκδήλωσης δέχθηκε δολοφονική επίθεση στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Σπανδωνή, λίγα μέτρα μακριά απ’ το κτήριο όπου στεγαζόταν το Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα, στην αίθουσα του οποίου μίλησε, από τρίκυκλο στο οποίο επέβαιναν οι ακροδεξιοί Σπύρος Γκοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης. Τραυματίστηκε σοβαρά και πέθανε στις 27 Μαΐου 1963, σε ηλικία 51 ετών. Ο θάνατός του προκάλεσε αγανάκτηση στην κοινή γνώμη, οξύτατη πολιτική κρίση, αλλά και διεθνή κατακραυγή.
Στο Ημερολόγιο Αντίστασης, ο Θεοδωράκης αναφέρει τα εξής για το τραγικό βράδυ (22/5) του 1963, όταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης δίνει, σ’ ένα θάλαμο νοσοκομείου, την τελευταία μάχη του – με το θάνατο. Στο διπλανό δωμάτιο ξαγρυπνούν μαζί του ο Μανώλης Γλέζος, ο μεγάλος ποιητής Γιάννης Ρίτσος κι ο Μίκης Θεοδωράκης. Στο δρόμο, από το απέραντο πλήθος ανεβαίνει μες στο σκοτάδι, σαν ψίθυρος, ο Επιτάφιος, ποίημα του Ρίτσου για τον πόνο μιας μάνας που κλαίει τον γιο της, σκοτωμένο σε μιαν απεργία, και που ο Θεοδωράκης έκανε τραγούδι οργής κι ελπίδας. Ο Ρίτσος κι ο Θεοδωράκης βγαίνουν για ν’ ανταμώσουν το πλήθος που τραγουδάει. Γίνεται σιωπή. Μια σιωπή πιο βαθιά, λέει ο Μίκης, «απ’ τον παφλασμό των ποταμών τη στιγμή που ο ένας πέφτει μέσα στον άλλο. Ένα ποτάμι: το κίνημα της κουλτούρας. Άλλο ποτάμι: το κίνημα της αντίστασης… Από τα δυό ποτάμια σχηματιζόταν τώρα ο νέος ποταμός: το κίνημα των Λαμπράκηδων…». Ένα κίνημα γεννήθηκε εκείνη την ημέρα, για να συνεχίσει το έργο του Λαμπράκη, του σκοτωμένου ήρωα, ένα κίνημα που ξεσήκωσε εκατοντάδες χιλιάδες νέους, ένα κίνημα αδιαίρετα μορφωτικό κι επαναστατικό, έχοντας επικεφαλής τον Μίκη Θεοδωράκη, που είναι αδιαίρετα μουσικός και αγωνιστής.
Σαν πρόλογος, 15.02.1970 από το «Χρέος» http://www.mikistheodorakis.gr/
Ο Μίκης Θεοδωράκης για τις τελευταίες ώρες του Γρηγόρη Λαμπράκη
Η μαρτυρία του Μίκη Θεοδωράκη για τις τελευταίες ώρες του Γρηγόρη Λαμπράκη . Συνέντευξη στον Κώστα Μπλιάτκα (Εκπομπή “Με Μια Τρίτη Ματιά”). Μάιος 1998
Στις 28 του Μάη μισό εκατομμύριο άνθρωποι στην Αθήνα συγκεντρώθηκαν στο Α’ Νεκροταφείο για το «Ύστατο Χαίρε» στο Λαμπράκη και τον συνόδεψαν στον τάφο, φωνάζοντας: «Ο Λαμπράκης ζει». Γρήγορα, η συγκέντρωση μετατράπηκε σε διαδήλωση καταδίκης της δεξιάς κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Παλατιού.
1983-05-28, Κηδεία Γρ.Λαμπράκη Αθήνα
Χρονικό της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη
«Η δολοφονία του προσκείμενου στην ΕΔΑ βουλευτή Γρηγ. Λαμπράκη, στο μεταξύ, από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη, τον Μάιο του 1963, λειτούργησε απομυθοποιητικά για το κυρίαρχο πολιτικό σκηνικό της δεκαετίας του ’60. Η συμπτωματική αποκάλυψη των εκτελεστών και των συνενόχων τους, κατά την προανάκριση, οδήγησε απρόσμενα στην εξιχνίαση του πλέγματος των παρακρατικών μηχανισμών που δρούσαν ανενόχλητοι υπό την πλήρη κάλυψη των σωμάτων ασφαλείας. Κάτω από το βάρος των νέων αποκαλύψεων επισπεύτηκε εκ των πραγμάτων και η πτώση του Κ. Καραμανλή μετά από οκταετή αδιατάρακτη κυβερνητική εξουσία. Μέσα από τη φορά των γεγονότων το πανίσχυρο κράτος της Δεξιάς κατέρρεε ανήμπορο να αποσείσει τις πολιτικές του ευθύνες.
Η εν ψυχρώ δολοφονία του Λαμπράκη συγκλόνισε βαθύτατα την ελληνική και τη διεθνή κοινή γνώμη. Η εκτέλεση του βουλευτή υπό τα βλέμματα των οργάνων της τάξης έδωσε παραστατικά το στίγμα της μετεμφυλιακής πραγματικότητας: αυταρχική διακυβέρνηση, παραστρατιωτικές οργανώσεις, παρακρατικοί μηχανισμοί, υπηρεσίες πληροφοριών, ξενοκρατία και αυλικό περιβάλλον απάρτιζαν τους πυρήνες ισχύος που προσδιόριζαν τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις με την πρόφαση του κομμουνιστικού κινδύνου.
Μετά τις εκλογές του 1958 η συσπείρωση των κάθε λογής εθνικοφρόνων αποτέλεσε για το κυβερνών κόμμα εθνική επιταγή. Οι ακροδεξιές οργανώσεις και οι ηγεσίες των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων Ασφαλείας μετακλήθηκαν στο πλευρό της κυβερνητικής εξουσίας νοθεύοντας το εκλογικό φρόνημα της επόμενης (1961) εκλογικής αναμέτρησης. Ανεξέλεγκτοι πλέον και νομιμοποιημένοι οι παρακρατικοί μηχανισμοί δεν δυσκολεύτηκαν να φτάσουν στο έγκλημα της 22ας Μαΐου.» Πετρίδης Παύλος, Ο πολιτικός Θεοδωράκης (1940-1996), Προσκήνιο 1997 σελ. 65-66
Η δολοφονία του Λαμπράκη στάθηκε η αφετηρία για την επάνοδό του Μίκη Θεοδωράκη στην ενεργό πολιτική. Την επομένη της κηδείας τυπώνει και κυκλοφορεί μια μπροσούρα με τίτλο «Ο Λαμπράκης ζει!», στην οποία θέτει το ζήτημα της δημιουργίας ενός Παλλαϊκού Πανδημοκρατικού Μετώπου. «Ο Λαμπράκης- ήρωας του ελληνικού λαού μάς έδειξε τον μοναδικό δρόμο: Είναι ο δρόμος της πάλης. Της πάλης μέχρις εσχάτων! Στη φασιστική οργάνωση του εχθρού ο ελληνικός λαός θα πρέπει να αντιτάξει τη δημοκρατική οργάνωση του μαζικού κινήματος».
Λίγες μέρες αργότερα η ηγεσία της ΕΔΑ, πρότεινε στον Θεοδωράκη την από κοινού οργάνωση ενός πλατιού Κινήματος νεολαίας με προμετωπίδα το όνομα του Λαμπράκη. Στις προϋποθέσεις που τέθηκαν από την πλευρά του Θεοδωράκη, ως προς τον πανδημοκρατικό χαρακτήρα του Κινήματος, η ηγεσία της ΕΔΑ απάντησε συγκαταβατικά. Αφού ανέλαβε επικεφαλής ξεκίνησε μια πολιτική και πολιτιστική εκστρατεία που εξάπλωσε τη Νεολαία σε όλη την Ελλάδα. Σε λίγους μήνες, έφτασε και στο τελευταίο χωριό. Για ένα διάστημα συνυπήρξε με τη Νεολαία της ΕΔΑ. Όμως όπως λέει ο Θεοδωράκης [Πετρίδης σ.72] «η συντριπτική πλειοψηφία των νέων μελών της κίνησης πίστευαν και οι ίδιοι ότι μπαίνοντας στην κίνησή μας έμπαιναν ταυτόχρονα στο χώρο της Αριστεράς. Το να επιμείνουμε στις αρχικές μας προθέσεις, για ένα πλατύ υπερκομματικό χαρακτήρα, γινόταν κάθε μέρα και πιο αντιρεαλιστικό, και έτσι, ύστερα από ένα χρόνο περίπου οδηγηθήκαμε στη συγχώνευση της κίνησης με την Ν. ΕΔΑ και τη δημιουργία της ΔΝΛ ως μοναδικής νεολαίας της ελληνικής Αριστεράς.» Η γιγάντωση της Κίνησης έφερε μαζί της την ανάλογη αντίδραση. «Έστρεψε τα πυρά του κρατικού μηχανισμού, αστυνομίας και παρακράτους, ενάντιά μας με όλα τα μέσα». Ανάλογα εχθρική ήταν και η στάση της Ένωσης Κέντρου και του Γεωργίου Παπανδρέου.
________________________________________
Και μια σύντομη ομιλία του Μίκη Θεοδωράκη στο Θέατρο Badminton 22.5.2013, για τη θυσία του Γρηγόρη Λαμπράκη, 50 χρόνια μετά.
Ο Μίκης Θεοδωράκης με αφορμή την παράσταση «Ποιός τη Ζωή μου» που παίζεται στο θέατρο Badminton και εξιστορεί τη ζωή, το έργο και τα τραγούδια του, απευθυνόμενος στους θεατές, έκανε μια σύντομη ομιλία για τη θυσία του Γρηγόρη Λαμπράκη …
Σχετικές σελίδες:
Α’ Μαραθώνιος πορεία Ειρήνης (1964)
B’ Μαραθώνιος πορεία Ειρήνης (1964)
Η δημιουργία της νεολαίας «Γρήγορης Λαμπράκης»